OSMANLI TARİHİ (1789-1876)

Fransa’nın Nice şehri Fuad Paşa gibi Osmanlı bürokrasisi ve aydınlarından pek çok ismi ağırlamıştır. Osmanlı Hanedanı’nın Türkiye’den sınır dışı edilmesi ile ekseriyetinin Nice şehrine gittiği ve burada hayatlarına devam ettiği görülür.

Avrupa’da Alman İmparatorluğu’nun kurulması ile yaşanan politik belirsizlik ve dengelerin tekrar kurulması süreci; Rusya’ya Karadeniz’in kapalılığı ilkesini kaldırtması için bir fırsat olur. Diğer taraftan, Rusların faaliyetleri yalnız bu saha ile sınırlı kalmayıp Balkanlar’da da kendini hissettirir.

Mehmed Ali Paşa’nın, Mısır’dan uzaklaştırılarak Selanik ve Kavala’ya vali olarak tayini düşünülmüş ancak gerçekleştirilememiştir. Mehmed Ali Paşa’nın 1812’de Hicaz’da çıkan Vehhabi isyanını bastırması gücünü büsbütün arttırmıştır.

Suriye’nin merkezî hükümetin zayıflığı dolayısıyla birtakım yarı müstakil ve birbirlerinin aleyhinde çalışan gruplara bölünmesinden faydalanarak bu grupları çeşitli yöntemlerle birbirine kırdırma ve kendini destekleyebilecekleri bir koruma politikası izlemiştir. Ayrıca Hristiyan ahaliyi de bazı vaatler ile kendi tarafına çekmeyi başarmıştır.

İbrahim Paşa’nın Anadolu harekâtı sırasında kendisine destek verenler affedilecek ve İbrahim Paşa, Sultandağı’nın gerisine çekilecektir. Mehmed Ali Paşa veraset ve tazminat şartlarından vazgeçecekti.

Ruslar, Kenasarı Han’ın ölümünden sonra Kazak mukavemetini kırarak 1846 yılında Aral Gölü’ne inmişler ve Hokandlılar tarafında Sir- Derya’nın Aral’a döküldüğü yerde bulunan Kazalinsk Kalesini ele geçirmişlerdir.

Kavalalı Mehmed Ali Paşa bir ordu göndererek Yemen’i Mısır’a bağlamak istemişse de bu girişiminden olumlu netice alamamıştır. Yemen’in bu siyasi durumundan bir süre sonra İngiltere istifade etmiş ve 1839 yılında Aden’i ele geçirmiştir.

Büyücü, Abdi, Eskici, Acem, Arap, Kayserili ve Tiryaki gibi karakterlere sahip ortaoyunun iki önemli ismi ise Kavuklu Hamdi ile Pişekâr Küçük İsmail Efendi’dir.

Berlin’de alınan kararlar mucibince Kont Andraşi tarafından hazırlanan nota; İngiltere, Fransa ve İtalya’nın da onayı alındıktan sonra 31 Ocak 1876’da Osmanlı Devleti’ne iletildi. Bu nota ile: Hristiyan halk için din ve mezhep serbestliğinin verilmesi, iltizam usulünün kaldırılması, toplanan vergilerin doğrudan burada harcanması, çiftçilerin topraklarına sahip olabilmeleri için önlem alınması, ıslahatları kontrol için Müslüman ve Hristiyan temsilcilerden oluşan bir komisyon kurulması, Osmanlı Devleti’nden istenmekteydi.

İgnatiyev, “Yakın Şark Masası”nın başındayken şu üç hususun gerçekleştirilmesini temel politika olarak belirlemiştir ve İstanbul’a gelişinden sonra da bu politikayı devam ettirmiştir: 1856 Paris Barışı ile kabul edilen Karadeniz’in tarafsızlığının kaldırılması, İstanbul ve Boğazlar’da Rus nüfuzunun tesisi, Balkanlar’daki Slav kavimlerinin Rus nüfuzuna alınması.

Osmanlı Devleti'nde Tanzimat süreci boyunca etkili olan ve önemli görevleri yerine getiren paşalardan biri de Ali Paşadır. Sultan Abdülaziz'in usul ve kanuna aykırı iradelerini uygulamamştır. Sultan Abdülaziz, Ali Paşayı beğenmekle birlikte sevmezdi. Onun Avrupa devletleri nazarındaki itibarına ve devlet yönetimindeki maharetine inanıp güvendiğinden Ali Paşa'yı ölümüne kadar azletmemiştir.

Londra Antlaşması ile Karadeniz'in tarafsızlığı ilkesi iptal edilmiştir. Aynı antlaşma ile Boğazların barış dönemi kapalılığı ilkesi de kaldırılmıştır. Rusya, Avrupa'nın siyasi ortamından faydalanarak, Kırım yenilgisi ile kabul etmek zorunda kaldığı hükümleri, poliitik girişimlerle kaldırtmayı başarmıştır.

Rusların Türkistan'da ilerledikleri 1860 sonrası dönemde, Türkistan'nın defalarca yapılan yardım istekleri karşılanmamıştır. Mesafenin uzak olması, doğrudan sınır olamaması, devletin iç ve dış problemler, ve Rusya ile yürütülen ihtiyatlı siyaset yardım taleplerinin cevap verilememesinde etkili olmuştur. Osmanlı Devleti, Türkistan Siyasetinde izlediği pasif politikayı terk ederek Kaşgar Han'ı Yakup Bey'i desteklemiştir.

Osmanlı Devleti Bosna Vilayeti'nin genelinde olduğu gibi Hersek Sancağı'nda da toprakları çiftliklere taksim ederek idare etmekteydi. "Eshab-ı alaka" adı verilen çiftlik sahiplerinin topraklarını Hristiyan halk işletmekteydi ve bu topraklar kendilerine dedelerinden intikal ettiği için işledikleri toprakları benimsemişlerdi.

A, B, C ve D seçenekleri Berlin Memorandumu'nun maddeleridir. Berlin'de ilgili devletler tarafından alınan kararlar mucibince Kont Andraşi tarafından hazırlanan nota 31 Ocak 1876'da Osmanlı Devleti'ne iletildi. Notanın maddelerinden biri "Hristiyan halk için din ve mezhep serbestliğinin verilmesini" söylemekteydi.

Osmanlı topraklarında yaşayan gayrımüslimlerin can ve mal emniyetlerinin kalmadığından hareketle yapılan ve tarihe Berlin Memorandumu olarak geçen toplantıda alınan kararlardan biri "Bosna-Hersek'te iki aylık ateşkes ilan edilmesi ve Osmanlı askerlerinin belli bir bölgeye çekilmeleridir. B, C, D ve E seçenekleri Kont Andraşi tarafından hazırlanan notanın maddeleridir.

Perkli Lazari olarak bilinen kişi aslı Rum olan ABD'nin Selanik Başkonsolosu'dur. Dokunulmazlığına sığınarak Müslüman olmaya gelen bir Bulgar kızı kaçırarak olaylara neden olmuştur.

Midhat Paşa, Velihad Murad Efendi'nin sarrafı Hristaki'den aldığı paraları medrese öğrencilerine dağıtarak "Softalar Nümayişi" ni hazırlamıştır. Hristaki'nin işin içinde olması, arka planda bu organizasyonun Şehzade Murad Efendi tarafından desteklendiği izlenimini ortaya çıkarmaktadır.

Safahatı sevmeyen Sultan Abdülaziz, Avrupai adetlerden hoşlanmaz, orta oyunu seyreder, avlanır, güreşir, yüzer ve cirit atardı. Eski örf ve adetler bağlı olanlar tarafından kendisine "İkinci Yavuz" yakıştırması yapılmıştır.

Batılı yönü olmayan Sultan Abdülaziz, Fransızca öğrenmemiş Avrupa ilim ve kültürü ile temas etmemiştir.Türk Musikisini iyi bilir, mükemmel derecede ney üfler ve lavta çalardı. Aynı zamand bir bestekardı. Sultan Abdülmecid'in kurduğu saray orkestrasını kaldırarak yerine "Türk Musikisi Saz Takımını" kurmuştur.