OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ II - Deneme Sınavı - 4

Kelimelerin Türkçe karşılıkları şöyledir: خواندن hânden "okumak", دريدن derîden "yırtmak", پسنديدن pesendîden "beğenmek" ve بوسيدن bûsîden "öpmek". Bu kelimeler birer fiildir. Farsçada sonlarında -den ve -ten bulunduğu hâlde masdar olmayan kelimeler de vardır.  کردن gerden sözcüğü bir fiil değil, “boyun” anlamına gelen bir isimdir. Doğru cevap E’dir.

Kelimelerin Türkçe karşılıkları şöyledir: فرمودن fermûden "emretmek", افزودن efzûden "çoğaltmak", نمودن nümûden "göstermek" ve بخشودن bahşûden "bağışlamak". Bu kelimeler aslî masdardır ancak نه nih kelimesi "koyan, koy” anlamını taşımakta ve emir kipindedir. Doğru cevap C’dir.

Kelimelerin Türkçe okunuşları ve karşılıkları şöyledir:سوز sûz "yakan", دان dân "bilen", شكن şiken “kıran”, روی rûy "biten, yetişen". Bu kelimeler sıfat fiil olarak çekimlenmiştir. آويختن âvîhten "asmak" kelimesi ise bir masdardır. Doğru cevap D’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: ديده dîde "görmüş, görülmüş", مرده mürde "ölmüş", آزرده âzürde "incinmiş" ve كشيده keşîde "çekilmiş". Bu kelimeler fiilden türemiş sıfattır ancak خنده hande "gülme, gülüş" kelimesi fiilden türemiş bir isimdir. Doğru cevap B’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: كلبرك gül-berg "gül yaprağı", ميرآلاى mîr-alay "alay komutanı, albay", مهتاب meh-tâb "mehtap, ay ışığı" ve زردالو zerdâlû "kayısı". مرغاب murg-âb kelimesi “kuş” ve “su” kelimelerinin birleşmesi ile “ördek” anlamına gelen bir birleşik kelime olmuştur. Doğru cevap C’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: دريا دل deryâ-dil "derya gönüllü", سروقد serv-kadd "servi boylu", آهو چشم âhû-çeşm "âhû gözlü", مه پيكر meh-peyker "ay yüzlü". Bu kelimelerin her biri isimdir. سر بلند ser-bülend "yüce başlı, başı yüce" bu kelime ise sıfat+isim biçiminde oluşmuş Farsça bir birleşik sıfattır. Doğru cevap E’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: صاف سينه sîne-saf "temiz yürekli, kalbi temiz", دلشاد dil-şâd "gönlü sevinçli", سركردان sergerdân "başı dönmüş, şaşkın" ve خانه خراب hâne-harâb "hânesi harab". Bu kelimeler isim ve sıfattan oluşmuş birer birleşik sıfattır ancak جنت مكان cennet-mekân “cennet mekânlı kelimesi isim + isim biçiminde oluşmuş bir birleşik sıfattır. Doğru cevap E‘dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: سراسر ser-â-ser "baştan başa", كوناكون gûnâ-gûn "türlü türlü”, دورادور dûr-â-dûr "uzaktan uzağa" ve دمادم dem-â-dem "sık sık, her zaman". پا سرا ser-â-pâ kelimesi ise "baştan ayağa" anlamına gelen bir Farsça zarf grubudur. Doğru cevap D’dir.

Kelimelerin Türkçe karşılıkları şöyledir: جكر سوز ciger-sûz "yürek yakan", خونريز hûn-rîz "kan dökücü",ستان جان cân-sitân "can alan" ve آرا جهان cihân-ârâ “dünyayı süsleyen”. Bu kelimeler emir gövdesiyle yapılan birleşik sıfatlardır. فلاكت زده felâket-zede "felâkete uğramış” kelimesi ise geçmiş zaman gövdesinden türetilen ism-i mef'ûllerle yapılan bir birleşik sıfattır. Doğru cevap E’dir.

Tamlanan kelime /a/ veya /e/ okunan güzel he “٥” ile bitiyorsa sondaki güzel he’nin üstüne hemze işareti konur. ديده ,ليله ,خانه , سفينه kelimelerinin son harfi “güzel he”dir. علما “ulema” kelimesinin son harfi eliftir ve tamlanan olarak kullanıldığında izafet esresi yerine ye “ ی” yazılır. Doğru cevap E’dir.

Tamlamaların okunuşları ve anlamları şöyledir: عثمانيه شعراى şu’arâ-yı Osmâniyye “Osmanlı şairleri”, معناى شعر ma’nâ-yı şi’r “şiirin manası”, موسى عصاى asâ-yı Mûsâ “Musa’nın asası” ve سبوى شراب sebû-yı şarâb “şarap testisi”. بلاغت سفينه sefîne-i belâgat “belâgat gemisi” tamlamasında sefine kelimesi güzel he ile bittiği için tamlamanın unsurları arasında hemze “ ء” kullanılmalıdır. Tamlama بلاغت سفينهٴ biçiminde hemzeli yazılmalıdır. Doğru cevap E’dir.

Bu tamlamada öncelikle Ravza-i mutahhara tamlaması söz konusudur. Bu sıfat tamlaması isim değerinde olup müşâhade kelimesiyle tamlama kurar: müşâhade-i (tn) Ravza-i mutahhara (ty). Artık bu tamlama bir isim tamlamasıdır. Bu üç kelimelik isim tamlaması tamlayan olarak şevk kelimesini tamlar ve ortaya dört kelimeden oluşan Farsça bir isim tamlaması çıkar. Tamlayan kısım “Ravza-i mutahhara”dır. Doğru cevap C’dir.

Bu tamlada zülf kelimesi isimdir. Geri kalan tüm kelimeler sıfattır. Tamlamada zülf “saç” kelimesi birden çok sıfatla nitelenmiştir dolayısıyla bir isim birden çok sıfat almış ve tamlama kurmuştur. Bu sıfat tamlamasının isim kısmı tamlanandır. Doğru cevap A’dır.

Bu tamlada Hâlık-ı (tn) yektâ (ty) ve Habîb-i (tn) nâzenîn (ty) tamlamaları ayrı ayrı kurulmuştur. Bunların ikisi de sıfat tamlaması olup isim değerindedir. Hâlık-ı yektâ grubu tamlayan olarak birinci grubu tamlar ve ortaya dört kelimelik bir isim tamlaması çıkmış olur. Tamlamanın Türkçe biçimi “Bir (olan) Yaratıcı-nın nazlı sevgili-si” biçimindedir. Doğru cevap C’dir.

leşker-i cân-sûz tamlaması bir sıfat tamlamasıdır zira can-suz kelimesi can yakan anlamında kullanılan bir sıfat fiil grubu leşker kelimesi ise asker anlamında bir isimdir. Doğru cevap E’dir.

Haremeyn “iki harem”, muhteremeyn “iki muhterem” anlamlarına gelen tesniye (ikili) kelimelerdir. Doğru cevap D’dir.

بلدهء طيبه belde-i tayyibe, حادثهء مؤسفه hâdise-i mü’essife ve  وقعهء مؤثره  vak’a-i mü’essire tamlamalarında tamlayan ve tamlananlar dişildir. دين مبين dîn-i mübîn tamlamasındaki her iki kelime de erildir. حكايهء غريب hikâye-i garîb tamlamasında hikâye dişil, garîb eril bir kelimedir. Dolayısıyla eril dişil uyumu yoktur. Tamlamanın doğru biçimi حكايهء غريبه hikâye-i garibe biçiminde olmalıdır. Doğru cevap E’dir.

vezir-i fiham tamlaması yanlıştır çünkü fiham çoğul bir kelimedir ancak vezir tekil bir kelimedir. Tamlamanın doğru yapısı her iki kelime de çoğul olacak şekilde وزرا ى فهام vüzerâ-yı fihâm olmalıdır. Doğru cevap D’dir.

Osmanlı Devleti tamlamasının Farsça biçimi “devlet-i âl-i Osmân”dır ve yazılışı دولت آل عثمان

biçimindedir. Doğru cevap A’dır.

Farsçada fiiller ikiye ayrılır. -den'li masdarlar ve -ten'li masdarlar şeklinde yapılan ayrım, masdar olan fiillerin ayrımıdır. Bu masdarların Türkçe karşılığı -mak, -mek eki olan masdar ekiyle karşılanır.