OSMANLI TARİHİ (1876-1918)

Panislavizmin ideolojisine göre, bütün Slav ve Ortodoksların müşterek bir tarihi mirası vardır ve bu miras çerçevesinde, RUSYA liderliğinde Slavların siyasal birliklerini bir federasyon ya da konfederasyon biçiminde yeniden kurmaları gerekmektedir. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

İlber Ortaylı, 17. yüzyılın ilk yarışında, Osmanlı yönetimi sırasında, Slav birliği ve bağımsızlığından ilk söz eden kşinin Hırvat şairi İvan Gunduliç olduğunu kaydetmektedir.

Hareketin lideri ise, Moskova Üniversitesi Tarih Profesörü Pogodin idi ve diğer yazar ve aydınlar da, 1841’de kurulan ve başyazarlığını yine Pogodin’in yaptığı bir dergi (Moskvityanin) etrafında toplanmışlardı. Pogodin’e göre, “Panislavizmin önündeki en büyük engeller Avusturya ve Osmanlı imparatorlukları idi ve bunlar biran önce yıkılmalı ve yerlerine, Rusya’nın öncülüğünde İstanbul merkezli büyük bir Slav imparatorluğu kurulmalıydı”.

Panislavistlerin başlıca amacı, Rusya’nın liderliğinde bütün Slav ve Ortodoks milletleri bir araya getiren büyük bir devlet kurmaktı. Bunun için de öncelikle Türklerin Avrupa ve Balkanlar’dan atılması ve mümkün olursa İstanbul merkez olmak üzere büyük bir Slav devletinin kurulması gerekiyordu.

Rusya’nın Panislavizm politikasından en çok etkilenen devletler ise, Avusturya-Macaristan ile Balkan topraklarında çok sayıda Slav ve Ortodoks milleti bünyesinde barındıran Osmanlı Devleti idi. 1856 Paris Antlaflması’ndan itibaren Rusya, bu milletleri Osmanlı Devleti’nden koparmak için sürekli olarak kışkırtmıştır. Nitekim, Abdülaziz döneminde Balkanlar’da önemli ayaklanmalar çıkmıştır. Açıklamadan da anlaşılacağı üzere bu iki devletin çok uluslu yapısı ve slav nüfusun yoğun olması nedeniyle panislavizm akımından en çok etkilenmelerine neden olmuştur.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Rumî 1293 yılında meydana geldiğinden dolayı literatüre “Doksanüç Savaşı” olarak girdi. Savaşın temel sebebi, Rusya'nın, son derece buhranlı bir dönemden geçmekte olan Osmanlı Devletini Balkan topraklarından atmak istemesi şeklinde özetlenebilir.

Doksanüç Savaşı’nda en şiddetli ve uzun süreli savaşlar, Rusların coğrafi ve stratejik açılardan son derece avantajlı bir durumda olduğu Balkanlar’da meydana geldi. Bu bölgede, Rusların doğal müttefikleri olan Ortodoks ve Slavlar, nüfusun büyük bir kısmını meydana getiriyor ve “kurtarıcı” gözüyle baktıkları Ruslara insan ve lojistik bakımlardan destek oluyordu. Bu nedenle bu cephede savaş uzun sürmüş ve şiddetli geçmiştir.

93 harbinde iki taraf arasında güç dengesi Rusların lehine olmasına rağmen üç Plevne savaşını da Osmanlı devleti kazanmıştır. Zaferlerin kazanılmasında, Osman Paşa’nın üstün komuta yeteneği etkili olmuştu. Bununla birlikte Plevne, iki aya yayılan her üç savaş boyunca da dışarıdan gelen yardımları ciddi bir engelle karşılaşmadan alabilmiş; Ferik Ahmet Hıfzı Paşa ve Ferik Şevket Paşa komutasındaki takviye birlikler Plevne’ye ulaşabilmişti. Bu arada, Plevne’de verilen kahramanca mücadele, Osmanlı başkentinde de sevinçle karşılanmış ve Ferik Şevket Paşa, padişahın Osman Paşa’ya “gazilik” unvanı veren telgrafını da getirmişti.

Rusya’da Panislavizmin başlangıcını, Slavyanofilizm (Slavcılık) hareketi oluşturur. Rusya merkezli Panislavizm, siyasi bir akım olarak 18. yüzyılın sonları ile 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, Rus Panislavizminin şekillenmesinde, Fransız İhtilali’yle ortaya çıkan milliyetçilik akımının da etkili olduğu muhakkaktır. Ancak, Rus Panislavizminin genel olarak ortaya çıkışını, Rusya’nın batıllaşması ve buna tepki gösterilmesi şeklinde özetleyebiliriz.

Milliyetçilik bakımından önemli sonuçları olan 1848 İhtilalleri de, Rusya ile Slav topluluklar arasında bağlantı kurulmasını sağlamış ve böylece Panislavizmi desteklemiştir.

Plevne’nin düşmesi savaşınn gidişatı açısından bir dönüm noktasıydı. Zira, Rus ordusunun Edirne’ye doğru ilerleyişi önündeki aşılması gereken en ciddi engel ortadan kalkmıştı. Ruslar, bundan sonra önemli bir engelle karşılaşmadan ve süratli bir şekilde ilerlemeye başladı.Büyük bir felaketle karşı karşıya kalan Osmanlı Devleti ise, savaşın başından beri tarafsız olan Avrupalı devletlerden mütareke için aracılık istediyse de bu talep bir karşılık görmedi. Fakat, artık İstanbul da tehlikedeydi ve Ruslar, İstanbul’un yanı başına, Çatalca’ya kadar gelmişlerdi. Neticede II. Abdülhamid, 22 Ocak 1878’de bizzat Rus Çarına ateşkes teklif etti. Rus Çarı II. Aleksandr, II. Abdülhamid’in yaptığı ateşkes teklifini kabul edince, iki taraf arasında savaşı sona erdiren Edirne Mütarekesi 31 Ocak 1878 tarihinde imzalandı. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Doğu Anadolu cephesindeki Rus ilerleyişinin hızlı gelişmesinin belli başlı nedenleri şöyle sıralanabilir; Öncelikle, buradaki asker sayısı (55 bin) Ruslara göre oldukça yetersiz ve ayrıca eğitimsizdi. Silah, cephane ve top sayısı bakımından da aynı şeyleri söylemek mümkündür. Balkan cephesinde olduğu gibi, bu cephede de komutanlar ve birlikler arasında ciddi bir irtibatsızlık söz konusuydu. Savaş başlamadan önce yapılması gereken askeri ve lojistik hazırlıkların büyük bir kısmı yapılamamıştır. Diğer yandan, cephede milis gücü olarak istihdam edilen Çerkez birlikleriyle Kürt aşiret kuvvetlerinin kontrolsüz ve başıbozuk hareketleri de, ordunun düzenini bozmuştur. Ancak bölge halkının silahlandırılmaması ve askeri eğitime tabi tutulmaması bu nedenler arasında sayılamaz. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Gittikçe etkisini arttırmasına rağmen, Panislavizmin önünde ciddi engeller de bulunmaktaydı. Bu hareketin oluşmasında Ortodoksluğun etkisi kuşkusuz çok bü­yüktür. Ancak, Ortodoks olmayan Slavlar da vardı. Örneğin PolonyalIlar, Katolik ve Batı kültürüne yakın olmalarından dolayı, bu birliğin dışında tutulmaya çalışıl­mıştır. Ayrıca, Avusturya-Macaristan içinde yaşayan geniş Slav topluluğunun bü­yük bir kısmı da yine Katolik olup, Batı kültürünün tesiri altındaydı. Samarin’in sa­vunduğu “Ruslaştırma” fikrine ağırlık verilmesi ve Rus kültürünün egemen kılın­mak istenmesi de, Panislavizmin önündeki ciddi engeller arasındaydı.

Doksanüç Savaşı sonunda imzalanan Ayestefanos Antlaşması, “Panislavizmin zaferi” olarak kabul edilmektedir. Çünkü, özellikle bu anlaşma ile Osmanlı mirası, Rusya’nın istediği şekilde parçalanmaktaydı. Söz konusu antlaşmada, Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında olan Romanya’nın yanı sıra, Sırbistan ve Karadağ gi­bi Rus nüfuzu altındaki Slav ve Ortodoks memleketler, tam bağımsız olmuşlardı. Bunun yanında, yine büyük çoğunluğu Slav ve Ortodoks olan Bulgaristan da, top­rakları Ege Denizi’ne kadar inen bir büyüklüğe sahip olmak suretiyle, Rusya’nın geleneksel “sıcak denizlere inme” hayalinin önü açılmış oluyordu. Doğru cevap D'dir.

Savaşın Nedenleri, Başlaması ve Osmanlı Devleti’nin Durumu 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Rumî 1293 yılında meydana geldiğinden dolayı literatüre “Doksanüç Savaşı” olarak girdi. Savaşın temel sebebi, Rusya’nın, son derece buhranlı bir dönemden geçmekte olan Osmanlı Devleti’ni Balkan topraklarından atmak istemesi şeklinde özetlenebilir. Böylece, Paris Antlaşması’ndan itibaren yoğun olarak uyguladığı Panislavizm politikası için büyük bir mesafe kat edecek, o zamana kadar özerk hale getirdiği Balkanlar’ın Slav ve Ortodoks milletlerini ayaklandırarak kendi liderliğindeki büyük Slav birliğini sağlayabilecekti. Doğru cevap E'dir.

Beklenen askeri ve lojistik destek bir türlü gelmiyordu. II. Abdülhamid’in savaşı saraydan yönetme politikası, devlet adamları ve özel­likle Gazi Osman Paşa’ya karşı komutanlar arasında kendisini gösteren kıskançlık ve koordinasyonsuzluklar da yardımı engelleyen diğer hususlardı. Öte yandan, Plevne ordusunda milis gücü olarak bulunan Çerkez askerleri de çoğunlukla firar ettiğinden bu durum askerlerin moralini ciddi ölçüde bozmaktaydı. Bir buçuk ay­lık tam kuşatmada çemberin iyice daraltılmasıyla, Kasım ayından itibaren yiyecek sıkıntısı tesirini göstermeye başladı. Bir ekmek ve et parçasından oluşan askerin günlük tayını, gitgide azaldı. Açlıktan ölen atların eti bile yeniyordu.Tüm bu durumlar Plevne savaşının kaybedilmesinin birer nedeni olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Edirne Ateşkes Antlaşmasından sonra , bazı mebuslar , Meclis-i Mebusan’ın hiç dikkate alınmadı­ğını söylemekte ve yenilgideki baş suçlunun padişah olduğunda ısrar etmektey­diler. II. Abdülhamid bütün bunlara kızarak meclisi terk etti. Böyle bir atmosfer içerisinde, durumun daha da kötüleşmesinden endişe duyan padişah, anayasa­nın kendisine verdiği yetkiye dayanarak, 13 Şubat 1878’de Meclis-i Mebusan’ı feshetti. Böylece, I. Meşrutiyet dönemi sona ermiş, II. Abdülhamid’in mutlak yö­netimi de başlamış oldu. Doğru cevap B'dir.

Öncelikle, buradaki asker sayısı (55 bin) Ruslara göre oldukça yetersiz ve ayrıca eğitimsizdi. Silah, cephane ve top sayısı bakımından da aynı şeyleri söylemek mümkündür. Balkan cephesinde olduğu gibi, bu cephede de komutan­lar ve birlikler arasında ciddi bir irtibatsızlık söz konusuydu. Savaş başlamadan ön­ce yapılması gereken askeri ve lojistik hazırlıkların büyük bir kısmı yapılamamıştı.Diğer yandan, cephede milis gücü olarak istihdam edilen Çerkez birlikleriyle Kürt aşiret kuvvetlerinin kontrolsüz ve başıbozuk hareketleri de, ordunun düzenini bozmuştur. Bu tür guruplar, sadece cephenin değil, savaş ortamı içerisinde şehir, kasaba ve köylerdeki emniyet ve asayişin de bozulmasına neden olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı Devleti’nin bu savaşta yenilmesi ve hattâ büyük bir bozguna uğramasının belli başlı nedenleri bulunmaktadır. Öncelikle, savaş oldukça geniş bir coğrafyada ve farklı cephelerde meydana gelmiştir. Daha önce de ifade edildiği üzere, gerek Balkanlar’da gerekse Doğu Anadolu’da yapılan savaşlar, tek bir hat üzerinde değil de birbirinden uzak ve farklı bölgelerde cereyan etmiştir. Bu ise, Osmanlı kuvvet­lerinin geniş bir alana yayılmasına ve birbirlerinden kopuk olarak savaşmalarına neden olmuştur. Bu durumla bağlantılı olan bir diğer sebep de, kumandanlar ara­sında baş gösteren irtibatsızlıktı. Askeri harekâtın, padişahın etkisiyle İstanbul’dan idare edilmesi de buna eklenince, savaşın başından itibaren ciddi bir koordinas­yonsuzluk kendini göstermiştir.. Malzeme, silah ve mühimmat nok­sanlığı ile bunların ulaştırılmasında yaşanan zorluklar da, savaşın kaybedilmesinde önemli bir etken idi. Her iki cephede yapılan savaşların önemli bir bölümünün kış aylarında meydana gelmesi, şüphesiz Ruslara büyük bir avantaj sağlamıştır. Ayrıca,sayı ve nitelik bakımından oldukça büyük olan bu donanma etkili bir şekilde idare edilebilseydi, Rusya’nın Karadeniz’deki liman­ları ve donanması baskı altına alınabilir ve bu yolla bir üstünlük sağlanabilirdi. Doğru cevap D'dir.

Ayestefanos Antlaşmasından sonra Osmanlı da bir çok gelişmeler yaşanmıştır:Saltanatının daha ilk yılında Meşrutiyeti ilân eden II. Abdülhamid, savaşın neden olduğu kaos sebebiyle Mebûsan Meclisi’ni kapatmak zorunda kalmıştır. Bu arada Ali Suâvi, savaş sonunda İstanbul’da toplanan Balkan muhacir­lerinden bir grubun yardımıyla, padişahı tahttan indirip yerine tekrar V. Murad’ı geçirmek için Çırağan Sarayı’na bir baskın {Çırağan Baskını) düzenlemiş, ancak başarısız olmuştur. Ayrıca, bu savaş yüzünden Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya öde­mek zorunda kaldığı yüklü harp tazminatı, devlet için ciddi bir maddî külfet olur­ken, Ayastefanos Antlaşmasının ağır hükümlerinden kurtulmak için İngiltere’nin yardımını sağlamak amacıyla Kıbrıs’ın idaresi de İngiltere’ye bırakılmıştır. Doğru cevap E'dir.