OSMANLI TARİHİ (1566-1789) - Deneme Sınavı - 9

Prut antlaşmasına göre Azak Kalesi Ruslardan geri alınacak, Os­manlı sınırındaki Rus kaleleri yıkılacak, Rusya Lehistan’a müdahale etmeyecek, İsveç kralının ülkesine dönmesine müsaade edilecek ve Rusya eskiden olduğu gibi Kırım Hanlığına vergi verecekti

16 Ekim 1698 Perşembe günü Karlofça’ya gelen heyetlerin müzakereleri görüşmelerin başlamasından 103 gün sonra, 26 Ocak (1699) Pazartesi günü bitti. 26 Ocak saat 10’da antlaşmanın imzası için görüşme çadırında toplanıldı, merasimin bitmesinden sonra da tüfekler atılarak, antlaşma kutlandı.

Ruslar bütün istedikleri yerleri elegeçiremediklerinden antlaşmaya varılmasını istemiyorlardı. Barışa şiddetle karşı çıkan Çar Petro, Avusturyalılar’ı görüşmeleri sürdürmekten vazgeçirmek için uğraştıysa da bir sonuç alamadı. Avusturya, İspanya meselesi büyüdüğünden Fransa ile muhtemel bir savaş tehlikesinden önce Osmanlı İmparatorluğu ile antlaşmaya varmak istiyordu. Ruslar yalnızca ellerinde bulunan yerlerin tasdikini değil, Azak Denizi’nin güneyindeki girişleri kontrol eden Kerç Kalesi’ni de talep ediyorlardı. Bu durumu kabul etmeyen Osmanlılar, Azak’ın Rus egemenliğine girişini tanıma karşılığında Özi’deki (Dinyeper) Rus kalelerinin yıkılmasını istiyorlardı. İki taraf da isteklerinden vazgeçmedi. Rusya adına görüşmelere katılan Kont Vozhnitsin’in sınırlı talimat ve yetki ile Karlofça’ya gelmesi de antlaşmaya varılmasını engelledi. Bir uzlaşmanın çıkmayacağı anlaşılınca nihai barış antlaşmasının yapılacağı ileriki bir tarihe kadar, iki yıllık bir ateşkes yapıldı. Antlaşma ise bir yıl sonra 15 Temmuz 1700’de İstanbul’da imzalandı.

İstanbul Antlaşması’yla Azak Ruslar’a bırakılırken, buna mukabil olarak Özi civarındaki bazı kaleler Osmanlılar’a verildi. Ayrıca Ruslar İstanbul’da daimi elçi bulundurmak hakkını da kazandılar.

Sultan II. Mustafa da, 21 Ağustos 1703’te sefer elbiseleri içinde Hafsa’ya geldi. II. Mustafa, askerlerinin metrisler kazmalarını ve savaşa hazır olmalarını emretti. Sultan kendi askerlerine güveniyordu, ancak padişaha bağlı görünen askerleri, çoktan asilerle anlaşmışlardı. Akşam olunca, asilerin tarafına geçtiler. II. Mustafa’nın yanında sadrazam ve önde gelen komutanlardan başka kimse kalmamıştı. Kalanlar da bir süre sonra can korkusuna kapılarak dağıldılar. II. Mustafa askerlerinin de kendisine ihanet etmesi üzerine iyice ümidini keserek, Edirne’ye dönüp, tahttan kardeşi III. Ahmed lehine çekildi. Tahttan indikten sonra üzüntüden ve hastalıklarından fazla yaşamayan sultan beş ay sonra 29 Aralık 1703’te Edirne’de vefat etti. Yeni Cami’de Hatice Turhan Sultan Türbesi’ne defnedildi.

İsveç Kralı Demirbaş Şarl ve Kazak lideri Mazepa’nın Osmanlı topraklarına sığınması, Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya’nın arasını açmıştı. Osmanlı İmparatorluğu’nun şahinleri Karlofça’nın rövanşını almak için ilk fırsatın doğduğuna inanıyorlardı. Bu niyetlerini gerçekleştirmek için 1710’da sadrazamlığa Halep Valisi Baltacı Mehmed Paşa’yı getirttiler. Rus Çarı Petro da Osmanlılar’a saldırma zamanının geldiğine inanıyordu. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Hristiyanlar’ın ayaklanacağını umuyordu. Petro, İsveç kralının Osmanlı topraklarında bulunmasını savaş sebebi olarak gösterdi ve Osmanlı ülkesine karşı saldırıya geçti.

Baltacı Mehmed Paşa, komutasındaki Osmanlı ordusu 1711 Temmuz’unda Prut’ta Rus ordusunu kuşattı. Rus ordusu yokedilmek üzeriydi. Ancak sadrazam Ruslar’ın barış isteğini kabul etti.

Sadrazam Ruslar’ın barış isteğini kabul etti. Bu durumda Osmanlılar’ın Viyana sendromunu daha atlatamamalarının ve sadrazamın çevresindeki adamlarının Ruslar’dan aldıkları hediyelerin önemli bir rolü vardı. Sadrazam, Viyana önlerindeki gibi bir yenilgi alındığı takdirde birkaç devlete karşı savaşacakları ve tekrar bozgun yıllarının yaşanacağından korkmuştu.

Düşman süvarilerinin saldırısına dayanamayan Osmanlı ordusunun dağılmakta olduğunu gören Ali Paşa, bozgunu önlemek için yanındaki adamlarıyla düşmana saldırdı. Ancak düşman tarafından gelen bir kurşun sadrazamın tam alnına isabet etti ve Ali Paşa’yı yere yıktı. Ali Paşa’nın adamları, can çekişen sadrazamı alıp, Belgrad’a doğru kaçmaya başladılar. Yolda son nefesini veren Ali Paşa, Belgrad’da Sultan Süleyman Camii haziresine defnedildi. Damad Ali Paşa, artık “Şehid Ali Paşa” olarak anılacaktı.

Tımışvar dahil olmak üzere, Banat, Belgrad ve Sırbistan’ın büyük bir kısmı Avusturya’ya bırakıldı. Buna karşılık Venedik’ten Mora alındı. Ayrıca Pasarofça Antlaşması’yla Avusturyalı tüccarlar Osmanlı İmparatorluğu’nda ticaret yapmak için bazı imtiyazlar kazandılar. Fakat ticarette Avusturya’nın umduğunun tam tersi oldu. Antlaşma hükümlerinden faydalanan Osmanlı tüccarları Avusturya ticaretinde oldukça etkin bir hâle geldiler.

Osmanlı İmparatorluğu, savaşın sonunda 1718’de imzaladığı Pasarofça Antlaşması’yla Mora’yı kurtarmış olmasına rağmen, Sırbistan’ın büyük bir bölümünü Avusturya’ya kaptırmıştı. Bu yüzden Pasarofça’dan sonra, Nevşehirli İbrahim Paşa’nın sadrazamlığı döneminde, savaştan uzak duruldu.

Osmanlı İmparatorluğu, 1697 Zenta Muharebesi’nde aldığı büyük mağlubiyetle, Viyana bozgun yıllarında kaybettiği yerleri geri alma hayallerini tamamıyla yitirip, barışa sıcak bakmaya başlamıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa, Viyana bozgunu sonrası barış için zemin aramaya başlamıştı. Avusturya, Venedik, Fransa, İspanya, İngiltere ve Hollanda barış tarafında olurlarken, istedikleri yerleri alamayan Lehistan ve Rusya savaşın devamından yanaydılar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Osmanlı İmparatorluğu ile dört ayrı devlet arasında yapılan Karlofça müzakereleri toplamda 103 gün sürmüştür. Doğru cevap B seçeneğidir.

Karlofça Antlaşması sonrasında Osmanlı İmparatorluğu önemli bir kısmı Avusturyalılar’ın eline geçen Tımışvar ile sınırlardaki bazı kaleleri geri almaya muvaffak olmuştu. Doğru cevap E seçeneğidir.

Ruslar bütün istedikleri yerleri ele geçiremediklerinden antlaşmaya yanaşmamış Çar Petro barışa şiddetle karşı çıkmıştır. Rusya adına görüşmelere katılan Kont Vozhnitsin'in sınırlı talimat ve yetki ile Karlofça'ya gelmesi de antlaşmaya varılmasının önünde engel teşkil etmiştir. Nihai antlaşma ancak bir yıl sonra 15 Temmuz 1700'de İstanbul'da imzalanmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Cizvitler, 17. yüzyılın başlarında imparatorluktaki, misyoner faaliyetleriyle dikkat çekmiş ve Osmanlı yönetimi tarafından takibe alınmışlardı. 17. yüzyılda aynı mesele yine gündeme geldi. 1695’te Sakız Adası’nda Cizvitler ile Rum ruhbanlar
arasında patlak veren kavga yüzünden dönemin padişahı II. Mustafa, Osmanlı
İmparatorluğu’nun Hristiyan tebaasının Katolik mezhebine geçmesini yasakladı. Doğru cevap B seçeneğidir.

Uzun süren savaş yılları merkeze uzaktaki eyaletlerin İstanbul’la bağlarının iyice zayıflamasına yol açtı. Irak’ta Şehrizor taraflarında Bebe Süleyman isimli mahalli bey iyice kuvvetlenmiş, hatta İran’a ait bazı yerleri de zaptetmişti. 1699’da
Bağdad Valisi Hasan Paşa, Bebe Süleyman’ı mağlup ederek bölgede devlet otoritesini sağladı. Doğru cevap E seçeneğidir.

Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin devlet işlerine müdahalesi, Amcazâde Hüseyin
Paşa’yı iş yapamaz hâle getirmişti. Amcazâde Hüseyin Paşa’nın ölümünden sonra göreve getirilen Daltaban Mustafa Paşa'nın yaptığı tayinlere de müdahale eden Şeyhülislâm Feyzullah Efendi, Daltaban Mustafa Paşa'nın idamına sebep olmuş daha sonra yerine gelen Rami Mehmed Paşa ile de ters düşmüş ve böylece Edirne Vak'asına giden yol açılmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

III. Ahmed Prut Savaşından sonra Demirbaş Şarl’ın misafir olarak kabul edilip, bir kral gibi muamele edilmesini ayrıca masraflarının Osmanlı Devleti tarafından karşılanmasını emretti. Şarl’ın Osmanlı’ya sığındığındaki niyeti en fazla iki hafta burada kalarak, tekrar kuvvet toplamak üzere ülkesine dönmekti fakat planını gerçekleştiremedi. Osmanlı ülkesinde mülteci olarak beş yıl üç ay kaldı. Doğru cevap A seçeneğidir.

Baltacı Mehmed Paşa, Ruslar’ın barış isteğini kabul etmiştir. Bu durumda
Osmanlılar’ın, Viyana sendromunu daha atlatamamalarının önemli bir rolü vardır. Sadrazam, Viyana önlerindeki gibi bir yenilgi alındığı takdirde birkaç devlete
karşı savaşacakları ve tekrar bozgun yıllarının yaşanacağından korkmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.