OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ II - Deneme Sınavı - 4

"O şey ki" anlamına gelen Arapça edat "mâ-"dır.

mâ-beyn kelimesinin anlamı iki şeyin arası, ara şeklindedir.

keyfe-mâ-yeşâ kelimesinin anlamı nasıl isterse öyle, istediği gibi şeklindedir.

Dünya döndükçe anlamına sahip Arapça bir kalıp ifade verilmemiştir.

zû edatı Arapça sahip, +lı/li anlamlarına gelir. E seçeneğindeki kelime "el sahibi; bir mali elinde tutan kimse" anlamlarına gelir.

Bahsi geçen Arapça kalıp cümlenin anlamı mertebelerine göredir.

Ona selam olsun anlamına gelen Arapça kalıplaşmış cümle عليه السلام'dır.

Cezâka'llâh dua cümlesinin anlamı "Allah senin mükâfatını versin" şeklindedir.

معظم kelimesinin çeviriyazı işaretleriyle yazımı muʿaẓẓam şeklindedir.

Kelimenin doğru yazımı صواب şeklindedir. S'nin altındaki nokta harfin sad olduğunu gösterir.

“Pesendîde-i âlem oldu.” cümlesinde yer alan pesendîde-i âlem, Farsça isim tamlamasıdır. Olmak yardımcı fiili pesendîde “beğenilmiş” masdarına bağlanır: pesendîde olmak "beğenilmek". Tamlamanın diğer unsuru olan âlem kelimesi bu fiil grubunun zarf tamlayıcısıdır: “Herkes tarafından/herkesçe beğenildi.

Teslîm-i rûh eylemek fiilinin bünyesinde bulunan teslîm-i rûh, bir isim tamlamasıdır. Eylemek yardımcı fiili, anlamca tamlamanın aslî unsuruna bağlıdır: teslîm eylemek. Teslîm eylemek, geçişli bir fiildir, yani nesne alır. Bundan dolayı rûh kelimesini bu tamlamanın nesnesi olarak değerlendirir ve Türkçe yapıya böylece çeviririz: ruhu teslim eylemek.

ref'-i livâ-i tuğyân, Farsça yapılı isim tamlamasıdır. Türkçe etmek yardımcı fiiliyle kullanıldığında bu yardımcı fiil doğrudan ref' masdarına bağlanır: ref' etmek "kaldırmak". Ref' etmek, geçişlidir, bundan dolayı livâ-i tuğyan "isyân bayrağı" bu fiilin nesnesi olur: livâ-i tuğyânı ref' etmek "isyan bayrağını kaldırmak".

Ref'-i livâ-i tuğyân, Farsça yapılı isim tamlamasıdır. Türkçe etmek yardımcı fiiliyle kullanıldığında bu yardımcı fiil doğrudan ref' masdarına bağlanır: ref' etmek "kaldırmak". Ref' etmek, geçişlidir, bundan dolayı livâ-i tuğyan "isyân bayrağı" bu fiilin nesnesi olur: livâ-i tuğyânı ref' etmek "isyan bayrağını kaldırmak".

Mestûr-ı dâmen-i himmet, Farsça isim tamlamasıdır; etmek yardımcı fiili bu tamlamayla birlikte kullanıldığında, doğrudan mestûr masdarına bağlanır: mestûr etmek "örtmek". Bu fiil geçişli olup, nesnesi cümlede daha önce geçmiştir; bu yüzden diğer kelimeler burada zarf tamlayıcısı görevindedir: "... dâmen-i himmet ile mestûr ettiği "himmet eteğiyle örttüğü".

A seçeneğinde yer alan پولاد بدن pûlâd-beden "çelik bedenli" anlamında bir birleşik isimdir.  B, C ve D'dekiler tamlamadır:  حرمين محترمين Haremeyn-i muhteremeyn “İki muhterem Harem” (Mekke ve Medine); زاويتان متقابلتان zâviyetân-ı mütekâbiletân “karşıt zıt açılar”; دولتين عليتين devleteyn-i aliyyeteyn “iki yüce devlet”. E'deki  مشكلترين müşkilterîn ise "en zor" en zor anlamında son eklerle yapılan bir sıfattır.

Yalnızca C seçeneğindeki پادشاه عالمپناه pâdişâh-ı âlem-penâh "âlemin koruyucusu olan Padişah" tamlamasının tamlayanı “âlem-penâh” birleşik isimdir.  A seçeneğindeki ممالك اسلاميه memâlik-i İslâmiyye, B’deki دولتين عليتين devleteyn-i aliyyeteyn “iki yüce devlet”, D’deki دولت عثمانيه devlet-i Osmâniyye “Osmanlı Devleti” ve E’deki  شعراى عثمانيه şu’arâ-yı Osmâniyye “Osmanlı şairleri” birer tamlamadır.

Tamlamanın doğru okunuşu D seçeneğinde olduğu gibi “ricâl-i devlet-i ebed-kıyâm” şeklindedir.

B seçeneğinde verildiği gibi رجال دولت ابد قيام ricâl-i devlet-i ebed-kıyâm tamlaması "sonsuza kadar ayakta olan devletin yöneticileri” anlamındadır.

A seçeneğindeki شهرياركشوركشا şehriyâr-ı kişver-güşâ tamlaması “ülkeler fetheden hükümdar" anlamındadır. Diğer seçeneklerdeki سلطان آسمان احتشام sultân-ı âsumân-ihtişâm "felek gibi ihtişamlı sultan", سردار عاليشان serdâr-ı âlî-şân "şanı yüce serdar", پادشاه عالمپناه pâdişâh-ı âlem-penâh "âlemin koruyucusu olan Padişah" ve خاقان بهرام اقدام Hâkan-ı Behram-ikdâm "Behram gayretli Hakan" anlamlarındadır.