OSMANLI TARİHİ (1789-1876)

Osmanlı Devleti, özellikle Fransız İhtilali’nin doğurduğu “Milliyetçilik” akımının etkisiyle Osmanlı sınırları içindeki çeşitli ulusların bağımsızlık talepleriyle karşılaştı. Milliyetçilik etkisini öncelikle imparatorluğun gayrimüslim unsurları üzerinde göstermişti. Ayrılıkçı eğilimler taşıyan gayrimüslim unsurların çoğunlukla imparatorluğun Avrupa topraklarında yaşaması, milliyetçilik akımının etkisini kolaylaştırdığı gibi Avrupa devletlerinin müdahalelerine de gerekçe oluşturmaktaydı. Bu anlamda ilk büyük hareket Sırp İsyanları’ydı. 1812’de Bükreş Anlaşması ile Sırbistan özerklik kazandı. Benzer şekilde, Osmanlı-Rus Savaşı sonrası 14 Eylül 1829’da imzalanan Edirne Antlaşması’yla Yunanistan bağımsızlığını elde etmişti. Ayrıca Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın iki defa merkezi otoriteye isyan ederek Osmanlı Sultanı’nın varlığını tehdit etmesi de bir başka büyük sorundu. Giderek ağırlaşan bu sorunların üstesinden gelmenin yolu devletin yeniden organize edilmesinden geçiyordu. Böylece Osmanlı Devleti’ni modern bir devlet ve toplum yapısına dönüştürürken Müslüman ve gayrimüslim bütün unsurları da eşit haklar ve eşit yurttaşlık temelinde bir arada tutmayı amaçlayan Tanzimat Fermanı ilan edilmişti. Doğru cevap C'dir.

Fermanın en önemli özelliği, çıkarılacak kanunların bütün tebaanın ırz, namus, can ve mal güvenliğinin sağlanması hususuydu. Özellikle 1776 tarihli Amerikan “Bağımsızlık Bildirisi” ve 1789 tarihli Fransız “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi”nde yer alan ve birey haklarını vurgulayan maddelerden esinlenildiği açıktır. Öte yandan fermanın bir diğer özelliği, bu yeni kanunların iki temel ilkeye göre düzenleneceğini, yine bir yenilik olarak, ortaya koymasıydı. Doğru cevap B'dir.

Tanzimat Dönemi öncesi Osmanlı toplum ve devlet yaşamı, dinsel kurallara, çoğu zaman keyfiliği içerisinde barındıran “örf”e dayalı bir hukuk nizamına, farklı dinî cemaatler (Millet Sistemi) şeklinde örgütlenen bir toplum yapısına sahipti. Öte yandan bu hukuk düzeni büyük oranda (tedvin) derlenmiş, yazılı metinlere dayalı değildi. Bu yüzden özellikle örfi yetkililerce keyfi hukuki çıkarımlar yapılabilmiş, bu da topluma bir keyfilik ve adaletsizlik görüntüsü vermişti. Toplumun hukuki alanda kurduğu ilişki biçimleri, bireyin, diğer bireyler veya devletle olan ilişkileri, özellikle dini kaynaklardan yapılan çıkarımlara veya devlet otoritelerinin takdirine bağlı bir görüntüye sahipti. Bu bakımdan hukuk alanında yazılı “kesin kurallar” koyma gerekliliği daha çok Tanzimat devri ile başladı. Adına kanunlaştırma (Codification) denilen bu yöneliş, pozitif hukuk alanında büyük bir aşamayı temsil etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Tanzimatın öngördüğü amaçlardan biri de vergi adaletiydi. Buna yönelik ilk önlemMuhassıllık Meclisleri’nin kuruluşudur. Tanzimat sonrası Muhassıl gönderilen yerlerde, kurulan meclislere Muhassıllık Meclisleri denmiştir. Doğru cevap A'dır.

Tanzimatın öngördüğü amaçlardan biri de vergi adaletiydi. Buna yönelik ilk önlem Muhassıllık Meclisleri’nin kuruluşudur. Tanzimat sonrası Muhassıl gönderilen yerlerde, kurulan meclislere Muhassıllık Meclisleri denmiştir. Gayrimüslim topluluklarının da temsil edildiği bu meclis, valinin denetimine verilmişti. Bu meclisler hatt-ı hümâyunda vaadedilenlerin gerçekleşmesi için tasarlanmıştı. 25 Ocak 1840 tarihinde gönderilen bir talimatta Muhassılların maiyyetlerinde bir katib-i emlak ve nüfus ile bir tane mal kâtibi bulunacak ve gittikleri yerlerde öncelikle bir meclis kuracaklardı. Bu meclise beldenin hâkimi, müftüsü, bir asker zabiti ve vücûh-ı memleket denilen memleketin ileri gelenlerinden dört kişi, yine metropolit ve kocabaşılardan da birer kişi alınacaktı. Doğru cevap B'dir.

Mısır Meselesi’nin birinci aşamasını bitiren ve Rusya ile imzalanan Hünkar İskelesi Antlaşması sekiz yıl için geçerliydi. Anlaşmanın önemli maddelerine bakarsak her iki devlet de bir saldırı hâlinde birbirlerine yardım edecekler, Osmanlı Devleti, bir saldırıya uğraması ve talebi hâlinde Rusya, kara ve deniz kuvvetleriyle yardımda bulunacaktı. Osmanlı Devleti de aynı şekilde Rusya’ya yardıma gidecekti. Doğru cevap A'dır.

Osmanlıların kadim dost dedikleri Fransızlara, 1536’da kapitülasyonların verilmesinden itibaren kapitülasyon hakları sürekli gelişme gösterdi. Doğru cevap C'dir.

Kırım Savaşı’nı sonuçlandırmak ve barış antlaşmasını hazırlamak üzere Paris Kongresi, 25 Şubat 1856’da Osmanlı Devleti, İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya, Prusya ve Piyemonte’nin katılımıyla toplandı.  Osmanlı Devleti, Âlî Paşa’nın başkanlığında, Paris elçisi Mehmet Cemil Bey, Yelkenci Afif ve Divan tercümanı Nurettin Bey’den oluşan bir heyetle kongreye katıldı. Görüşmeler sonucu antlaşma 30 Mart 1856’da kesin şeklini aldı. 27 Nisan 1856’da Paris Antlaşması imzalanmıştır.

3 Kasım 1839’da Tanzimat Fermanı’nın okunmasıyla başlayan Tanzimat Dönemi, Osmanlı reform tarihi içerisinde, dönüm noktalarından birini oluşturması nedeniyle, günümüze kadar süren farklı yaklaşımlara ve tartışmalara yol açmıştır.

Lale Devri 1718 ile 1730 yılları arasındadır.