OSMANLI TARİHİ (1789-1876) - Deneme Sınavı - 16

Müsadere: Özel mülkiyetin herhangi bir bedel ödenmeden, devlet adına alınmasıdır. Osmanlı Devleti’nde 17. yy’dan itibaren ölen veya idam edilen yüksek dereceli devlet memurlarının malına el konulması şeklinde kullanılmıştır.

II. Mahmud döneminde eğitim konusunda gerçekleştirilen “ilk”lerden birisi de Avrupa’ya öğrenci gönderilmesidir. 1827’de gönderilen 4 öğrenciden sonra 1830 yılında Paris’e burslu olarak öğrenci yollamaya başlamıştır. Avrupa’ya giden öğrenciler Batının yaşam tarzına da aşina olarak geri dönmüş, devlet hizmetine girdiklerinde önemli görevlere yükselmişlerdir.

Meşveret meclisinde karantinanın caiz olduğuna dair izin ve Şeyhülislam Mekkizâde Mustafa Asım Efendi’den fetva aldıktan sonra “Meclis-i Tahaffuz” ismiyle bir karantina meclisi kurulmuştur. II. Mahmud döneminde Avrupa’da uygulanan modern “posta teşkilâtı”, Osmanlı ülkesinde de uygulanmaya başlamıştır. 1 Kasım 1831 tarihinde Osmanlı Devleti’nin ilk resmî gazetesi “Takvim-i Vekâyi” nin çıkarılması halkın bilgilendirilmesi adına önemli bir gelişmedir.

1815-1830 arası güzelsanatlarda da "Romantizm" akımı ile hürriyet fikri gelişmiştir. Romantizm, 18. yüzyılın rasyonalizmi(akılcılık) ile içerikten ziyade şekle önem veren klasizme tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Mehmet Ali Paşa, Osmanlıya yardımetmesi karşılığında, vaat edilen Girit, Suriye ve Şaam valiliğini istemiştir. Olaylar Osmanlı DEvleti'nin aleyhine geliştiğinden sadece Girit valiliği verilmiştir.

Mehmed Ali Paşa Mısır'da güçlü bir yönrtim kurmak için Kölemenleri bertaraf ederek gittikçe güç kazanmaktaydı. BU nedenle  Mısır'dan uzaklaştırılarak kendisine Selanik ve Kavala valiliği verilmesi düşünülmüş fakat gerçekleştirilememiştir.

Mehmed Ali Paşa'nın asi olarak ilan edilmesiyle birlikte onun yerine vali olarak Ağa Paşa getirilmiş ve  isyanı bastırmak için Mehmed Ali Paşa'nın üzerine gönderilmiştir. Fakat Ağa Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa tarafından Antakya-İskenderun arasında durdurularak hezimete uğratılmıştır.

Mehmed Ali Paşa'ya karşı Osmanlı Devleti'ni desteklemeye can atan devletlerin başında gelmekteydi. Bunun nedeni Çar I.Petro'dan beri Karadeniz'i bir Rus gölü yapmak, İstanbul ve Boğazları ele geçirmek, Akdeniz'e inmek isteyen Rusya için zayıf bir Osmanlı Devleti yerine güçlü bir Mehmed Ali Paşa yönetimi tehdit oluşturmaktaydı.

İngiltere, Mehmed Ali Paşa'nın Fransa ile kurduğu ekonomik ve askeri ilişkilerden rahatsızlık duymaktaydı. Bu ilişkilerin Akdeniz'deki İngiliz deniz üstünlüğünü ve çıkarlarını zedeleyeceği ve Hindistan'daki sömürgelerine giden yolu tehdit edeceğini düşünmekteydi.

Hünkar İskelesi Antlaşması'nın (8 Temmuz 1833) 7. ve gizli maddesinde, önce açık metnin karşılıklı askeri yardımlaşmayı ön gören 1. ve 3. maddelerine atıfta bulunmakta ve böyle bir maddi yardımın ağır külfetinden Osmanlı Devleti'ni korumak isteyen Rusya, bunun yerine Çanakkale Boğazı'nın kendi lehine kapatılması ve hiç bir yabancı geminin geçmesine müsade edilmemesi hususunu Babıaliye kabul ettirmektir. Bu gizli madde Avrupa genelinde büyük bir endişeye yol açmıştır.

Bu dönemde, Sadaret Kethüdalığı önce Umur-ı Mülkiye ve daha sonra da Dahiliye Nezaretine çevrilmiştir. Bu değişim II. Mahmud döneminde İdari alanda yapılan yeniliklerden biridir.

II. Mahmud döneminde mülki alanda yapılan en önemli düzenlemelerden birisi muhratlık teşkilatının kurulmasıdır. Yeniçerilerin kullukçu veya yasakçı adıyla İstanbul'un güvenliğine dair üstlendikleri görevin, ocağın kapayılmasıyla ortadan kalkmasından sonra bu kuruma ihtiyaç artmıştır.

Osmanlı Devleti'nde ilk karantina uygulaması 1831 yılında ki büyük kolera salgını sırasında olmuştur. Rusya'daki hastalık nedeniyle İngiltere, Fransa, ve Avusturya elçilik tercümanları, Rusya'dan Osmanlı limanlarına gelecek gemiler karantina uygulaması yapılmasını istemişlerdir.

Romantizm tabiata dönüş, tabiattaki mevcut sekil ve renkleri hür ve serbest bir şekilde ele almayı savunmuştur. Victor Hugo “Romantizm demek edebiyatta liberalizm demektir” seklinde bir saptamada bulunmuştur.

1805’de Mısır valiliğine getirilen Mehmed Ali Paşa Mısır’ın hem tarım hem de ticarette kalkınmasını sağlamıştır. Mehmed Ali Paşa’nın 1812’de Hicaz’da çıkan Vehhab isyanını bastırması gücünü büsbütün arttırmıştır.

Mehmed Ali Paşa’ya karsı Osmanlı Devleti’ni desteklemeye can atan devletlerin basında Rusya gelmekteydi. Rusya, Mehmet Ali Pasa isyanı ile en yakından ilgilenen devlet olmuştur. Çar I. Petro’dan beri Karadeniz’i bir Rus gölü yapmak, İstanbul ve Boğazları ele geçirmek, Akdeniz’e girmek isteyen Rusya için zayıf bir Osmanlı Devleti yerine güçlü bir Mehmed Ali Paşa yönetimi tehdit

oluşturmaktaydı. Bu nedenle Osmanlı yönetimini Mehmet Ali Paşa’ya karsı destekleyerek, hem kendisini hem de gelecekteki emellerini garanti altına almak istemiştir.

Fransa’nın aracılığıyla İbrahim Pasa ile yapılan görüşmeler sonucu 14 Mayıs 1833’te Kütahya Barışı yapılmıştır. Buna göre Mehmed Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerinden başka Şam valiliği, oğlu İbrahim Paşa’ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verilmiştir. İbrahim Paşa’nın Anadolu harekatı sırasında kendisine destek verenler affedilecek ve İbrahim Pasa, Sultandağı’nın gerisine çekilecektir.

Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammedîye isimli yeni ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve 1820’den beri artan fiyatlar karsısında düşük kalan gümrük resimlerinin (vergi)  sebep olduğu hazine kaybını önlemek üzere yabancı tüccardan fazladan alınmaya başlanan resimler, basta İngilizler olmak üzere yabancı tüccarları rahatsız etmiştir.

Osmanlı Devleti adına Hariciye Nazırı Mustafa Reşid Pasa, Başvekâlet Muavini Kani Bey ve Hariciye Müsteşarı Nuri Efendi ile İngiltere adına Sir Henry Lytton Bulwer ve Başkonsolos Cartwright tarafından Reşid Pasa’ nın Baltalimanı’ndaki yalısında gizli olarak yapılan görüşmeler sonunda 16 Agustos1838’de “Baltalimanı Antlaşması” imzalanmıştır. 8 Ekim’de Kraliçe Victoria, Kasım baslarında da Sultan ll. Mahmud tarafından tasdik edilen antlaşma iki bölümden oluşur.

Mehmed Ali Pasa, Suriye ve Adana’nın da iadesini talep etmiştir. Ayrıca her yıl göndermekte olduğu vergiyi keserek bağımsızlığını ilan etmiştir. Bunun üzerine Sultan II. Mahmud, Rusya’nın da görüsünü aldıktan sonra Mehmed Ali Paşa’ya 21 Nisan 1839’da Nizip Savaşını ilan etmiştir.