OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ I

الشمس

dârü’l-fünûn:  “fenler evi”

Mim harfi ay harflerindendir.

Tuhfetü'l-Haremeyn

سيف الدين: Seyfe'd-din

Bu edatlar bir tamlamanın başına geldiğinde tamlanan kelimenin sonu ötreli değil esreli okunur.

düvelü’l-muazzama : “büyük devletler”

bakiyyetü's-seyf: "Kılıç artığı" anlamına gelen bir isim tamlamasıdır.

Lafzî izafetler, esas olarak birleşik sıfat anlamı taşıdıkları için söz diziminde sıfat fonksiyonunda kullanılırlar.

hakîr-i kesîrü't-taksîr: kusuru çok (olan) hakir (ben)

Güneş harfleri (Hurûfu’ş-şemsiyye): Harf-i ta’rîf alan bir kelime el-beyt, el-bint, el-veled, el-kitâb şeklinde okunur. Ancak bir kısım harfler vardır ki, kelime bu harflerle başladığı zaman harf-i ta’rîfin lâm’ını kendisine benzeştirir. Güneş harfleri (hurûfu’ş-şemsiyye) denilen bu harfler şunlardır. Bunlara şemsî harfler de denir:

ت ، ث ، د ، ذ ، ر ، ز ، س ، ش ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ل ، ن

Bu bilgiler dahilinde doğru cevap A şıkkıdır.

Hurûfu’ş- şemsiyye ile başlayan harf-i ta’rîfli kelimelerden örnekler:
الشمس eş-şems “güneş” el-şems değil!
الدهر ed-dehr “dünya” el-dehr değil!
الزمان ez-zamân “zaman” el-zamân değil!
الرمضان er-Ramazân “Ramazan” el-Ramazân değil!
النجات en-necât “kurtuluş” el-necât değil!
الظهر ez-zuhr “öğle vakti” el-zuhr değil!

Buradan da anlaşılacağı üzere B şıkkındaki örnek verilen örneklerin dışında kalmaktadır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Güneş harfleri dışındaki harfler ise ay harfleridir. Bunlara kamerî harfler de denir. Bu harflerden biriyle başlayan kelimelerde harf-i ta’rîfte herhangi bir değişiklik olmaz ve el- şeklinde okunur: el-beyt, el-hakk, el-yevm ‘gün’vs.
بيت beyt‘ev’ البيت el-beyt
كتاب kitâb الكتاب el-kitâb
ولد veled‘çocuk’ الولد el-veled
بنت bint‘kız’ البنت el-bint

Bu örnekler doğrultusunda bakıldığı zaman C şıkkının doğru cevap olduğu anlaşılacaktır.

ت ، ث ، د ، ذ ، ر ، ز ، س ، ش ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ل ، ن bunlar şemsî harflerdir. Bunların dışında kalan bütün harfler kamerî harf olarak adlandırılır. Bu bilgi doğrultusunda bakıldığı zaman doğru cevabın D şıkkı olduğu görülecektir.

Arapçada da, Farsçada olduğu gibi tamlamadaki kelime sırası Türkçedekinden farklıdır ve önce tamlanan (muzâf /mevsuf), sonra tamlayan (muzâfun ileyh / sıfat) gelir. Tamlayan kelimenin başında harf-i tarif (ال el- ) olur. Tamlanan (muzâf) kelimenin son harfi, bazı istisnalar dışında ötreli okunur. Harf-i ta’rîfin elif ’i hiçbir zaman okunmaz. Tamlamada unsurların dizilişi Farsça ile aynıdır.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

A şıkkında yer alan dünya kelimesinin ilk harfi şemsi harftir. Bu nedenle dârü'l-dünyâ değil dârü'd-dünyâ olmalıdır. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Hubbü'l-vatan "sevgi vatanı" değil "vatan sevgisi" anlamına gelmektedir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

leyletü’l-Kadr ‘Kadir gecesi’
tezkiretü’l-evliyâ ‘evliyalar tezkiresi’
yevmü’l-kıyâme ‘kıyamet günü’
dârü’s-saâde ‘mutluluk evi’
hıfzu’s-sıhha ‘sağlık koruma

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevabın C şıkkı olacağı anlaşılacaktır.

دين dîn kelimesiyle yapılan Arapça tamlamaların da şahıs ismi olarak sık kullanıldığı görülür. Ancak bu gibi tamlamaların tamlanan unsuru (muzâf) Osmanlı Türkçesinde ötreli değil üstünlü okunur: الدين جنم = Necmü’d-dîn değil Necme’d-dîn:
نورالدين Nûre’d-dîn, الدين سيف Seyfe’d-dîn, الدين مشس Şemse’d-dîn,
بدرالدين Bedre’d-dîn, الدين جالل Celâle’d-dîn, الدين غياث Gıyâse’d-dîn vs.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevabın D şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

A, B, C ve D şıklarındaki tamalamalar sıfat tamalaması; E şıkkındaki ise isim tamlamasıdır. Bu nedenle diğerlerinden farklıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.