OSMANLI TARİHİ (1789-1876)

Tanzimatın öngördüğü amaçlardan biri de vergi adaletiydi. Buna yönelik ilk önlem Muhassıllık Meclisleri’nin kuruluşudur. Tanzimat sonrası Muhassıl gönderilen yerlerde, kurulan meclislere Muhassıllık Meclisleri denmiştir. Gayrimüslim topluluklarının da temsil edildiği bu meclis, valinin denetimine verilmişti. Bu meclisler hatt-ı hümâyunda vaadedilenlerin gerçekleşmesi için tasarlanmıştı. 25 Ocak 1840 tarihinde gönderilen bir talimatta Muhassılların maiyyetlerinde bir katib-i emlak ve nüfus ile bir tane mal kâtibi bulunacak ve gittikleri yerlerde öncelikle bir meclis kuracaklardı. Bu meclise beldenin hâkimi, müftüsü, bir asker zabiti ve vücûh-ı memleket denilen memleketin ileri gelenlerinden dört kişi, yine metropolit ve kocabaşılardan da birer kişi alınacaktı. Meclis haftada iki ya da üç gün gerek vergi gerekse o beldenin diğer sorunlarını görüşecekti.

Tanzimat’ın getirdikleri gayrimüslim reayayı umutlandırmış ve kendilerine tanınan haklar için direnmeye girişmişlerdi. Niş İsyanı ile vergi işlerinde eski idari suistimallere göz yummayacakları ve haklarını arayacakları ortaya çıkmıştı. Gerçekte Tanzimat’ın yeni vergi politikaları, kargaşa doğurmuş ve eskiden vergi imtiyazlarına sahip olan zümrelerin ayaklanmaların başını çektiği görülmüştür.

Mısır Meselesi’nin birinci aşamasını bitiren ve Rusya ile imzalanan Hünkar İskelesi Antlaşması sekiz yıl için geçerliydi.

Osmanlı Devleti ve Fransa’nın da katılımı ile 13 Temmuz 1841’de Londra’da, Boğazlar Sözleşmesi veya 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi adını alan bir antlaşma imzalandı. 1841 Boğazlar Sözleşmesi, dört maddeden ibaret olup en önemli olanı ilk maddesidir. Bu maddeye göre Osmanlı Devleti, yabancı savaş gemilerinin Karadeniz ve Çanakkale boğazlarından geçemeyeceğine dair eskiden beri uygulamakta olduğu yasağı (kaide-i kadime), bundan sonra da uygulayacağına dair kararlılığını ilân ederek bu hususta garanti veriyordu.

Macar Mültecileri ve onlara yardım eden Leh Mültecileri, ihtilal hareketi başarısız olduktan sonra Osmanlı Devleti’ne gruplar hâlinde sığınmaya başladılar. 27 Temmuz 1849 tarihinde ilk büyük mülteci kafilesi Eflâk’da Kinin bölgesine gelen 1120 kişiydi.

Tanzimatın ilanından sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli eyaletlerinde isyanlar çıkmıştı. Arnavutluk, Girit, Bulgaristan, Suriye ve Lübnan’da patlak veren isyanlar, Tanzimat’a duyulan tepki, kötü yönetim, milliyetçiliğin yayılması ve yabancı devletlerin tahrikleri gibi nedenlere dayanmakta idi. Arnavutluk, Bulgaristan ve Girit isyanları, başka devletlerin müdahalesine izin verilmeyerek bastırıldıysa da Lübnan ve Suriye’deki olaylara Fransa ile İngiltere’nin dâhil olması, bu bölgelerdeki isyanları siyasi krize dönüştürdü.

1853 yılı Nisan ayı içinde İngiliz, Fransız elçileri ile  Rus elçisi Menchikov, Kutsal Yerler konusunu görüştüler ve konu her üç tarafı da memnun edecek şekilde sonuçlandırıldı. Ancak, Rusya’nın arzusu anlaşmak değildi. Nitekim 5 Mayıs 1853 günü Menchikov, Babıâli’ye bir ultimatom vererek Osmanlı Devleti içindeki Ortodoksların koruyuculuğu hakkının kendilerine tanındığını belirten bir senedin verilmesini istedi. Kabul edilmesi için de beş günlük süre verdi. Osmanlı Hükümeti bu öneriyi reddetti. Menchikov, bütün Rus elçilik mensuplarını da yanına alarak 21 Mayıs 1853 günü İstanbul’dan ayrıldı. Böylece Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki siyasi ilişkiler kesilmiş oldu.

Kırım Savaşı’nı sonuçlandırmak ve barış antlaşmasını hazırlamak üzere Paris Kongresi, 25 Şubat 1856’da Osmanlı Devleti, İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya, Prusya ve Piyemonte’nin katılımıyla toplandı.