OSMANLI TARİHİ (1789-1876)

Rusya ile yapılan savaş sonrasında imzalanan Bükreş Antlaşması’yla (1812) Sırbistan ve Eflak-Boğdan’ın özerk bir yapıya kavuşmasının kapısı aralandığı gibi, Kafkasya’daki Rus hâkimiyeti daha da pekiştirilmişti.

İslam hukukuna göre Müslümanların yani Millet-i Hâkime’nin yönetiminde olan bir ülkede yaşayan gayrimüslimlerin statüsüne zimmi adı verilir.

Bir mezhebe mensup olanların sayısı ne olursa olsun, o mezhebin serbest bir biçimde varlığını devam ettirmesi temin ediliyordu. Herkes bulunduğu dinin ayinini serbestçe yapabilecek, kimse inançları nedeniyle eziyet görmeyecekti. Din ve mezhep değiştirmek konusunda kimse zorlanmayacaktı.

Hapishane koşullarının iyileştirilmesi, işkence ve eziyetin yasaklanması, yargılamaların adil ve hızlı yapılması, bütçe usulünün benimsenmesi, banka açılması, refahın arttırılması gibi toplumun genelini ilgilendiren hükümler Islahat Fermanı’nda verilmiştir.

Tüm Slavları Rusya’nın liderliğinde birleştirme idealini ifade eder. Felsefi, edebî ve kültürel özellikler taşımış olsa da Rus yayılmacılığının ve büyük devlet olma iddiasının politik gerekçelerinden biri olmuştur.

Paris Antlaşması’yla büyük devletlerin ortak garantisine alınan beyliklerin birleştirilmesi konusunda vakit geçirmeden harekete geçen Fransa İmparatoru III. Napolyon’u, Rusya da desteklemişti. Kendi topraklarında birçok Romen barındıran Avusturya’nın karşı çıktığı bu birleşme meselesine, doğrudan müdahil olmayarak İngiltere de onay vermiş durumdaydı.

Olaylar üzerine İngiltere ve Fransa kenti topa tuttukları gibi, suçlu gördükleri on kişiyi de Osmanlı makamlarını dikkate almadan idam etmişlerdi. Olaylarda başrol oynayanlar Fransa himayesindeki Marunîler ve İngiltere himayesinde Dürzîlerdi ve bu gruplar her iki ülkenin Suriye ve Mısır’a yerleşme planlarının birer aracı durumundaydılar.

Mutasarrıf aynı zamanda cemaatler tarafından seçilecek iki Marunî, iki Dürzî, iki Katolik Rum, iki Ortodoks Rum, iki Mütevali (Şii), iki Sünni İslam olmak üzere 12 üyeden oluşan İdare Meclisi’nin başkanlığını da yapacaktı.

Bâb-ı Âli devri olarak anılan ve büyük bir yeniden yapılanma hareketinin yaşandığı dönemin, devletin kendini yenilemesi dışında, birkaç hedefi daha vardı: İlki, Rusya başta olmak üzere, büyük Avrupa devletlerinin Osmanlıyı parçalamalarına mani olmaktı. İkincisi de, farklı ırki ve dinî gruba mensup Osmanlı yurttaşlarının ortak bir yaşama pratiği geliştirmelerinin zeminini oluşturmaktı.

1860’lı yıllardan itibaren ve özellikle özel matbaaların yaygınlaşma sürecinde Yeni Osmanlılar denilen bir grup, siyasal muhalefete başlamışlardı. Namık Kemal, Ziya Paşa, Şinasi, Agâh Efendi ve Ali Suavi gibi isimlerden oluşan, belli ölçüde dil bilen ve Batı’yı tanıyan bu aydınlar, Mustafa Reşit, Âli ve Fuat Paşaların keyfî ve mutlakıyetçi tutumunu eleştiriyorlardı.

1842 yılından itibaren İstanbul'un batı yakasında Marmara Denizi kıyısı boyunca bir fabrikalar kompleksi kurulmuştur. Bunalardan biri olan ve Demir boru da üreten fabrikalardan biri de Zetinburnu'nda kurulmuştur.

A, C, D ve E seçeneklerindeki hatırı sayılı etmenler olarak sayılsa da, Osmanlı Devleti'nde iflas programının başlamasında en temel etkenlerden biri, devlet fabrikalarının yüksek maliyetle üretim yapmasıdır. Üretim maliyetinin yüksek olması ürünün pahalı satılmasına neden olmakta, dış kaynaklı ucuz ve kaliteli mallara rağbet artmaktadır.

Fransa'nın Balkanlara özel ilgi duymalarının nedenlerinden biri, Eflak ve Boğdan'ın Latin ve Katolik olmalarıdır. Bu topraklar geniş bir hayvancılık ve tarım potansiyeline sahiptir. Fransa'nın bu bölgede etkin olması, ekonomik değer taşımasının yanı sıra,Avusturya ve Rusya'nın Balkanlar üzerinde yapacağı hesaplarda, Fransa'nın görüşünün alınmasını zorunlu hale getirelilecektir.

8 Kasım 1858'de Avusturyai Fransa, İngiltere, Rusya ve Prusya ile Osmanlı Devleti arasında Karadağ Meselesi'nin çözümü için bir protokol imzalanmıştır. Protokola göre 20 yıl tarafsız bölge olarak kalmış olan Grahova Karadağ'a bırakılmıştır.

Nizamnameye göre A, B, C ve D seçeneklerindeki meclisler, vilayet ve liva merkezlerinde daimi olarak hizmet verecek meclislerdir. Kazalarda kurulacak meclislerden biri de Devai meclisidir.

İngiltere'de Avam Kamarası'nın bir oturumuna katılan Sultan Abdülaziz, Avrupa Seyahati dönüşünde kurulmasına onay verdiği kuruluşlardan birisi de Şuray-ı Devlet (Danıştay) dır. Bu kuruluş yargı görevini üstlenerek yüksek bir mahkeme gibi çalışacaktır.

Megali İdea büyük ülkü ya da hedef anlamına gelmektedir. Bizans İmparatorluğu'nu bir Helen İmparatorluğu olarak kabul eden Yunan milliyetçilerinin İstanbul başta olmak üzere, Bizans'ın etkin olduğu tüm yerleri ele geçirerek Helen İmparatorluğu'nu yeniden kurma hayallerini ifade eder.

1838'de faaliyete geçen Meclis-i Vala'nın iş yükünün artmasıyla 1854 Eylül'ünde kurulan iki meclisden biri olan Valay-ı Ahkam-ı Adliye, yasa yapma dışında cezai ve idari yargılama da yapıyordu.

Şahıs, aile, miras, ceza, vergi ve arazi hukukuna dair hükümleri ihtiva etmeyen Mecelle; alış veriş, kita, hizmet akdi, kefalet, havale, rehin, emanet, bağışlama, delil ve yemin gibi fıkıhla ilgili uygulamaların bier araya getirilmesiyle oluşmuştur.

A, B, C ve D seçenekleri Sultan Abdülmecid devri uygulamalarıdır. Osmanlı eğitim sisteminin dönüm noktası olan

Maarif-i Umumiye Nizamnamesi, Sultan Abdülaziz döneminin uygulamalarından biridir.