OSMANLI TARİHİ (1566-1789)

Bürokrat kökenli olan Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa, 1718’deki Pasarofça Antlaşması’ndan sonra yaklaşık 35 yıldır süren savaş dönemine son verdi. Barış, eğlence ve yenileşme dönemini başlattı. Böylece 1683’ten bu yana süre gelen savaş ve karışıklıklar bitip, 1730 yılına kadar sürecek olan 12 yıllık Lale Devri başladı.

İlk üniversite Lale Devrinden daha sonra 1800'lü yıllarda kurulmuştur. Diğer seçeneklerde verilen yeniliklerin tamamı Lale Devri'nde gerçekleştirilmiştir.

Lale Devri’nin en önemli özelliği Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk defa yüzünü Batı’ya dönmesidir. Daha önce yapılan ıslahat faaliyetlerinde Osmanlı’nın geçmişi örnek alınırken, bu dönemden sonra yavaş yavaş Avrupa örnek alınmaya başlandı.

İbrahim Müteferrika, bir matbaa kurmak için uğraşıyordu, ancak bunu başarabilecek ne maddî ne de manevî gücü vardı. İbrahim Müteferrika’ya matbaa kurması için fırsat onunla aynı düşüncede olan bir başka devlet görevlisinin destek vermesiyle doğdu. Babası Yirmisekiz Mehmed Çelebi ile Paris’e giden sadaret mektubî halifelerinden, yani başbakanlık bürokratlarından Mehmed Said Efendi Fransa’da bir
matbaayı ziyaret etmiş ve Türkiye’ye döndüğünde bir matbaa açmayı tasarlamıştı. İbrahim Müteferrika ile Mehmed Said Efendi’nin işbirliği yapması sonucu 1727 Temmuz’unun başlarında dönemin padişahı III. Ahmed’in fermanı ve Şeyhülislâm Yenişehirli Abdullah Efendi’nin fetvasıyla ilk Türk ve İslam matbaasını kurma izni alındı.

Türk batılılaşmasının başlangıcı olarak görülen “Lale Devri”, kanlı bir isyanla kapandı. 28 Eylül 1730 Perşembe günü, sözde, şeriatın gereğini yerine getirmek için başlatılan isyan Patrona İsyanı'dır.

Nadir Şah, Osmanlılar’a karşı üstünlük sağladıktan sonra yapılan barış görüşmelerinde toprak taleplerinin yanısıra, değişik bazı isteklerde de bulunmuştu. Bu istekler şunlardı:
1. İran hacıları için bir emir-i hac tayin edilmesi.
2. Caferiliğin beşinci mezhep olarak kabulü ve Kâbe’de mezheplerine bir rükün tahsisi.
3. Osmanlılar’ın İsfahan’da, İranlılar’ın İstanbul’da bir şehbender bulundurması.
İranlı elçiler, 1736 ortalarında bu isteklerle İstanbul’a geldiklerinde Osmanlı devlet adamları toplanarak mezheple ilgili talepleri tartıştılar. 24 Eylül 1736 tarihli son görüşmede müzakereler bir neticeye bağlanarak, bir antlaşma imzalandı. İran hacılarına İran kökenli bir emir-i hac tayini ve şehbender bulundurulması maddelerinde anlaşılmıştı. Ancak Osmanlı uleması Caferiliğin beşinci mezhep olarak tanınmasını kabul etmemişti.

Türk batılılaşmasının başlangıcı olarak görülen “Lale Devri”, kanlı bir isyanla kapandı. 28 Eylül 1730 Perşembe günü, sözde, şeriatın gereğini yerine getirmek için başlatılan isyanı tetikleyen farklı sebepler vardı. Malî durumun bozulması, vergi yükünün artması, üst düzey devlet adamları arasındaki güç mücadeleleri, İran savaşlarındaki olumsuz gelişmeler bunların başlıcalarıydı.

“Şark Meselesi” veya “Doğu Sorunu”, 18. yüzyılda milletlerarası bir kavram olarak neşv ü nema buldu. Ancak kökleri çok daha önceki yüzyıllara uzanmakta, tarih içerisinde farklı nitelikler sergilemektedir. Bu yüzden Şark Meselesi araştırmacılar tarafından farklı temellere dayandırılarak farklı zamanlarda başlatılır.

Kazandıkları zaferler ardından Osmanlı kuvvetleri müdafaa durumundan taarruza geçtiler ve Pasarofça Antlaşması’yla Avusturya’ya bırakılan Belgrad’a doğru akın yapmaya başladılar. Osmanlılar, Belgrad, Semendire ve Orsova’yı Avusturya’dan geri alarak, Tuna savunma hattını yeniden kurdular.

Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya ile 18 Eylül 1739’da Belgrad Antlaşması’nı imzaladı. Osmanlı İmparatorluğu, Belgrad ve Şebeş’i aldı ve iki devlet arasında Tuna ve Sava hudut oldu.

Bürokrat kökenli olan Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa, 1718’deki Pasarofça Antlaşması’ndan sonra yaklaşık 35 yıldır süren savaş dönemine son verdi. Barış, eğlence ve yenileşme dönemini başlattı. Böylece 1683’ten bu yana süre gelen savaş ve karışıklıklar bitip, 1730 yılına kadar sürecek olan 12 yıllık Lale Devri başladı. Doğru cevap C'dir.

Kanuni döneminde Avusturya elçisi olarak Osmanlı ülkesinde bulunan Busbecq, Viyana’ya dönerken yanında lale soğanları da götürmüştü. Busbecq, bu soğanları imparatorluk bahçeleri sorumlusu arkadaşı Carolus Clusius’e verdi. Clusius, Busbecq’in getirdiği soğanlarla Avusturya’da lale üretmeye başladı. Ancak Protestan olan Clusius, Katolik baskısının artması üzerine 1593’te lale soğanlarını da yanına alarak Leiden’e gidince Hollanda bir lale ülkesi oldu.

Devlet ileri gelenleri birbirleriyle lüks yaşam yarışına girmişlerdi. Şairlerin, müzisyenlerin katıldığı büyük eğlenceler tertip ediliyordu. Lale bahçeleri içerisinde geceleri sırtlarına mum konulmuş kaplumbağalar dolaşıyor, çeşit çeşit çiçeklerle, özellikle laleler ile süslü bahçelerde cins cins kuşlar bulunuyordu. Doğru cevap E'dir.

Avrupalı devletlerin askerî gücü ve devlet yapısı ile ilgili de bilgi edineceklerdi. İbrahim Paşa 1719’da Viyana’ya, Yirmisekiz Mehmed Çelebi 1720’de Paris’e, Nişli Mehmed Ağa 1722’de Moskova’ya elçi olarak gittiler. Doğru cevap C'dir.

Johann Gutenberg’in 15. yüzyılın ortalarında matbaayı kurup, kitap basmaya başlamasından kısa bir süre sonra baskı makinesi Osmanlı topraklarına geldi. İstanbul’da 1493’te ilk Yahudi matbaası kuruldu. Daha sonra 1567’de Ermeniler, 1627’de de Rumlar ilk matbaalarını açtılar. Ancak ilk Türk matbaası 1727’ye kadar kurulmadı. Doğru cevap A'dır.

Matbaada basılan kitapları genelde kethüda, mektupçu, çavuşbaşı, başhalife, emin gibi Osmanlı saray ve merkez bürokrasisinde çalışanlar ve imam, hatip, müderris, şeyhülislam, müftü, kadı gibi ulema mensupları almıştır.

24 Haziran 1724’te imzalanan İran Mukasemesi’ne göre Osmanlı İmparatorluğu, Gürcistan, Şirvan ve Azerbaycan’ı, Rusya ise Gilan, Mazendaran ve Esterebad’ı alıyordu. Doğru cevap D'dir.

24 Haziran 1724’te imzalanan İran Mukasemesi’ne göre Osmanlı İmparatorluğu, Gürcistan, Şirvan ve Azerbaycan’ı, Rusya ise Gilan, Mazendaran ve Esterebad’ı alıyordu. Doğru cevap E'dir.

24 Eylül 1736 tarihli son görüşmede müzakereler bir neticeye bağlanarak, bir antlaşma imzalandı. İran hacılarına İran kökenli bir emir-i hac tayini ve şehbender bulundurulması maddelerinde anlaşılmıştı. Ancak Osmanlı uleması Caferiliğin beşinci mezhep olarak tanınmasını kabul etmemişti. Bu meseleleri İran uleması ile müzakere için Osmanlı ulemasından iki kişinin İran’a gönderilmesine karar verildi. Nadir Şah, 1741’de İstanbul’a bir elçilik heyeti gönderdiğinde, yine Caferiliğin beşinci mezhep olarak tanınmasını istedi. Ancak Osmanlılar, Nadir Şah’ın bu ikinci teklifini kabul etmediler. Nadir Şah da daha sonra bu meseleyi Osmanlılar’a kabul ettiremeyeceğini anlayınca, Caferiliğin beşinci mezhep olarak tanınması isteğinden vazgeçti.

Doğru cevap B'dir.

Türk batılılaşmasının başlangıcı olarak görülen “Lale Devri”, kanlı bir isyanla kapandı. 28 Eylül 1730 Perşembe günü, sözde, şeriatın gereğini yerine getirmek için başlatılan isyanı tetikleyen farklı sebepler vardı. Mali durumun bozulması, vergi yükünün artması, üst düzey devlet adamları arasındaki güç mücadeleleri, İran savaşlarındaki olumsuz gelişmeler bunların başlıcalarıydı. Özellikle İran seferi için büyük hazırlıklar yapılmasına rağmen III. Ahmed ile sadrazamın sefere gitmek istememeleri ve halk arasında seferin iptal edildiği dedikodusunun yayılması isyanı tetikleyen gelişmelerdi. Çünkü sefer için esnaf ve asker ağır malî yüklerin altına girmişlerdi. Doğru cevap E'dir.