OSMANLI TARİHİ (1789-1876)

Liberal fikirler din alanında da kendini göstermiştir. Fransa, İrlanda ve Belçika gibi ülkelerde Katolik kilisesinin mutlakiyetçi hükümdarlara karşı mücadele etmesi istenirken, kilisenin dinsel ilkelerinden ayrılmadan basın ve öğretim hürriyeti için çalışılabileceği tartışılmaya başlanmıştır.

Bireyin özgürlüğünü, özerkliğini, temel haklarını garanti altına almayı amaçlayan ve bu nedenle siyasal iktidarın sınırlandırılması üzerinde duran düşünceye liberalizm adı verilir.

Mehmed Ali Paşa’nın, Mısır’dan uzaklaştırılarak Selanik ve Kavala’ya vali olarak tayini düşünülmüş ancak gerçekleştirilememiştir. Mehmed Ali Paşa’nın 1812’de Hicaz’da çıkan Vehhabi isyanını bastırması gücünü büsbütün arttırmıştır.

Suriye’nin merkezî hükümetin zayıflığı dolayısıyla birtakım yarı müstakil ve birbirlerinin aleyhinde çalışan gruplara bölünmesinden faydalanarak bu grupları çeşitli yöntemlerle birbirine kırdırma ve kendini destekleyebilecekleri bir koruma politikası izlemiştir. Ayrıca Hristiyan ahaliyi de bazı vaatler ile kendi tarafına çekmeyi başarmıştır.

İbrahim Paşa’nın Anadolu harekâtı sırasında kendisine destek verenler affedilecek ve İbrahim Paşa, Sultandağı’nın gerisine çekilecektir. Mehmed Ali Paşa veraset ve tazminat şartlarından vazgeçecekti.

Savaşın bahanesi; Fırat civarında bulunan Kürtlerin Türklere karşı isyan etmeleri ve Lübnan’daki Müslüman halkın, Mısır kuvvetlerine karşı son birkaç yıldır mevcut olan rahatsızlığın artmasıdır.

Ordunun modernleştirilmesine karar verildikten sonra Avrupa’ya askerlik ve yeni silahla- rın öğrenilmesi için adamlar gönderildiği gibi oradan da yetişmiş elemanlar getirilmiştir.

Müsadere: Özel mülkiyetin herhangi bir bedel ödenmeden, devlet adına alınmasıdır. Osmanlı Devleti’nde 17. yy’dan itibaren ölen veya idam edilen yüksek dereceli devlet memurlarının malına el konulması şeklinde kullanılmıştır.

II. Mahmud döneminde eğitim konusunda gerçekleştirilen “ilk”lerden birisi de Avrupa’ya öğrenci gönderilmesidir. 1827’de gönderilen 4 öğrenciden sonra 1830 yılında Paris’e burslu olarak öğrenci yollamaya başlamıştır. Avrupa’ya giden öğrenciler Batının yaşam tarzına da aşina olarak geri dönmüş, devlet hizmetine girdiklerinde önemli görevlere yükselmişlerdir.

Meşveret meclisinde karantinanın caiz olduğuna dair izin ve Şeyhülislam Mekkizâde Mustafa Asım Efendi’den fetva aldıktan sonra “Meclis-i Tahaffuz” ismiyle bir karantina meclisi kurulmuştur. II. Mahmud döneminde Avrupa’da uygulanan modern “posta teşkilâtı”, Osmanlı ülkesinde de uygulanmaya başlamıştır. 1 Kasım 1831 tarihinde Osmanlı Devleti’nin ilk resmî gazetesi “Takvim-i Vekâyi” nin çıkarılması halkın bilgilendirilmesi adına önemli bir gelişmedir.

1815-1830 arası güzelsanatlarda da "Romantizm" akımı ile hürriyet fikri gelişmiştir. Romantizm, 18. yüzyılın rasyonalizmi(akılcılık) ile içerikten ziyade şekle önem veren klasizme tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Mehmet Ali Paşa, Osmanlıya yardımetmesi karşılığında, vaat edilen Girit, Suriye ve Şaam valiliğini istemiştir. Olaylar Osmanlı DEvleti'nin aleyhine geliştiğinden sadece Girit valiliği verilmiştir.

Mehmed Ali Paşa Mısır'da güçlü bir yönrtim kurmak için Kölemenleri bertaraf ederek gittikçe güç kazanmaktaydı. BU nedenle  Mısır'dan uzaklaştırılarak kendisine Selanik ve Kavala valiliği verilmesi düşünülmüş fakat gerçekleştirilememiştir.

Mehmed Ali Paşa'nın asi olarak ilan edilmesiyle birlikte onun yerine vali olarak Ağa Paşa getirilmiş ve  isyanı bastırmak için Mehmed Ali Paşa'nın üzerine gönderilmiştir. Fakat Ağa Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa tarafından Antakya-İskenderun arasında durdurularak hezimete uğratılmıştır.

Mehmed Ali Paşa'ya karşı Osmanlı Devleti'ni desteklemeye can atan devletlerin başında gelmekteydi. Bunun nedeni Çar I.Petro'dan beri Karadeniz'i bir Rus gölü yapmak, İstanbul ve Boğazları ele geçirmek, Akdeniz'e inmek isteyen Rusya için zayıf bir Osmanlı Devleti yerine güçlü bir Mehmed Ali Paşa yönetimi tehdit oluşturmaktaydı.

İngiltere, Mehmed Ali Paşa'nın Fransa ile kurduğu ekonomik ve askeri ilişkilerden rahatsızlık duymaktaydı. Bu ilişkilerin Akdeniz'deki İngiliz deniz üstünlüğünü ve çıkarlarını zedeleyeceği ve Hindistan'daki sömürgelerine giden yolu tehdit edeceğini düşünmekteydi.

Hünkar İskelesi Antlaşması'nın (8 Temmuz 1833) 7. ve gizli maddesinde, önce açık metnin karşılıklı askeri yardımlaşmayı ön gören 1. ve 3. maddelerine atıfta bulunmakta ve böyle bir maddi yardımın ağır külfetinden Osmanlı Devleti'ni korumak isteyen Rusya, bunun yerine Çanakkale Boğazı'nın kendi lehine kapatılması ve hiç bir yabancı geminin geçmesine müsade edilmemesi hususunu Babıaliye kabul ettirmektir. Bu gizli madde Avrupa genelinde büyük bir endişeye yol açmıştır.

Bu dönemde, Sadaret Kethüdalığı önce Umur-ı Mülkiye ve daha sonra da Dahiliye Nezaretine çevrilmiştir. Bu değişim II. Mahmud döneminde İdari alanda yapılan yeniliklerden biridir.

II. Mahmud döneminde mülki alanda yapılan en önemli düzenlemelerden birisi muhratlık teşkilatının kurulmasıdır. Yeniçerilerin kullukçu veya yasakçı adıyla İstanbul'un güvenliğine dair üstlendikleri görevin, ocağın kapayılmasıyla ortadan kalkmasından sonra bu kuruma ihtiyaç artmıştır.

Osmanlı Devleti'nde ilk karantina uygulaması 1831 yılında ki büyük kolera salgını sırasında olmuştur. Rusya'daki hastalık nedeniyle İngiltere, Fransa, ve Avusturya elçilik tercümanları, Rusya'dan Osmanlı limanlarına gelecek gemiler karantina uygulaması yapılmasını istemişlerdir.