OSMANLI TARİHİ (1876-1918)

Batılı devletler, kendi aralarındaki ihtilaflarda bile her zemin ve şartta Yunanistan’dan yana tercihlerini kullanmak için birbirlerini iknaya çalışmaktaydı. Özellikle 1878 Berlin konferansı esnasında İngiltere’nin Yunanistan’dan yana tavır takınması ve bu amaçla, Rusya ve Bulgaristan’ı dizginlemesi, Atina’daki idarecileri oldukça cesaretlendirmiştir.

Yunanistan, bu konferans sonrasında Girit konusunu yeniden ısıtarak Batılı ülke­lerin gündemine getirdi. Hatırlamak gerekirse, geçmişte 20 Kasım 1878 Halepa fermanı ile Girit adasına verilen geniş yetkiler daha doğrusu muhtariyetler, hem adadaki Rumları cesaretlendirmiş, hem de Yunanistan’ın ada ile birleşme arzusunu körüklemiştir. Yunan milliyetçilerinin oluşturduğu “Etnik-i Eterya” gibi örgütler, bu amaçla çalışmalarını hızlandırmıştı. Bu nedenle bölgede olaylar durulmamış, adada yaşayan Müslümanlar üzerinde baskılar artmıştı. Tabii olarak, Müslüman-Türk halk da gelişmelerden rahatsız olmuş ve tepkilerini ortaya koymuşlardı.

Osmanlı-Yunan savaşı fiilen başlamıştı. Fakat her iki ülkenin de deniz savaşı yapacak donanma gücü zayıftı, askerini denizden sevk edecek imkânları yoktu. Bu yüzden savaş daha başından beri kara savaşına dönüşmüştü. Üstelik cereyan noktası Yunanların da tahriki ile Teselya bölgesi idi. Yunanistan’ın olayları Bal­kanlara taşımasında iki niyeti vardı; birincisi Girit adasındaki ilhak kararını ve çıkarmasını unutturmak, ikincisi Teselya bölgesinden bir şekilde Selanik’e ilerle­me fırsatı bulmaktı.

Osmanlı-Yunan Savaş 18 Nisan 1897’de başladı, 15-17 Mayıs 1897’de Dömeke Meydan Savaşı oldu ve 20 Mayıs 1897’de ateşkes anlaşması imza­landı.

Bu harbin özellikle de Dömeke Meydan Savaşının Osmanlı Devleti açısından birçok önemli neticeleri olmuştur. En başta Osmanlı Devleti kendi topraklarını savaşarak muhafaza edeceği hissini hem kendi toplumuna hem de üçüncü devletle­re göstermiş oldu. Kısmen “hasta adam” imajı ortadan kalktı. Osmanlı Devleti’nin savaş başlamadan önce gösterdiği diplomasi başarılı oldu. Ancak ateşkes sonrası masa başında aynı başarı sağlanamadı. Batılı devletlerin Yunanistan’a ne denli sahip çıktıklarını Osmanlı Devleti masada görmüş oldu. Zira savaş esnasında elde ettiği yerleri iade etmek zorunda kaldı. Buna ilaveten, Girit’in elden çıkmasına da ramak kalmıştı. Girit’te bundan sonra yaşanan süreç, ya göç ya ölüm şeklinde gerçekleşti.

Osmanlı Devleti ile Yunanistan ara­sında savaşa yol açan süreçte inisiyatif almakta geci­ken Avrupalı güçler, savaş sonrası görüşülecek barış şartlarının tespiti için hemen devreye girmişlerdi. Dört ay süren görüşmeler, büyük devletlerin Yuna­nistan yanlısı tutumlarına sahne oldu. Teselya böl­gesinde bazı stratejik bölgelerin Osmanlı Devleti’ne bırakılması gibi göstermelik toprak terki ile toprak kaybı veya kazanılmaması esası üzerine görüşmeler sürdürüldü. Savaş öncesi statüko için büyük devlet­ler bastırıyordu. Kesin barış antlaşması 13 Kasım’a kadar sarktı. Girit yüzünden çıkan bu savaşta, Girit ile ilgili hiç bir madde yoktu.

Girit adası, diğer Akdeniz adalarına nazaran Osmanlı yönetimine geç katılmıştı (1669). Fetihten hemen sonra kurulan idare biçimiyle, bir şekilde ayrıcalıklı statüsü korundu. Bu bağlamda Tanzimat’ın bile dışında tutulmuştu

1898’de kurulan Bağımsız Girit Devleti 1. Balkan Savaşı sırasında Yunanistan tarafından ilhak edilmiştir.

Rumeli Genel Müfettişliği görevinde altı yıl kalan Hüseyin Hilmi Paşa (1855- 1923), kariyerinin en parlak başarılarını buradaki hizmet yıllarında kazandı. Müfettişlik bölgesindeki karışıklıkları tam olarak önleyemese de şiddet ve anar­şi yaratan çetelere karşı başarılı bir idare gösterdi.

II. Meşrutiyet’tin ilanın­dan sonra Rumeli Müfettişliği kaldırılmış ve Hüseyin Hilmi Paşa’nın görevi de bitmiştir. Ancak Paşa, üç ay kadar daha Rumeli’de kalmıştır.

Yunanlar geniş bir alana yayılarak hata yaptıklarını düşündükleri için bütün güçlerini Dömeke’ye topladılar.
Bunun üzerine Müşir Ethem Paşa Osmanlı ordusunu bu bölgeye sevk etti. Böylece
savaş, bir meydan muharebesi haline dönüştü. 40 bin kişilik Yunan ordusu karşısında Osmanlı ordusu bariz bir zafer kazandı (17 Mayıs 1897).

.......Özellikle Rus çarı bu çağrıdan sonra Sultan II. Abdülhamid nezdinde özel
teşebbüste bulundu. Yapılan barış çağrılarına zaten savaş istemeyen Osmanlı Devleti olumlu yanıt verdi ve 20 Mayıs 1897’de ateşkes imzalandı. Rus çarının Sultan
II. Abdülhamid’e yaptığı ateşkes ve barış çağrısında iki temel esas vardı. Birincisi,
Osmanlı Devleti’nin toprak kaybı olmayacaktır. İkincisi ise Girit’te muhtariyet
kurulacaktı. Ancak, bu muhtariyet daha sonra geliştiği gibi Osmanlı askerlerinin
adadan çıkarılmasını içermiyordu. Savaş 18 Nisan 1897’de başladı, 15-17 Mayıs
1897’de Dömeke Meydan Savaşı oldu ve 20 Mayıs 1897’de ateşkes anlaşması imzalandı. Öyleki, toplam süre bir aydır. Bu bir aylık dönem sonucunda Osmanlı ordusunun nihai kazancı; 93 (1877-78) harbinden sonra alınan parlak bir zafer idi.
Bu harbin özellikle de Dömeke Meydan Savaşının Osmanlı Devleti açısından
birçok önemli neticeleri olmuştur.

En başta Osmanlı Devleti kendi topraklarını savaşarak muhafaza edeceği hissini hem kendi toplumuna hem de üçüncü devletlere göstermiş oldu. Kısmen “hasta adam” imajı ortadan kalktı. Osmanlı Devleti’nin
savaş başlamadan önce gösterdiği diplomasi başarılı oldu. Ancak ateşkes sonrası
masa başında aynı başarı sağlanamadı. Batılı devletlerin Yunanistan’a ne denli sahip
çıktıklarını Osmanlı Devleti masada görmüş oldu. Zira savaş esnasında elde ettiği
yerleri iade etmek zorunda kaldı. Buna ilaveten, Girit’in elden çıkmasına da ramak
kalmıştı. Girit’te bundan sonra yaşanan süreç, ya göç ya ölüm şeklinde gerçekleşti.

Yunanistan ile yapılan İstanbul konferansı aslında
batılı veya büyük devletlerin ikiyüzlülüğünün bir
göstergesi idi. Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında savaşa yol açan süreçte inisiyatif almakta geciken Avrupalı güçler, savaş sonrası görüşülecek barış
şartlarının tespiti için hemen devreye girmişlerdi.
Dört ay süren görüşmeler, büyük devletlerin Yunanistan yanlısı tutumlarına sahne oldu

Dört ay süren görüşmeler, büyük devletlerin Yunanistan yanlısı tutumlarına sahne oldu. Teselya bölgesinde bazı stratejik bölgelerin Osmanlı Devleti’ne bırakılması gibi göstermelik toprak terki ile toprak kaybı veya kazanılmaması esası üzerine görüşmeler sürdürüldü. Savaş öncesi statüko için büyük devletler bastırıyordu. Kesin barış antlaşması 13 Kasım’a kadar sarktı. Girit yüzünden çıkan bu savaşta, Girit ile ilgili hiç bir madde yoktu. Bu, Yunanistan’ı açıkça koruma anlamına gelmekteydi. Yunanistan Osmanlı Devleti’ne savaş tazminatı ödemeyi kabul etti. Yüz bin frank olan bu tazminatı, Osmanlı Devleti’nin bu savaşta harcadığının beşte üçü kadardı. Yunanistan
bu sonuçla büyük bir darbe yemekten kolayca kurtuldu. Büyük devletlerin ardına gizlenmese Osmanlı ordusunun Atina’ya kadar ilerlemesi zor değildi. Ancak buna rağmen, Yunanistan tarafı daha sonra da söylemde ve eylemde yayılmacı politikalarını sürdürdü. Bu barış antlaşması ile savaş sebebi olan adada sorun hâlâ devam ediyordu. Sadece Teselya bölgesindeki kara
savaşı sona ermişti.

1877-78 Osmanlı Rus harbi ve ardından yapılan Ayastefenos (Yeşilköy) antlaşması Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda hem büyük ölçekli toprak kaybı, hem de çok ciddi anlamda güç kaybının en büyük kırılma noktası olmuştur.

1878 Berlin antlaşması ile Osmanlının toprak kaybı kısmen giderilmiş olsa bile
bölge yönetimi için ok yaydan çıkmıştır denilebilir. 1878 Berlin antlaşmasına göre,
Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız oldu. Bulgaristan sınırları küçültülerek
üç bölgeye ayrıldı: Birinci bölge, Bulgaristan adıyla Osmanlı Devletine vergi veren bir prenslik yapıldı. İkinci bölge Doğu Rumeli adı ve başına Hıristiyan bir vali
atamak şartıyla Osmanlı Devleti’ne bağlı özerk bir bölge yapıldı. Üçüncü bölge ise
Makedonya idi. Makedonya da ıslahat yapılmak şartıyla Osmanlı Devleti’ne bırakılıyordu. Osmanlı Devleti’nin kullandığı tabirle Rumeli bölgesi (Selanik, Manastır,
Kosova gibi önemli büyük şehirler) bugünkü Makedonya’nın olduğu bölgedir.

• Reformları Osmanlı Devleti yapacak ancak, Avusturya-Macaristan reformlar esnasında birer sivil memurla reformları kontrol edecektir,
• Manastır, Kosova ve Selanik’teki jandarmanın ıslahını Babıâli’nin emrinde
olan Avrupalı bir general yapacaktır,
• İşbu barış antlaşması imzalandıktan sonra Makedonya’daki vilayetlerin sınırları, uluslararası ilişkilerine göre yeniden belirlenecektir (Bu madde ile
bütün devletlere müdahale hakkı tanınıyordu).
• İdari ve adli kurumlara özerklik kazandırma yönünde reformlar yapılacaktır,
• İsyan edenler için Hıristiyan ve Müslüman komisyonlar kurulacak (Müslümanlar da isyan etmiş gibi eşit suçlu kabul edilmişlerdir).
• Osmanlı Devleti reformları bir an önce başlatacaktır.

Yunanistan’ın ikinci bir
savaşı göze alamaması nedeniyle uzun süre ada
Osmanlılarda kalmıştır. Son safha ise, Balkan
savaşları sonrası adanın Yunanistan’a ilhakı sürecidir. Nihayet ada, büyük çekişmelerin ardından 30 Mayıs 1913 tarihinde imzalanan Londra Antlaşması’na göre Yunanistan’a ilhak edildi

Babıâli, Kasım 1902’de “Rumeli Vilayetleri
Hakkında Talimat” adıyla bölgede bir takım idari düzenlemeleri başlattı. Bu talimattaki en önemli unsurlardan biri, jandarma ve polis teşkilatının yeniden düzenlenmesiydi. Bir başka önemli madde de, Müslümanların yanı sıra Hıristiyanların
da jandarma teşkilatına alınmasına ilişkindi. 8 Aralık 1902’de Selanik’te göreve başlayan Hüseyin Hilmi Paşa, Avrupalı devletlerin de olumlu bulmasıyla, Rumeli’deki reformları uygulamaktan sorumlu Rumeli Genel Müfettişliğine tayin edildi.

I,III doğrudur. Tek ve en önemli amacı Girit’in Yunanistan’a ilhakı değil. Makedonya’nın da Yunanistan’a ilhakı ile ilgili faaliyet yürütmüştü. Avrupa devletlerinin Osmanlıya nota vermesi, cemiyetle ilgili değildir