OSMANLI TARİHİ (1789-1876)

11 Temmuz 1789’da Osmanlı-İsveç İttifak Sözleşmesi imzalandı. Dört maddeden ibaret sözleşmeye göre: I. Osmanlı Devleti, İsveç’in savaşa devam etmesi için senede ikişer bin olmak üzere, toplam 20 bin kese mâlî yardımda bulunacak,
II. iki taraf Rusya ile ayrı barış yapmayacak,
III. Rusya’nın eline geçmiş olan Osmanlı ve İsveç topraklarının geri alınması için iki ülke birbirlerine yardımcı olacaktı.

Prusya elçisi Friedrich von Dietz ve Reisülküttap Raşid Efendi arasında müzakereler sonucunda, 31 Ocak 1790 tarihli beş maddelik bir ittifak senedi imzalandı.

Çeşitli tarihlerde Müslüman devletlere karşı Katolik Papasının yaptığı çağrıyla Hristiyan devletlerin kurduğu ittifaktır. II. Viyana kuşatmasında XI. Innocentus, Osmanlı’ya karşı yaptığı çağrıyla Avusturya, Lehistan, Venedik ve daha sonra Rusya bir araya gelerek Kutsal İttifak kurdular.

Yaş Antlaşmasıyla 1787 yılında Ruslar ile başlayan savaş resmen sona erdi. Osmanlı ordusu 1792 Nisanında İstanbul’a döndü. Osmanlı Devleti, savaşa başlarken en öncelikli hedefi Kırım’ı geri almaktı. Fakat Kırım’ı geri alamadığı gibi, az da olsa toprak kaybına uğradı. Ruslar daha güneye inerek Balkanlarda daha rahat hareket etme imkânı yakaladı. Üstelik Ruslar yanında savaşa katılan gayrimüslimler için af çıkartılması, bu halkların gözünde Rusların koruyuculuk imajını pekiştirdi.

Osmanlı-Rus savaşını bitiren 21 Temmuz 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması, toprak kayıpları açısından çok büyük olmamakla birlikte hukuk, ticaret ve diplomasi açı-sından ağır bir belgeydi.

Osmanlı ile dostane ilişkilerden yana olan Maria Teresa’nın 1780’de vefat etmesi üzerine Avusturya İmparatoru olan II. Jozef ’in de Osmanlı’nın Balkan topraklarını paylaşmak gibi bir amacı vardı. Bu sayede, Avusturya ile Rusya arasında 1782’de gizli bir ittifak antlaşması imzalandı. Buna göre; Eak ve Boğdan’da Ruslara tâbi bir Ortodoks devleti kurulacaktı. İstanbul, Trakya, Makedonya’yı içine olan bir imparatorluk kurulacak ve başına da Çariçe II. Katerina’nın torunu Konstantin getirilecekti. Batı Balkanlar, BosnaHersek, Sırbistan ve Dalmaçya kıyıları Avusturya’ya verilecekti. Mora, Girit ve Kıbrıs’ı ise Venedik alacaktı.

Üçlü İttifak: 13 Haziran 1788 tarihinde İngiltere, Hollanda ve Prusya’nın; Rusya, Fransa ve Avusturya’ya karşı oluşturdukları ittifaktır.

11 Temmuz 1789’da Osmanlı-İsveç İttifak Sözleşmesi imzalandı. Dört maddeden ibaret sözleşmeye göre: Osmanlı Devleti, İsveç’in savaşa devam etmesi için senede ikişer bin olmak üzere, toplam 20 bin kese mâlî yardımda bulunacak, iki taraf Rusya ile ayrı barış yapmayacak, Rusya’nın eline geçmiş olan Osmanlı ve İsveç topraklarının geri alınması için iki ülke birbirlerine yardımcı olacaktı.

İlk defa bir Hıristiyan devletle yapılan, ama karşılıklılık esasına dayanmayan, ittifak anlaşmasının pek yararı olmadı. Altı ay sonra İsveç, İspanya aracılığıyla Rusya ile tek taraı olarak Verala Antlaşması’nı (1790) imzalayarak savaştan çekildi.

31 Ocak 1790 tarihli beş maddelik bir ittifak senedi imzalandı. Osmanlı tarihinde karşılıklılık esasına dayanan bu ilk ittifak antlaşmasına göre: Avusturya ve Rusya Tuna Nehrini geçerse Prusya iki ülkeye de savaş ilan edecek ve Osmanlı Devleti düşmanlarıyla barış yapana kadar savaşa devam edecekti. Osmanlı Devleti de Avusturya’nın elindeki Galiçya’nın Prusya’ya verilmesi için çaba gösterecekti. Ayrıca Prusya’ya bazı ticari imtiyazlar verilecekti.

Lâyihalar içerikleri bakımından üç ana kategoride değerlendirilir: 1. Kanunî dönemindeki usul ve nizamlara dönülerek tımarlı ve kapıkulu ordularını ıslah etmek 2. “Eski kanun ve nizamdır” diyerek orduya Avrupa usul ve talimlerinin benimsetilmesi 3. Eski ocaklar asla ıslah olmayacağı için kendi hâllerine bırakılması ve yeni bir ordunun kurulması.

Osmanlı-Avusturya arasında Ziştovi’de on dört maddelik barış antlaşması imzalandı. (4 Ağustos 1791) Bu antlaşmaya göre; 1. Osmanlı Devleti, İrşova-i Atik (Orşova) dışında Avusturya’nın işgal ettiği toprakları geri alacaktı 2. İki ülke arasında kesin sınır çizgilerinin belirlenmesi amacıyla bazı düzenlemeler yapılacaktı 3. Hotin Kalesi, Ruslar ile savaş bitene kadar Avusturya’nın elinde kalacaktı 4. Avusturya limanlarından hareket eden ticaret gemilerine Garp Ocaklarından zarar gelmemesi ve zarar gelirse Osmanlı Devleti tarafından tazmin edilecekti. 5. Ziştovi Antlaşması’nda Osmanlı ve Avusturya hükümdarlarının iyi niyet göstergesi olarak karşılıklı elçi gönderilecekti.