Aof Panel

Soru 1

1841 Londra Bogazlar görüşmelerine aşağıdaki devletlerden hangisi katılmamıştır?

Soru 2

Lübnan’da yönetimi elinde bulunduran Maan ailesinden sonra yönetimi ele alan ailenin ismi aşağıdaki şıklardan hangisinde verilmiştir?

Soru 3

Islahat Fermanı hangi tarihte ilan edilmiştir?

Soru 4

Aşağıdakilerden hangisi kapitalizmin yükselişi ile ortaya çıkan bir ilkedir?

Soru 5

Aşağıdaki padişhahlardan hangisi ile birlikte Osmanlı Devleti durağan bir döneme girmiştir?

Soru 6

Aşağıda belirtilen hangi anlaşma ile Sırbistan özerkliğini kazanmıştır?

Soru 7

Aşağıda verilen hangi anlaşma ile İngilizere iç ticarette geniş imtiyazlar verilmiştir?

Soru 8

Aşağıdakilerden hangi bölüm, beş bölümlük Tanzimat Metni içinde "yeni kanunların hangi koşulları esas alacağını" belirtmektedir?

Soru 9

Aşağıdakilerden hangisi 1850'de Vidin'de çıkan nedeniidir?

Soru 10

Aşağıdakilerden hangisi 1840'da sonuçlanan Mısır meselesinin çözülmesi ile ortaya çıkan en önemli durumdur?

Soru 11

Aşağıdakilerden hangisi Fransa'da II. Cumhuriyetin ilan edilmesiyle seçilen ilk cumhurbaşkanıdır?

Soru 12

Aşağıdaki maddelerden hangisinde Balta Limanı Antlaşmasına göre Eflak ve Boğdan asilzadelerine verilen isim geçmektedir?

Soru 13

Aşağıdakilerden hangisi 27 Nisan 1856'da imzalanan Paris Antlaşması'nın maddelerinden biridir?

Soru 14

Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırtarak Avrupayı örnek alarak yeni bir ordu kuran padişah aşağıdakilerden hangisidir?

Soru 15

Tanzimat hareketi hangi padişah devrinde hazırlanmıştır?

Çözüm Açıklaması

II. Mahmud’u kendisinden önceki reformculardan ayıran temel özellik, Tanzimat hareketinin onun devrinde hazırlanmış olmasıdır. Tanzimat Dönemi, yenileşme tarihimizde kendisinden yaklaşık bir asır önce başlayan sürecin devamı olmakla birlikte öncekilerden pek çok farklılık göstermektedir. II. Mahmud öncesi reformlarda, Batı’nın temel yapısını oluşturan medenî değerler ile modern devletin temel özellikleri arasında yer alan hukuk devleti olma ve bireyin haklarının korunması gibi ilkeler göz önüne alınmamıştı. Oysa 19. yüzyılın ilk çeyreği boyunca Osmanlı Devleti, özellikle Fransız İhtilali’nin doğurduğu “Milliyetçilik” akımının etkisiyle Osmanlı sınırları içindeki çeşitli ulusların bağımsızlık talepleriyle karşılaştı. Milliyetçilik etkisini öncelikle imparatorluğun gayrimüslim unsurları üzerinde göstermişti. Ayrılıkçı eğilimler taşıyan gayrimüslim unsurların çoğunlukla imparatorluğun Avrupa topraklarında yaşaması, milliyetçilik akımının etkisini kolaylaştırdığı gibi Avrupa devletlerinin müdahalelerine de gerekçe oluşturmaktaydı. Bu anlamda ilk büyük hareket Sırp İsyanları’ydı. 1812’de Bükreş Anlaşması ile Sırbistan özerklik kazandı. Benzer şekilde, Osmanlı-Rus Savaşı sonrası 14 Eylül 1829’da imzalanan Edirne Antlaşması’yla Yunanistan bağımsızlığını elde etmişti. Ayrıca Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın iki defa merkezi otoriteye isyan ederek Osmanlı Sultanı’nın varlığını tehdit etmesi de bir başka büyük sorundu. Giderek ağırlaşan bu sorunların üstesinden gelmenin yolu devletin yeniden organize edilmesinden geçiyordu. Böylece Osmanlı Devleti’ni modern bir devlet ve toplum yapısına dönüştürürken Müslüman ve gayrimüslim bütün unsurları da eşit haklar ve eşit yurttaşlık temelinde bir arada tutmayı amaçlayan Tanzimat Fermanı ilan edilmişti. Fermanda insanların dinî veya etnik yapısı dikkate alınmaksızın bütün unsurlarıyla Osmanlı vatandaşlığı temelinde yeni bir toplum modeli öngörülüyordu. Tanzimat öncesi reform çalışmaları devlet ve bireylerin karşılıklı hakları bakımından hiçbir yenilik hedeflememişken Tanzimat Fermanı ile bu konuda yeni bir döneme giriliyordu.

Soru 16

Karşı tarafa iç ticarette geniş imtiyazlar sağlayan Balta Limanı Ticaret Antlaşması Osmanlı Devleti ile hangi devlet arasında imzalanmıştır?

Soru 17

Gülhane Hatt-ı Hümâyunu ya da diğer adıyla Tanzimat Fermanı kim tarafından kaleme alınmıştır?

Çözüm Açıklaması

II. Mahmud’un vefatı sonrası oğlu Abdülmecid, 18 yaşında tahta geçti. Yeni padişah, iki ciddi mesele ile karşılaştı. Bu meselerden ilki Mısır Valisi Mehmed Ali ile süre gelen kriz, diğeri ise “Tanzimat’ın ilanı” konusudur. Sultan Abdülmecid, padişahlığının ilk günlerinde Mısır kuvvetlerinin Osmanlı ordusunu Nizip’te yendiklerini öğrendi. Birkaç gün sonra da, Kaptan-ı Derya Firari Ahmet Paşa’nın Osmanlı donanmasını Mehmed Ali Paşa’ya teslim ettiği haberini aldı. Osmanlı Devleti, artık ordusuz ve donanmasız kalmıştı. Yeni padişah, devletin tecrübeli ve iş bilir sayılan adamlarından Hüsrev Paşa’yı sadrazam, Damat Halil Paşa’yı serasker, Rauf Paşa’yı Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye reisliğine getirmişti. Fakat Sultan Abdülmecid sorunların çözümü noktasında, Dışişleri Bakanı Mustafa Reşid Paşa’ya güvenmiştir. Başlangıcından itibaren Mısır Meselesi’nin bütün aşamaları içinde bulunmuş olan Mustafa Reşid Paşa, Paris ile Londra elçiliklerinde de bulunmuştu. Bu yüzden ilgili devletlerin konuya bakış açılarını biliyordu. Öte yandan Paris ve Londra elçilikleri sırasında Fransa ile İngiltere’nin idare tarzlarını incelemiş, dönemin Avrupalı diplomat ve siyasi aktörleri ile görüşmeler yapmış ve onların Osmanlı idaresi hakkındaki görüşlerini de öğrenmişti. Mustafa Reşid Paşa, Tanzimat-ı Hayriyye’nin ilanıyla, Osmanlı Devleti’nin yeniden güçlenmesini sağlayacak yeni bir düzenin kuruluşunu ve denge politikasının bir gereği olarak Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğüne taraftar olan İngiltere ile Fransa’yı memnun etmeyi amaçlamıştı. Daha II. Mahmud zamanında Mustafa Reşid Paşa tarafından kaleme alınmaya başlanan ve yapılacak reformların ilkelerini ortaya koyan metin Gülhane Hatt-ı Hümâyunu ya da diğer adıyla Tanzimat Fermanı’ydı. Ferman Mustafa Reşid Paşa tarafından Gülhane Parkı’nda okunarak 3 Kasım 1839’da ilan edilmiştir.

Soru 18

Tanzimat Fermanı metninin üçüncü bölümünde ne anlatılmaktaydı?

Soru 19

Suçların kanuniliği ilkesini getirmesi ve keyfi ceza vermeyi engelleyici hükümleri içermesi bakımından ilk kanun olma özelliğini taşıyan genel ceza kanunu hangi yılda yayımlanmıştır?

Soru 20

Aşağıdakilerden hangisi Muhassılların maiyyetlerinde olanlardan biridir?

Çözüm Açıklaması

Tanzimatın öngördüğü amaçlardan biri de vergi adaletiydi. Buna yönelik ilk önlem Muhassıllık Meclisleri’nin kuruluşudur. Tanzimat sonrası Muhassıl gönderilen yerlerde, kurulan meclislere Muhassıllık Meclisleri denmiştir. Gayrimüslim topluluklarının da temsil edildiği bu meclis, valinin denetimine verilmişti. Bu meclisler hatt-ı hümâyunda vaadedilenlerin gerçekleşmesi için tasarlanmıştı. 25 Ocak 1840 tarihinde gönderilen bir talimatta Muhassılların maiyyetlerinde bir katib-i emlak ve nüfus ile bir tane mal kâtibi bulunacak ve gittikleri yerlerde öncelikle bir meclis kuracaklardı. Bu meclise beldenin hâkimi, müftüsü, bir asker zabiti ve vücûh-ı memleket denilen memleketin ileri gelenlerinden dört kişi, yine metropolit ve kocabaşılardan da birer kişi alınacaktı. Meclis haftada iki ya da üç gün gerek vergi gerekse o beldenin diğer sorunlarını görüşecekti. Muhassılların bulunmadığı yerlerde üç veya dört kazanın birleşmesiyle ve Muhassıl tarafından “vücûh”dan ileri gelenlerden birisi vekil tayin edilip müftü, nâib ve yine vücûhdan iki kişinin de olduğu bir meclis kuruluyordu. Muhassıllık talimatına göre, gayrimüslimlerin bulunduğu yerlerde Kocabaşı ve Metropolidin (Ermeni ve Rum temsilcileri) bu meclislere atanması öngörülüyorsa da başka cemaatlerin varlığı nedeniyle Yahudi ve Katoliklerin de bu meclislerde birer temsilcisi bulundurması Meclis-i Vâlâca kararlaştırılmış ve meclislere bunların da birer temsilcileri alınmıştı. Muhassıllık Meclisleri’ne seçimle üye olan vücûha “kadir ve haysiyyetlerine göre” aylık verileceği ifade edilmişti. Öte yandan Nâib ve vekillerine de maaş bağlanacak ve maaşlarını Emvâl-i Muhassıllıktan alacaklardı. Ancak bu durum fazla sürmedi. 18 Eylül 1841 tarihli karar gereğince nâib ve nâib vekillerinin maaşları kesildi. 31 Mart 1841’de Mustafa Reşid Paşa’nın sadaretten azli ve Rıza Paşa’nın sadarete tayiniyle Muhassıllık Meclisleri kaldırıldı. Adı Memleket Meclisleri olarak değiştirilen bu meclisler, 1849’da bu kez Eyâlet Meclisleri adını aldılar. Bunlar için Büyük Meclisler (Meclis-i Kebîr) ismi de kullanılıyordu. Çünkü sancak merkezlerinde de Küçük Meclisler kurulmuştu.

OSMANLI TARİHİ (1789-1876) - Deneme Sınavı - 14