OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ II - Deneme Sınavı - 2

Arapça yazılışı "د عن ابا " olan "eben an-ceddin" ifadesinin Türkçe karşılığı, "Babadan babaya, babadan dedeye" dir. Doğru cevap A'dır.

Arapça'da ma'a- مع" birlikte, ile "anlamlarındadır. Doğru cevap C'dir.

zû ذو" :Sahip, +lı/+li" anlamlarındadır. Bir kısım kalıplaşmış ifadelerde ve daha çok da bilimsel terimlerde kullanılır. Doğru cevap E'dir.

"Fî-yevminâ " ifadesi "günümüzde" anlamına gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

صدقنا و آمنا cümlesinin doğru okunuşu "Âmennâ ve saddaknâ "dır. Doğru cevap B'dir.

عنها االله رضى cümlesinin Türkçe karşılığı "Allah ondan ( o kadın kişiden) razı olsun."dur. Doğru cevap A'dır.

سره االله قدس cümlesi "Allah sırrını kutsasın" anlamına gelmektedir. Doğru cevap E'dir.

Sayfa 83'teki tabloya baktığımızda görüyoruz ki, "y" harfi و harfinin transkripsiyon alfabesindeki karşılıklarından biri değildir. Doğru cevap B'dir.

ب harfinin transkripsiyon alfabesindeki karşılığı b ve p harfleridir. Doğru cevap C'dir.

"Zâtü'l-cenb" tamlamasının Türkçe karşılığı "akciğer zarı iltihabı"dır. Doğru cevap D'dir.

vilâyât-ı muhtelife "çeşitli vilâyetler" Bu örnek, bir sıfat tamlamasıdır. Sıfat tamlamaları varlıklar âleminde bir "şey"i gösteren isim değerindedir. Tamlama bu hâliyle uygun ekler alarak Türkçe cümlenin herhangi bir tamlayıcısı olabilir.

teslîm-i rûh, bir isim tamlamasıdır. Eylemek yardımcı fiili, anlamca
tamlamanın aslî unsuruna bağlıdır: teslîm eylemek. Teslîm eylemek, geçişli bir
fiildir, yani nesne alır. Bundan dolayı rûh kelimesini bu tamlamanın nesnesi
olarak değerlendirir ve Türkçe yapıya böylece çeviririz: ruhu teslim eylemek.

Söz konusu masdar, Farsça da olabilir: “pesendîde-i âlem oldu.” pesendîdei âlem, Farsça isim tamlamasıdır. Olmak yardımcı fiili pesendîde “beğenilmiş”
masdarına bağlanır: pesendîde olmak "beğenilmek". Tamlamanın diğer unsuru
olan âlem kelimesi bu fiil grubunun zarf tamlayıcısıdır: “Herkes
tarafından/herkesçe beğenildi.”

serasker, mihman-hâne, sâhil-sarây, gül-berg, murg-âb, İrân-zemîn, meh-tâb
yapısındaki kelimeler, birleşik isimlere örnektir. Bu yapıdaki kelimeler Osmanlı Türkçesi metinlerinde Farsça yapılı tamlamaların tamlanan (muzâf) veya tamlayan (muzâfunileyh) unsuru olabildiği gibi tek başlarına Türkçe söz diziminin herhangi bir unsuru olarak da kullanılabilirler.

İki isimden oluşanlar:
İki isim yanyana gelerek birleşik sıfat oluşturabilir. Yanyana gelen iki kelime Farsça olabileceği gibi, Arapça da olabilir. Bu gibi tamlamaları Türkçede daha çok isnat grubu, sıfat tamlaması+lı kalıbı veya sıfat-fiil grubuyla karşılarız. Bilimsel çalışmalarda bu gibi yapılarda iki kelimenin arasına (- ) işareti konur :
سپاه ستاره sitâre-sipâh "yıldız askerli, yıldızlar kadar çok askeri olan"

Bir isim ile bir sıfat-fiilden oluşanlar:
Farsça fiillerin geçmiş zaman gövdelerinden yapılan ism-i mef'ûller ve fiillerin ism-i fâ'il anlamı taşıyan emir gövdeleri, yani Farsça sıfatfiillerle yapılan kelimeler, birleşik sıfat yapımında sıklıkla kullanılırlar. Bunları Türkçede -an/-en (gelen, bakan, koşan vs.) veya -mış/-miş (gelmiş, ölmüş, görmüş, düşmüş vs.) sıfat-fiil ekleriyle yapılan fiil
gruplarıyla karşılayabiliriz:
آرا عالم âlem-ârâ "alemi süsleyen"

Bir sıfat ile bir isimden oluşanlar:
Bu gibi birleşik sıfatlarda önce sıfat sonra isim gelir. Bu tamlamaları aynı sırayla (sıfat tamlaması)+lı kalıbında Türkçeye çevirmek mümkündür:
حال آسوده âsûde-hâl "âsûde hâlli"

hayret-bahş, hûn-bâr, kişver-güşâ tamlamaları bir isim ve sıfatfiilden oluşurken behrâm-ikdâm iki isimden oluşmaktadır.

انجام فرخنده ايام : eyyâm-ı ferruh-encâm, "sonu uğurlu günler"

شهرياركشوركشا şehriyâr-ı kişver-güşâ "ülkeler fetheden hükümdar"

Aşağıdaki örnekte birleşik isim tamlanan (muzâf) olarak
kullanılmıştır: 

سرعسكر اوردوى همايون : Ser-asker-i ordu-yu hümayun