OSMANLI TARİHİ (1876-1918)

Üç İmparator Ligi politikaları çerçevesinde Almanya, Osmanlı Devleti'nin dağıl­masını ve büyük devletler arasında dengeli bir paylaşıma tabi tutulmasını istiyor­du. Bismarck'a göre, Osmanlı Devleti'nin büyük devletler arasında paylaşılması, hem Avrupa'da kurulan dengeleri koruyacak, hem de Avrupa barışma katkıda bu­lunacaktı. Bu paylaşımda, Avusturya-Macaristan Bosna-Hersek'i yani Batı Balkan­ları, Rusya Boğazlar'ı, İngiltere de Fransa ile anlaştıktan sonra Mısır'ı alabilirdi. Bis­marck'ın belirlediği bu Alman politikası, Üç İmparator Ligi'nin dağıldığı 1886-87 yıllarına kadar sürmüş ve ana hedeş olan Fransa'nın yalnız bırakılmasını temine yönelik olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Fransız­lar, 1881 yılı nisan ayında bazı Tunus kabilelerinin Cezayir sınırını ihlal etmeleri gi­bi sudan bahaneler ileri sürerek Osmanlı Devletine bir nota vererek, işgal niyetle­rini ortaya koydu. 24 Nisan'da ise Fransız askerleri Tunus'ta işgali başlattı. Tunus Beyi'nin Kasr-ı Said veya Bardo adı verilen sarayında imzalanan ve bu isimle bilinen anlaşmaya göre Fransa, Tunus'ta istediği askeri bölgeleri işgal ede­cek, Tunus Beyi makamında kalacak, Tunus'un Fransa ve diğer devletlerle mev­cut anlaşmaları aynen devam edecekti. Osmanlı Devleti ise, 1856 Paris antlaş­masıyla kendisi için de geçerli ve kabul edilmiş devletler hukukuna tamamen ay­kırı olan bu işgali asla onaylamadı. Tunus'u Osmanlı Devleti'nin bir eyaleti ve Tu­nusluları Osmanlı tebaası saymaya devam etti. Doğru cevap C'dir.

İşgalden sonra izlenen politikalarda Osmanlı Devleti'nin temel amacı, Mısır'ı İn­giliz işgalinden kurtarmaktı. Bunun için, Osmanlı devlet adamları çok yerinde bir strateji belirleyerek İngiliz askerinin Mısır'ı tahliye etmesi için bir takvim belirlenme­sini, tüm diplomatik görüşmelerde ısrarla talep ettiler. II. Abdülhamid, İngiltere'ye karşı bir başka gücün desteğini alarak İngilizlerin Mısır'ı tahliye etmesini sağlamaya çalıştı. Büyük beklentilerle Londra'ya gönderilen Hasan Fehmi Paşa, 28 Nisan 1885 tarihinde geri çağrıldı. Böylece Paşa, çok önem verilerek görevlendirildiği Londra'daki diplomatik görüşmelerden bir sonuç alamadan geri döndü. Büyük beklentilerle Londra'ya gönderilen Hasan Fehmi Paşa, 28 Nisan 1885 tarihinde geri çağrıldı. Böylece Paşa, çok önem verilerek görevlendirildiği Londra'daki diplomatik görüşmelerden bir sonuç alamadan geri döndü. 24 Ekim 1885 Antlaşmasından kazançlı çıkan taraf, İngiltere olmuştur. Antlaşmayı imzalamakla İngiltere'nin Mısır'daki varlığını resmen tanıyan Padişahın Mısır üzerindeki egemenlik hakları önemli bir darbe aldı. Özellikle, Os­manlı Devleti ile birlikte İngiltere tarafından da Mısır'a bir yüksek komiser tayin edilmesi, İngiltere'nin Mısır'ı işgalini meşrulaştıran önemli bir madde idi. Doğru cevap D'dir.

İngiltere, Osmanlı Devleti'nin asker göndere­rek olayları kontrol etmesi gerektiğini sürekli gündeme getiriyordu. II.Abdülhamid, Sudan'a asker gönderilmesi konusunu Meclis-i Vükela Heye- ti'nin tartışmasına sunarak bu konuda katılımcı bir politika benimsedi. Meclisi-i Vü­kela üyeleri, İngiltere'nin teklif ettiği gibi, Sudan'ın Mısır idaresinden ayrılarak doğ­rudan doğruya Babıâli tarafından yönetilmesi konusunun, Osmanlı Devleti'nin yet­kisi dahilinde olmasına rağmen, Mısır Hıdivi'nden böyle bir talep gelmediği için, kabul edilemez bir politika olacağına karar verdi. Gerçekte Osmanlı Devleti açısın­dan Sudan isyanına son verecek çözüm, Sudan'a Osmanlı askeri gönderilmesi de­ğil, Mısır'ın İngiliz askerinden tahliye edilmesi idi. Diğer yandan İngiltere, Sudan olaylarını gerekçe göstererek, askerlerini Mısır'dan çıkarmamak için sürekli bu ba­hanenin arkasına saklanıyordu. Doğru cevap E'dir.

Osmanlı Devleti, Tunus'un işgalinin uluslararası hukuka aykırı olduğunu belirtmiş ve işgali onaylamamıştır. İşgalden sonra dahi, Tunus topraklarını kendi toprakları sayıp, halkını da Osmanlı tebaası olarak görmeye devam etmiştir. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı Devleti, Rus harbinden sonra Balkanlardaki topraklarına daha çok dikkat etmeye başlamıştır. Rus harbinde alınan yenilgiden sonra Rusların İstanbul'a kadar yürüyebilecek olması II. Abdülhamid'i bu konuda çok dikkatli olmaya sevk etmiştir. Dolayısı ile, hem ordunun Mısır için çözüm olarak kullanılamayacağı, hem de balkanlardaki dikkatin Mısır'a kaydırılamayacağı çok açıktı. Bu yüzden Abdülhamid, hem İngilizlerle hem de Araplarla olası bir çatışmadan kaçınmak istemiş, hem de bu sayede Mısır'ı elinde tutmayı amaçlamıştır. Doğru cevap D'dir.

Bismarck, Fransa'nın intikam savaşına girme ihtimalinden kaçınmak istiyordu. Bu sebeple Fransa'nın dikkatini Avrupa dışında başka konulara yöneltmek yegane amacıydı.Bu yüzden Bismarck Mısır sorununa müdahale etmemiştir. Doğru cevap D'dir.

Üç İmparator Ligi, Otto Von Bismarck'ın Realpolitik düşüncesi etrafında kendisi tarafından temelleri atılmış ve oluşturulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Kırım Savaşı'nın getirdiği mali yükümlülükler, borçlanmaya karşı direnin Osmanlı Devleti'nin son direnç noktası olmuştur. Bu olaydan sonra İngilizlerle görüşmeler yapılarak ilk dış borçlanma süreci 4 Ağustos 1854 yılında başlatılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Osmanlı Devleti'nin içerisinde kurulan bu mali idare neticesinde, adeta devlet içerisinde bir devlet oluşturulmuştur. Her gelirin kontrol edilmesiyle birlikte devletin ve padişahın otoritesi ciddi şekilde darbe almıştır.

II. Abdülhamid, Mısır sorununu olası bir Arap-Osmanlı savaşından kaçınarak çözmeye çalışmıştır. Diplomasiye ağırlık vererek, bölgedeki hükümranlık hakkını meşru bir şekilde korumaya özen göstermiştir. Bu yüzden her türlü askeri ve fiziki güçten kaçınılmıştır.

Avusturya işgalinden sonra, idare büyük ölçüde Avusturya'ya geçmiştir. Bundan dolayı, bölgede bulunan müslümanların sıkıntıları artmıştır. Kendi haklarını koruyacak bir idari merci bulamayan halkın bazı kesimi, göç etmeye başlamıştır.

Alınan borçların büyük çoğunluğu, askeri alanda kullanılmış ve yıpranmış orduyu toparlamaya çalışılmıştır. Niketim, daha sonra alınan borçlar, önceki borçları kapatmak amacı ile alınmıştır.

Mısır, Süveyş Kanalının açılması ile birlikte büyük bir önem kazanmış, İngiltere'nin Akdeniz politikası üzerindeki kilit noktalardan biri olmuştur.

Avusturya yönetimi ile Müslümanların 1908 Ocak görüşmelerinin temelinde, işgal edilmiş toprakların Padişaha ait olduğu, Avusturya'nın geçici idareci olduğu düşüncesi vardı. Dini konularda padişahın, dolayısıyla hilafetin görüşü alınmalı idi. Bu tar tışmaların altın­da aynı zamanda II. Meşrutiyetin ayak izleri vardı. Musavat gazetesini s okunduğu her kah­vehane aynı zamanda II. Meşrutiyet taraftarı ve Bosnalı Müslümanların Avusturya'ya karşı duruşun merkezi halinde idi. 24 Temmuz 1908'de II. Meşrutiyet ilan edildiğinde, Müslü­manlar ve Sırplar ortak olarak Bosna Hersek'in Osmanlı Devleti'nin bir parçası olduğunu ve kendi anayasaları olması gerektiğini savunmaya başladılar. Bu durum, Avusturya'yı ra­hatsız etti ve 7 Ekim 1908'de Bosna-Hersek'in ilhakını açıkladı.

Maliye, sorunları çözebilmek için merkezileşmeyi esas al­mıştır. Bu da olağan düzenin bozulması, olağan üstü vergiler toplanmasını gerek­li kılmıştır. Öyle ki, avarız gibi geçici vergiler sürekli ve düzenli vergiler haline dö­nüşmüştür. Modern anlamda devlet bütçesi seklindeki bütçe hesaplamaları, Os­manlı Devleti'nin ilk dış borçlanmasından 5 yıl sonra, 1861 yılında yapıldı.

Osmanlı devletinin borçlarını ödeyebilmek amacı ile oluşturduğu  Altı kalemde ifade edilen Rusum-ı sitte  vergileri; tuz, ipek, içki, balık avı, tütün ve damga vergilerinden oluşuyordu.

27 Aralık 1881'de Rusum-ı sitte idaresi feshedildi. Bu fesih, alacaklılar için yeni bir kapı açıyordu. Birikmiş anapara ve faiz toplamı 278 milyon olan borçlar, 117 milyon liraya indirildi. Teminat olarak da Kıbrıs, Şarki Rumeli ve Mısır vergileri gösterildi. Bu sırada Muharrem Kararnamesi uyarınca Duyûn-ı Umumiye-i Osma­niye idaresi meclisi kurulması kararlaştırıldı. İstanbul merkezli komisyonda İngiliz, Hollandalı, Fransız, Alman, Avusturyalı, İtalyan ve Osmanlı birer üye bulunacaktı. Meclis her yıl bir bütçe hazırlayacak ve hükümetçe tasdik edilecekti. 1882 yılında çalışmalarına başlayan meclis, kendisine bağlanan vergileri doğrudan toplamakla yetkili idi. Böylece, Duyûn-ı Umumiye/Genel Borçlar idaresi kurulmuş oldu.

Yabancı alacaklılar tarafından kontrol edilen bir maliye, adeta devlet içinde devlet otoritesi gibiydi. İlk önce sadece kendi alacaklarını tahsil ederken sonradan sınai ve ticari yatırımlar da yapmaya başladılar. Örneğin Bursa'da ipek sanayi, Zon­guldak'ta kömür madenlerini işletiyorlardı.  Aslında bu yeni idareden sonra borçlanma durmamıştır. Hatta iç ve dış borçlan­ma artmıştır denilebilir.  Duyûn-ı Umumiye idaresi kurulmadan önce borçlanma, İngiltere ve Fransa ağırlıklı iken idarenin kurulmasından sonra Alman ağırlıklı olmaya başlamıştır. Bu da, Alman iktisadî nüfuzunun Osmanlı üzerindeki etkisini göstermektedir.Osmanlı Devleti, ilk iktisadi kısıtlamaya maruz kalmış oldu ve devlet otoritesi ciddi anlamda sorgulanmaya başlandı.

1878 Berlin Kongresi’nde alınan kararlara göre, Bosna-Hersek eyaleti Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak, ancak idare Avusturya Macaristan ile ortaklafla üstlenilecekti: Savunma, yargı, posta, para politikası ise Avusturya-Macaristan’a bağlı olacaktı.