OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ II - Deneme Sınavı - 1

ser asker birleşik sıfat grubu değildir.

Bu gibi birleşik sıfatlarda önce sıfat sonra isim gelir. Bu tamlamaları
aynı sırayla (sıfat tamlaması)+lı kalıbında Türkçeye çevirmek
mümkündür:
حال آسوده âsûde-hâl "âsûde hâlli"

Tamlanan unsuru hareket, oluş veya kılış ifade etmeyen, yani masdar
olmayan bir kelimeden oluşan tamlamalarda unsurlar birbirine geriden öne
doğru başlayan bir sıra içinde bağlanarak bir bütün oluştururlar. Bu bütün
Türkçe ek veya edatları alarak herhangi bir cümle unsuru gibi kullanılabilir.
مختلفه ولايات vilâyât-ı muhtelife "çeşitli vilâyetler"
Bu örnek, bir sıfat tamlamasıdır. Sıfat tamlamaları varlıklar

gark-ı âb olmak

sitâre-sipâh birleşik sıfattır.

âlem-ârâ "alemi süsleyen"

nîk-nâm "iyi adlı"

İskender-i Hızr-kadr "Hızır yüceliğinde olan İskender

nîk-nâm iyi adlı

âlem kıymetinde olan güzellik

“dest-yârî-i eltâf-ı Kirdigârî” cümlesi Türkçeye “Allah'ın lütuflarının yardımı” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “Kirdigârî(nin) eltâf(ının) dest-yârî(si)” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

“sâye-i nihâl-i bâlâ-keş-i hurmâ” cümlesi Türkçeye “hurmanın uzun dalının gölgesi” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “Hurmâ(nın) bâlâ-keş nihâl(inin) sâye(si)” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

“cây-ı mehbıt-ı envâr” cümlesi Türkçeye “nurların düştüğü yer” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “envâr(ın) mehbıt(ının) cây(ı)” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Bu gibi birleşik sıfatlarda önce sıfat sonra isim gelir. Bu tamlamaları aynı sırayla (sıfat tamlaması)+lı kalıbında Türkçeye çevirmek mümkündür: "âsûde-hâl "âsûde hâlli آسوده حال . Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

İki isim yanyana gelerek birleşik sıfat oluşturabilir. Yanyana gelen iki kelime Farsça olabileceği gibi, Arapça da olabilir. Bu gibi tamlamaları Türkçede daha çok isnat grubu, sıfat tamlaması+lı kalıbı veya sıfat-fiil grubuyla karşılarız. Bilimsel çalışmalarda bu gibi yapılarda iki kelimenin arasına (-) işareti konur : "pûlâd-beden" çelik bedenli پولادبدن . Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Farsça fiillerin geçmiş zaman gövdelerinden yapılan ism-i mef'ûller ve fiillerin ism-i fâ'il anlamı taşıyan emir gövdeleri, yani Farsça sıfat-fiillerle yapılan kelimeler, birleşik sıfat yapımında sıklıkla kullanılırlar. Bunları Türkçede -an/-en (gelen, bakan, koşan vs.) veya -mış/-miş (gelmiş, ölmüş, görmüş, düşmüş vs.) sıfat-fiil ekleriyle yapılan fiil gruplarıyla karşılayabiliriz: "âlem-ârâ "alemi süsleyen عالم آرا. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Tamlama kaç kelimeden oluşursa oluşsun, bir birleşik sıfatın Farsça yapılı bir tamlamada daima kendisinden önceki kelimeyi nitelediği unutulmamalıdır. Rây-ı âlem-ârâ "âlemi süsleyen fikir" "...çehre-i zamân nûr-ı rây-ı راى عالم آرا âlem-ârâyile münevver ü rûşen olup...". Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

“mebâdî-i terakkî ve i’tilâ-sı” cümlesi Türkçeye “yükselme ve ilerleme belirtileri” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “i’tilâ ve terakkî mebâdî-si” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

“istiknâh-ı habâyâ-yı umûr” cümlesi Türkçeye “işlerin gizliliklerinin gerçeklerinin araştırılması” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “umûr(un) habayâ(sına) istiknâh” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

“kudret-i hârika-i mâhirâne-sini” cümlesi Türkçeye “maharetli ve olağan üstü güc(ünü)” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “mâhirâne hârika kudret(ini)” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.