OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ I - Deneme Sınavı - 7

Arapça kelimeler aslî harflerinin niteliğine göre yedi kısma ayrılmış olur ki buna aksâm-ı seb'a (yedi kısım) denir. Harf-i cer bunlardan biri değildir.

Aslî harflerinden ilki vav veya ye olan kelimelere misâl adı verilmektedir.

+în, +ûn ekleri müzekker (eril), +ât eki ise müennes (dişil) çokluklar yapar.

“enhâr, ukûl, milel ve talebe” kelimeleri sırasıyla “nehir, akıl, millet ve tâlib” kelimelerinin mükesser çokluğudur. “teşkîlât” ise +ât ekiyle yapılmış sâlim bir çokluktur.

İsm-i câmid grubuna giren bütün kelimeler, masdarlar, ism-i mekân, ism-i zaman, ism-i âlet, ism-i tasgir cinsinden kelimeler isimdirler.

İsm-i fâ’il, ism-i mef'ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ’il, ism-i tafdîl, ism-i mensûb cinsinden kelimeler sıfattırlar.

İki harfli edatlar ve birkaç kelime dışında Arapçada bir kelime kökü en az üç harften oluşur. Bunlara aslî harfler denilir. Yeni kelime yapılırken bu aslî harflerin başına, ortasına veya sonuna bir veya daha fazla harf ilâve edilir. Bu ilâve harflere zâid harfler (=ekleme harfler) denilir.

Arapçadaki ٲ (hemze), ت , س, م , ن, و, ه, ى harfleri kelimenin kalıbına göre zâid harflerden olabilir.

ا ,و , ى harfleri, içinde bulundukları kelimelerde çeşitli değişikliklere uğrayan harfler olup bunlara illet harfleri denir. Aslî harflerin içinde bu harflerden biri veya ikisi bulunursa böyle kelimelere de mu'tell kelimeler denir.

Aslî harflerinden biri elif, vav, ye, hemze olmayan veya içinde aynı cinsten iki harf bulunmayan kelimelere sâlim denir.

Aslî harflerinden biri hemze olan kelimelere mehmûz denir. Hemze birinci, ikinci veya üçüncü aslî harf olabilir.

Arapça kelimeler aslî harflerinin niteliğine göre yedi kısma ayrılmış olur ki buna aksâm-ı seb'a (yedi kısım) denir.

Aslî harflerinden ilki vav veya ye olan kelimelere misâl denir.

Aslî ikinci harfi vav veya ye olan kelimelere ecvef denir.

İsm-i fâ’il, ism-i mef'ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ’il, ism-i tafdîl ism-i mensûb cinsinden kelimeler ise sıfattırlar.

Aşağıdaki harfler, kelimenin kalıbına göre zâid harflerden olabilir: ا , ت , س, م , ن , و , ٥ , ى , (hemze) أ

سکون sükûn "durma, kesilme, rahatlık vs." kelimesi “sakin olmak, yerleşmek, rahatlamak” fiilini oluşturan س ك ن (n-k-s) aslî harflerinden türetilmiştir. Diğer şıklardaki nun harfleri kelimelerin kalıplarından ötürü zaiddir.

-
-
-
-şıklarındaki kelimelerin vezni fa’al iken şıkkındaki kelimenin vezni fa’l veznidir.

Aslî harflerinin niteliklerine göre kelimelerin sahih ve mu'tell olmak üzere iki gruba ayrıldığını ifade etmiştik Sahih kelimeler üç kısımdır: sâlim, mehmûz, muzâ'af. Mu'tell kelimeler dört kısımdır: misâl, ecvef, nâkıs, lefîf.

İsm-i mef'ûl, fiilde belirtilen hareket, oluş ve kılışa maruz kalanı, etkileneni ifade eden kelime türlerine verilen isimdir. Türkçede kırılmış, kırık, kırgın, bozuk, bozulmuş gibi kelimelerin ifade ettiği anlamlar ism-i mef'ûl kategorisini oluşturur.