OSMANLI TARİHİ (1876-1918) - Deneme Sınavı - 13

ABD,  Osmanlı Devleti'ne 1795'te vergi vermeye başladı.

14 Temmuz 1889'da İstanbul'dan Japonya'ya gidecek 609 kişilik geminin adı Ertuğrul'dur.

Geminin gidiş amacı, Sultan'ın İmparator'a nişan hediye etmesidir.

Osmanlı Devleti Almanlara demiryolu yapma karşılığında hem demiryolunu işletme hakkı tanımış, hem de yolun kuzey ve güneyinden 20 km'lik alanda maden ve petrol arama işletme ayrıcalığını vermiştir.

Birinci Dünya Savaşı'nın çıkmasının ana nedenlerinden biri Berlin-Bağdat demiryoludur.

• 1873 yılında Avusturya, Rusya ve Almanya’nın oluşturduğu “Üç İmparator Ligi”.

• 1879 tarihinde Almanya- Avusturya ikili ittifakı.

• 1881-1887 yılları arasında Avusturya-Almanya-İtalya üçlü ittifakı.

• 1887 yılında Rusya-Almanya ittifakı.

• 1892 yılında Fransız-Rus ittifakı.

II. Abdülhamid tahta geçtiğinde Osmanlı Devleti, Osmanlı-Sırbistan, Karadağ Savaşı içindeydi.

Ondokuzuncu yüzyılın başından 1870’lere kadar Osmanlı Devleti’nin dayanabileceği iki devlet vardı: İngiltere ve Rusya. İkisi de farklı dönemlerde denendi ama istenilen sonuç alınmadı. Özellikle İngiltere’nin sözde desteğine rağmen gerek İstanbul Konferansı’nın ve gerekse Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında yapılan 1878 Berlin Anlaşması’nın sonuçları gösterdi ki bu politika, yani dengeyi sadece bir devlete dayanarak yürütmek işe yaramamaktadır. Nitekim 1856’dan beri Osmanlı toprak bütünlüğünü savunan devletler 1871'den sonra duruma göre pozisyon almakta ve her biri doğu sorunundan kendilerine pay çıkarma arayışındaydılar.

II. Abdülhamid hem devletin içinde bulunduğu durumu ve hem de eski müttefiklerin aldıkları pozisyonları dikkate alarak, gelenekçi çizgide ama şartlara göre şekillenebilen yeni bir dış politika takip etti. Bu çerçevede onun döneminde (1876-1909) dış politikada takip edilen prensipleri şöyle sıralamak mümkündür:

Bloklardan uzak durup tarafsız kalmak,

İç ve dış politikayı birlikte yürütmek,

Savaştan uzak, diplomasi ve savunma eksenli politika yürütmek,

Devletler arası rekabetlerden istifade etmek.

Bu durum karşısında alınacak en uygun tedbir, savaştan uzak durarak, savunma tedbirlerine başvurmaktı. Bu maksatla askeri yatırımlara hız verildi, modern askeri okullar açıldı, silah sistemi yenilendi, Çanakkale, Trablusgarp ve benzeri stratejik yerlerde güçlü istihkâmlar yaptırıldı. Bu arada iç güvenliğin sağlanmasına dönük tedbirler alındı. Özellikle Doğu Anadolu, Trablusgarp ve Yemen’de kurulan Hamidiye Alayları, hem devletin gücünü hissettirdi hem de güvenliğin sağlanmasına önemli katkılar sağladı. Bütün bu tedbirlere rağmen mümkün mertebe askeri güç kullanmaktan kaçınan II. Abdülhamid, Tunus’un Fransızlar; Mısır’ın İngilizler tarafından işgali karşısında savaş yerine diplomasiyi yeğledi.

II. Abdülhamid Osmanlı-Rus Savaşı’nın akabinde parlamentoyu tatil ederek mutlak monarşiye ve muhafazakâr iç politikalara geri döndü. Hükümet ve bürokrasi üzerinde mutlak hakimiyet kurarak, bu yolla dış politikayı da bizzat kendisi ele aldı. Hükümetin iç ve dış işlerine dair bütün uygulamalarına en ince teferruatlarına kadar karıştı ve yönlendirdi. Her ne kadar yönetimde mutlakiyeti esas aldı ise de her konuda danışmanlarından raporlar istedi.

O, aynı zamanda merkeziyetçi bir padişah idi. Ayrıca, reform taleplerini daima şüphe ile karşıladı. Taşra vilayetlerinde, yöneticilerini sıkı takip etti. Menfaatleri gereği merkezden bağımsız hareket etmek isteyen ve dış müdahaleye sebep olabilecek kimi taşra eşrafını, kabile/aşiret liderlerini genellikle gayr-i resmi bazen de resmi olarak idari işlerin içine alıp muhalefetlerini önledi. Halkın üzerinde nüfuzu olan şeyh ve dini liderleri yakınında bulundurdu.

İlk Osmanlı Anayasası 1876 yılında ilan edilmiştir.

Söz konusu müdürlüğün adı Matbuat-i Ecnebiye'dir.

Japonya’nın imparatoru Merji, batıya açılma dönemi olan 1871 yılından itibaren Türklere de ilgi gösterdi. Ancak, 1871-1875 yılları arasında Japonya’dan iki heyet İstanbul’a geldi ise de bu gelişme tek taraflı ilgiden öteye geçemedi. Gerçekte Osmanlı-Japon ilişkileri II. Abdülhamid’in tahta geçmesi ile başladı. Şehzadeliğinden itibaren Japonya’daki gelişmeleri takip ettiği bilinen II. Abdülhamid, tahta geçtikten sonra bu konudaki imkanları araştırdı. 1878 yılında bir Japon Savaş gemisi İstanbul’u ziyaret etti. Gemi personelini büyük bir misafirperverlikle karşılayan II. Abdülhamid onlara nişanlar verdi. Ayrıca, Japon İmparatoru’na “bir Türk harp gemisi ile selam ve sevgilerini gönderme arzusunda olduğunu” bildirmelerini söyleyerek Japonya ile ilişki kurma isteğini ortaya koydu.

II. Abdülhamid hem devletin içinde bulunduğu durumu ve hem de eski müttefiklerin aldıkları pozisyonları dikkate alarak, gelenekçi çizgide ama şartlara göre şekillenebilen yeni bir dış politika takip etmeli idi. Bu çerçevede onun döneminde (1876-1909) dış politikada takip edilen prensipleri şöyle sıralamak mümkündür. Bloklardan uzak durup, tarafsız kalmak, Devletler arası rekabetlerden İstifade etmek, Savaştan uzak, diplomasi ve savunma eksenli politika yürütmek, İç ve dış politikayı birlikte yürütmek.