OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ I - Deneme Sınavı - 9

<İf'âl افعال Bâbı

Bu bâbda baştaki ve ortadaki elifler “ ا” zâid, yani ekleme harflerdir.  كرم kerem “cömertlik” → اكرام ikrâm “ağırlama”  خروج hurûc “çıkma” → اخراج ihrâc “çıkarma, ihraç etme” سرف sarf “harcama, kullanma” → اسراف isrâf “boş yere kullanma” 

Bu bâbdaki masdarların çatısı geçişlidir, yani nesne alır. Geçişsiz bir fiil bu bâba nakledildiği zaman geçişli olur ve nesne alır: علم ilm → اعلام i'lâm “(bir şeyi) bildirme” ظهور zuhûr “görünme” → اظهار izhâr “(bir şeyi) meydana çıkarma, gösterme”>

Doğru yanıt C'dir.

Bu vezinde baştaki te “ ت” eklemedir. Ayın harfinin yerinde bulunan harf de tekrarlanır, yani şeddeli okunur.

Tefa''ul تفعل bâbı, tef'îl تفعيل bâbının dönüşlüsüdür ve genellikle geçişsiz masdarlar türetir. Bu ikisini karıştırmamak için yazılışta tefa''ul vezninin ye'siz olduğuna dikkat edilmelidir.

درس ders → تدرس tederrüs “ders alma”

جمع cem' “toplama” → تجمع tecemmu' “toplanma”

كبر kibr “büyüklük” → تكبر tekebbür “büyüklenme, kibirlenme”

Doğru yanıt A'dır.

Bu bâbda baştaki mim “ م”, ortadaki elif “ ا” ve sondaki te “ ة” eklemedir. Bu “ة” Osmanlı Türkçesinde ya açık te “ ت” veya “٥” (a, e) şeklinde yazılır.

Bu bâbdaki masdarların çatısı, nesnesi bakımından geçişli veya geçişsiz olabilir; öznesi bakımından ise genellikle işteşlik ifade ederler:

عهد 'ahd “söz verme” → معاهده mu'âhede “anlaşma”

خبر haber → مخابره muhâbere “haberleşme, iletişim”

حرب harb → محاربه muhârebe “savaşma”

Doğru yanıt B'dir.

Bu bâbda baştaki elif “ ا”, nûn “ ن” ve ortadaki elif “ ا” eklemedir. Bu bâbdan türeyen masdarların çatıları özneleri bakımından genellikle dönüşlü, bazen de edilgendir. Nesneleri bakımından ise geçişsizdir, yani nesne almazlar.

بسط bast “açma” → انبساط inbisât “açılma, ferahlanma”

جذب cezb “çekme” → انجذاب incizâb “çekilme, çekim”

حصر hasr “bir şeye mahsus kılma” → انحصار “hasrolunma”

دفع def' “kovma” → اندفاع indifâ' “defolma, ortadan kalkma”

ضم zamm “katma, ilâve etme” → انضمام inzimâm “ilâve olunma”

عكس 'aks → انعكاس in'ikâs “yansıma, aksetme”

قطع kat' “kesme” → انقطاع inkıtâ' “kesilme, kesintiye uğrama”

كشف keşf “açma” → انكشاف inkişâf “açılma, meydana çıkma”

Doğru yanıt E'dir.

Bu bâbdaki masdarların ism-i fâ'ili müfta'il مفتعل vezninde gelir:

اعتدال i'tidâl “ölçülü davranma” → معتدل mu'tedil “ölçülü davranan”

انتشار intişâr “yayımlanma” → منتشر münteşir “yayımlanan”

افتخار iftihâr “övünme” → مفتخر müftehir “övünen” vs.

Doğru yanıt C'dir.

Bu vezinde baştaki te “ ت” ve ortadaki elif “ ا” harfleri eklemedir. Bu bâbdaki masdarların çatısı özneleri ve nesneleri açısından çeşitlilik gösterir:

Bu bâbdaki masdarlarda sıkça görülen bir anlam özelliği, gerçekte olmayan bir hâli varmış gibi gösterme, yapmacıklık ifadesidir:

تشاعر teşâ'ür “şairlik taslama”, تجاهل tecâhül “bilmez gibi davranma”,

تمارض temâruz “hasta olmadığı halde hastaymış gibi davranma”,

تغافل tegâfül “bilmezlikten gelme, tanımıyormuş gibi davranma” vs.

Doğru yanıt D'dir.

Tefa''ul bâbının ism-i mef'ûlü mütefa''al متفعل vezninde olur:

تشبث teşebbüs “işe girişme” → متشبث müteşebbes “teşebbüs olunan şey”

تيمن teyemmün “uğurlu sayma” → متيمن müteyemmen “uğurlu sayılan”

تأسف te'essüf → متأسف müte'essef “teessüf olunan, kederlenilen” vs.

Doğru yanıt B'dir.

İf'âl bâbının ism-i fâ'ili مُفعِل müf'il vezninde gelir:

اكرام ikrâm → مكرم mükrim “ikram eden, ikram edici”

اسلام islâm → مسلم müslim “İslâm olan, müslüman”

اسراف isrâf → مسرف müsrif “israf eden, israf edici”

اخبار ihbâr → مخبر muhbir “haber veren, haber verici”

Doğru yanıt A'dır.

Bu bâbdaki masdarların ism-i fâ'illeri münfa'il منفعل vezninde gelir:

انكسار inkisâr “kırılma” → منكسر münkesir “kırılan, gücenen”

انعكاس in'ikâs “yansıma, aksetme” → منعكس mün'akis “yansıyan, akseden”

انقلاب inkılâb “dönme, değişme” → منقلب munkalib “dönen, değişen”

انفساخ “bozulma, hükmü kalmama” → منفسخ münfesih “hükmü kalmayan”

vs.

Doğru yanıt E'dir.