OSMANLI TARİHİ (1876-1918) - Deneme Sınavı - 2

Bosna Milliyetçiliği

Kırım Savaşı

Osmanlı Devleti’nin dağılması ve büyük devletler arasında dengeli bir şekilde paylaşılması

İngiltere’yi üç önemli alanda; Balkanlar, Akdeniz ve Orta Asya’da sıkıştırmaktır.

İngiltere Avrupa’da Viyana Kongresi ile sağladığı faydaların etkisiyle 1815 yılından sonra denizcilik, ticaret ve sömürgecilik alanlarında dünyada üstünlüğü elde etmeye başlamıştı. İngilizlerin gelişmiş bir ticaret ağı kurduğu Akdeniz’de, üç önemli stratejik nokta bulunmaktaydı: Cebelitarık, Malta ve İyon Adaları.

1881 yılında Tunus’un Fransa tarafından işgal edilmesi, Avrupa güç dengesinin yansmalarından biri olarak değerlendirilebilir. Öyle ki, 1881 yılında Alman Başbakanı Bismarck, birincisi 1872 yılında kurulan ancak 1875 yılında dağılan “Üç İmparator Ligi”ni yeniden kurdu.

1878 Berlin Kongresi’nden sonra, açık bir şekilde Yakındoğu politikalarında değişiklik yapan İngiltere, Akdeniz’de tam anlamıyla kontrolü ele geçirme hedefine kilitlenerek 1882 yılında Mısır’ı işgal etti.

Mısır eyaletine bağlı olan Sudan’da isyan, 1881 yılında başladı. İsyancıların arka planında Vadi-i Halfa’nın güneyinde ortaya çıkan dini/tasavvufi bir hareket vardı.

Sudan’da Hidiv İsmail (1863-1879) devrinden kalan yabancı memurların yüksek maaşlarla çalışması, halkın tepkisini çekecek davranışlar sergilemeleri, ağır vergiler, Süveyş Kanalı ve yeni demiryollarının geleneksel kervan ticaretine darbe vurması gibi faktörler, Sudan halkında bir kızgınlık ve tepki birikmesine sebep oldu.

1878 Berlin Kongresi’nde alınan kararlara göre, Bosna-Hersek eyaleti Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak, ancak idare Avusturya-Macaristan ile ortaklaşa üstlenilecekti: Savunma, yargı, posta, para politikası ise Avusturya-Macaristan’a bağlı olacaktı. Kısacası Bosna-Hersek’in Osmanlı Devleti’ne bağlılığı kağıt üzerinde kalmıştı. Ancak bölge üzerindeki haklarından vazgeçmeyen Osmanlı Devleti, burada Osmanlı parasının tedavülde kalması, bölgeden toplanan vergilerin tamamının Bosna için kullanılması, Müslümanların dini haklarının en iyi şekilde korunması, hutbelerde halifenin adının zikredilmesi gibi konularda ısrarcı olarak ismen ve fiilen varlığını sürdürdü.

Klasik Osmanlı ekonomisi toprak üzerine kurulu idi. Toprak mülkiyeti ve kullanımı İslam hukukuna göre işlenmekteydi.

Ekim 1853’de başlayan Kırım savaşının mali külfeti, dış borçlanmaya direnen Osmanlı Devleti için oldukça büyük yük olmuştu. Osmanlı Devleti’nin bu savaşta müttefiki durumunda bulunan Fransa ve İngiltere’nin arabuluculuğu ile ilk borçlanma süreci başlamış oldu.

Muharrem Kararnamesi uyarınca Duyûn-ı Umumiye-i Osmaniye idaresi meclisi kurulması kararlaştırıldı. İstanbul merkezli komisyonda İngiliz, Hollandalı, Fransız, Alman, Avusturyalı, İtalyan ve Osmanlı birer üye bulunacaktı. Meclis her yıl bir bütçe hazırlayacak ve hükümetçe tasdik edilecekti.

Duyûn-ı Umumiye idaresi kurulmadan önce borçlanma, İngiltere ve Fransa ağırlıklı iken idarenin kurulmasından sonra Alman ağırlıklı olmaya başlamıştır. Bu da, Alman iktisadî nüfuzunun Osmanlı üzerindeki etkisini göstermektedir.

I, III doğrudur. Mısırı işgal edemeyeceğinin bilincinde olan Almanya İngiltere ve Fransa arasında mısır üzerinden bir savaş çıkması için çaba sarf eder. Osmanlıya destek olması söz konusu değildir.

I,IV doğrudur.. Üyeleri arasında Avusturya Macaristan ile birlikte Almanya’da vardır. İngiltere ya karşı bir oluşum olduğu ve Osmanlı sorunu gündeme taşınsa bile Osmanlı İngiliz ittifakı söz konusu değildir. Bu anlaşmaya göre, Osmanlı Devleti 1878 Berlin Antlaşması’na dayanarak, Boğazlardan Üç İmparator Ligi aleyhine geçiş imkânı sağlarsa, müttefikler ortak hareket edeceklerdi. Daha açık bir ifadeyle İngiltere’nin Boğazlardan geçip Karadeniz’den kendisine saldırması korkusunu taşıyan Rusya, bu anlaşmayla böyle bir olasılığı önlemiş oluyordu. Ayrıca söz konusu ittifak, Balkanlardaki Osmanlı toprakları üzerinde şimdiye kadar çatışan iki gücün, Avusturya-Macaristan ve Rusya’nın ortak hareket etmesini sağlayan bir zemin meydana getirdi.

Tümü doğrudur. 1871 de her ne kadar Tunus merkeze bağlansa da Fransız nüfusu artmıştır. Fransa aynı tarihlerde, 1870’deki Alman yenilgisinin yaralarını sarmaya çalışıyordu. Kuzey Afrika’da yeni bir sömürge elde etme bu bağlamda önemli idi. 1878’deki Berlin Kongresi’nde, İngiltere ve Almanya’nın Tunus’taki hâkimiyetine karşı çıkmayacaklarına dair işaretleri aldı. Fransızlar, 1881 yılı nisan ayında bazı Tunus kabilelerinin Cezayir sınırını ihlal etmeleri gibi sudan bahaneler ileri Tunus’ta işgali başlattı

II,III,IV Doğrudur. İdari mali yetkiler uluslararası komisyona değil Fransız elçisine geçer. Tunus beyi makamında kalır

 

Tümü Mısır’ın işgalinde etkili olan gelişmelerdir.

I,II,III Doğrudur.. IV yanlıştır. Zira kendi vatandaşlarının hukukunu korumak iddiasıyla Mısır’ı işgali için meşruiyet yaratan italya değil İngiltere olmuştur.

i