OSMANLI TARİHİ (1566-1789) - Deneme Sınavı - 16

12 Ağustos’ta Belgrad sahrasında sultanın huzurunda toplanan harp mec­lisinde harekât planı konuşuldu. Mecliste iki görüş ortaya çıktı. Ya Tımışvar yönünde ilerlenerek, Tuna’nın kollarından Tisa’dan karşıya geçilecek, ya da Sava’dan Zemun’a geçilip Varadin Kalesi kuşatılacaktı. Sadrazam Elmas Meh­med Paşa, Tımışvar tarafına gidilmesini istiyordu. Sadrazamın görüşüne Belg­rad Muhafızı Amcazâde Hüseyin Paşa, itiraz etti. Serhadlerin durumunu çok iyi bilen Amcazâde Hüseyin Paşa, donanma desteği de olacağı için Sava’dan Zemun yakasına geçilerek Varadin Kalesi’nin kuşatılmasının doğru olacağını, Tımışvar tarafının bataklıklarla dolu olduğunu, düşmanın geçit noktalarında fırsat kolla­dığını, eğer geri çekilme söz konusu olursa, ricatın dahi mümkün olamayacağı­nı söyledi. Seferin yönü hakkında kesin bir karara varılamayınca Tımışvar Mu­hafızı Cafer Paşa’nın gelmesi beklendi. Cafer Paşa gelince Orta Macar ve Erdel’e gidilmesini savundu. Varadin’e saldırının ise ancak bu bölgeler fethedildikten sonra, kalenin iyice zayıflatılması üzerine düşünülebilecek bir hareket olacağını söyledi. Cafer Paşa’nın teklifi kabul edildi. Osmanlı ordusu Pançova’ya geldiğinde burada Avusturya ordusu hakkında yeni haberler alındı. Alınan istihbarata göre Avusturya ordusunun Titel ve Sege­din arasında olduğu öğrenildi. Yeni plana göre Osmanlı ordusu Tisa Nehri’ni ge­çecek ve Titel Kalesi’ni fethedecekti. Böylece Elmas Mehmed Paşa, Cafer Paşa’nın uyarılarını dikkate almayarak Osmanlı ordusunun felakete sürüklenmesindeki en büyük adımlardan birini attı. Doğru yanıt E’dir.

11 Eylül 1697’de öğleden sonra başlayan muharebe gün batarken bitmişti. Ka­ranlık bastığında, Prens Eugen büyük bir zafer kazanmıştı. 20 bin askerimiz savaş meydanında, 10 bin kadarı da nehirde şehid olmuştu.

Osmanlılar’ın, Zenta Muharebesi’ndeki en büyük kaybı Osmanlılar’ın, Zenta Muharebesi’ndeki en büyük kaybı komutan kadrosunda olmuştu. Osmanlı ordusu asker kaybının yanısıra önemli sayıda subayını kaybet­mişti. Birinci, ikinci ve üçüncü sınıf subayların önemli bir kısmı şehid düşmüştü. Doğru yanıt A’dır.

Viyana bozgununda önemli hataları olmasına rağmen Kara Mustafa Paşa, orduyu tekrar toplayarak düşman saldırılarını püskürtür umuduyla görevinde bırakılmış, cezalandırılmamıştı. Ancak Viyana bozgunu haberi gelince sadrazamın en büyük düşmanları oturdukları yerden kalkıp, döne döne oynamışlardı.
Mirahur Sarı Süleyman ve Harem Ağası Yusuf Ağa, 1 Ekim 1683’te serhaddeki en önemli kalelerden Estergon Kalesi’nin düşman eline geçmesi üzerine sadrazamla bu işin yürümeyeceğine padişahı ikna ettiler. IV. Mehmed, Merzifonlu
hakkında ölüm emrini verdi.
İstanbul’dan gönderilen görevliler, 25 Aralık 1683’te Merzifonlu’nun ölüm fermanını Belgrad’a getirdiler. Viyana kuşatmasının şanlı serdarı Belgrad’da öldürüldü.

Merzifonlu’nun öldürülmesinden sonra da bozgunun önüne geçilemedi. Avusturya ordusu, 14 Temmuz 1684’te serhad boylarındaki en önemli Osmanlı şehri olan Budin’i kuşattı. Charles de Lorraine komutasındaki Avusturya ordusu, 18 Haziran 1686’da
Budin’i ikinci defa kuşattı. Ömrünü cephelerde geçirmiş 70 yaşında tecrübeli bir
komutan olan Budin Valisi Abdurrahman Abdi Paşa, Avusturyalılar’a iki buçuk ay direndi ancak sonunda askerleriyle birlikte şehid düştü. 2 Eylül 1686’da da Budin’deki 145 yıllık Türk hakimiyeti sona ermişti. Budin’in elden çıkmasından sonra Osmanlı hakimiyetindeki diğer Macar toprakları da bir bir elden çıktı. Ama Osmanlılar için en acı kayıp Budin’di.

İkinci Viyana bozgunundan sonra Venedik Cumhuriyeti de harekete geçerek, 25 Nisan 1684’te Avusturya ile Kutsal İttifak Antlaşması imzalamıştı. Venedik, bu ittifaka katılmakla aslında Girit’in elinden çıkmasının acısını çıkarmak istiyordu.

Venedik Cumhuriyeti 15 Temmuz 1684’te Osmanlı İmparatorluğu’na savaş ilân etti ve başta Papa, Floransa, Malta, Ceneviz ve İspanyol donanmalarının gemilerinden oluşmak üzere büyük bir donanma tertip ederek harekete geçti. Bu büyük donanmanın komutasına da Girit’i Türkler’e terkeden Morosini getirildi. Osmanlı İmparatorluğu ise bu müttefik donanma karşısında bazı tedbirler aldıysa da bunlar yeterli olmayacaktı.
Morosini ilk iş olarak 8 Ağustos 1685’te Ayamavra Adası’nı işgal etti. Rumlar’ın da yardımı ile kale 15 günde Venedikliler’e teslim olmuştu. Bunun üzerine Osmanlı İmparatorluğu Boğaz muhafızı Şahin Mustafa Paşa’yı serdar olarak Mora’ya gönderdi. Mustafa Paşa, Limni’yi işgal etmek isteyen Morosini’yi bozguna uğrattı.
Ancak özellikle Mora, Yanya ve Yenişehir’in yerli halkının Venedik lehine isyan etmeleri Osmanlı yöneticilerini zor duruma sokuyordu. İçeriden aldığı destekle birlikte Venedik donanması 28 Eylül 1685’te Preveze’yi işgal etti.

Lehsitan Kralı Jan Sobiesky, Buçaş Antlaşması’yla Osmanlılar’a verdiği toprakları geri almanın yanısıra Boğdan’ı, Akkirman, Kili ve İsmail gibi Osmanlı kalelerini almak istiyordu. Ancak Kırım Tatarları’nın da desteğiyle Osmanlı ordusu 1684 ve 1685’te Soibesky’i kendi topraklarına geri püskürttü. Lehler’in 1687 ve 1688’deki Kamaniçe seferleri de başarısızlıkla sonuçlandı. 1692 Ağustos’unda Kamaniçe üzerine yürüyen 60 bin kişilik Leh ordusu, kale komutanı Kahraman Paşa tarafından mağlup edildi. Leh kuvvetleri, 1694’te bölgedeki askerlerin Avusturya cephesine gitmelerinden istifadeyle yeniden Kamaniçe üzerine yürüdülerse de Kahraman Paşa karşısında yine mağlup oldular. Leh birlikleri sadece Boğdan’ın bazı bölgelerini işgale ise muvaffak oldular.

Lehistan’ın teşvikiyle Kutsal İttifak’a katılan Rusya 1695’te Azak’ı kuşattı. Doksan beş gün süren kuşatma başarısız oldu. Ancak Petro pesetmemişti. İlk kuşatması başarısız olmasına rağmen ertesi yıl bir donanma oluşturarak, karadan ve denizden Azak’ı kuşattı. Ruslar, 1696 Ağustos’unda kaleyi elegeçirdiler. Çar Petro, Azak’ı işgal ederek Karadeniz’in kilidini elegeçirmişti. Ruslar, hem Azak sahillerinde gemi inşa edecekleri, hem de Karadeniz üzerinden sıcak denizlere inebilecekleri bir üsse kavuşmuşlardı.

II. Süleyman, Macaristan seferi için İstanbul’dan Edirne’ye hareket ettiğinde
Avusturyalılar’ın Belgrad’ı işgal ettiği haberi geldi. Kanunî Sultan Süleyman tarafından 1521’de fethedilen Belgrad, Orta Avrupa’nın en stratejik noktalarından biriydi. Belgrad Orta Avrupa’nın en stratejik noktalarından biridir ve Osmanlı’nın bu yönde gerçekleştirdiği seferlerde en önemli üssü konumundadır. Bu yüzden kaybedilmesi
Osmanlı için büyük bir yıkım olmuştur.

II. Ahmed, 1695’te ölünce yerine yeğeni II. Mustafa geçti. Bu yeni bir dönemin
başlangıcıydı. II. Mustafa, Edirne’de 2 Haziran 1664’te dünyaya gelmişti. Babasının hükümdarlığı uzun sürdüğü için çocukluk ve gençlik yıllarını rahat geçirmiş ve iyi bir eğitim almıştı. Ancak II. Viyana kuşatması bozgunundan sonra babası 1687’de bir isyanla tahttan indirilince 8 yıl sarayda hapis hayatı yaşadı. İki amcasının ölümünden sonra 1695’te tahta çıktı. Yeni padişah, Viyana bozgunundan sonra Batı’da sürekli gerileyen devleti yeniden azametli günlerine kavuşturmayı hayal ediyordu. 16. yüzyılın muhteşem hükümdarı Kanunî Sultan Süleyman’ı da kendine örnek almıştı.

Avusturya ve Osmanlı Devleti arasında 1664’te 20 yıllığına imzalanan antlaşma Vasvar antlaşmasıdır. Doğru cevap C'dir.

İkinci Viyana Kuşatmasının başarısız olmasında tarihçiler Merzifonlu’nun hataları olarak şunları gösterirler: Şehrin zorla alınma ihtimali varken, yağma olmaması ve Viyana’nın tahrip edilmemesi için kuşatmayı ağırdan alması; Jan Sobiesky Viyana’nın imdadına yetiştiğinde, ona karşı koymak için aske­rin önemli bir kısmını siperlerden çıkarmaması ve kuşatmayı bozmamak için düşmana az bir kuvvet ile karşı koyması; Viyana’ya yardıma gelen orduyu küçümsemesi; Büyük topların getirilmemesi; Düşman ordusunun ateşli silahların kullanımında nicelik ve nitelik bakı­mından Osmanlılar’dan üstün olması. Doğru cevap B'dir.

1684’te kurulan Kutsal İttifak’ta Fransa yer almaz. Doğru cevap B'dir.

Çar Petro komutasındaki Rus ordusu, 1695’te Azak’ı kuşattı. Doksan beş gün süren kuşatma başarısız oldu. Ancak Petro pesetmemişti. İlk kuşatması başarısız olmasına rağmen ertesi yıl bir donanma oluşturarak, kara­dan ve denizden Azak’ı kuşattı. Ruslar, 1696 Ağustos’unda kaleyi elegeçirdiler. Doğru cevap A'dır.

Eğri tarafına geçen bir Türk birliğinin düşman saldırısına uğradığında geri çekilmesini engellemek için Tuna üzerindeki köprüye engeller yerleştiren ve bu yüzden yüzlerce askerin şehit düşmesine neden olan sadrazam Sarı Süleyman Paşa’dır. Doğru cevap D'dir.

II. Süleyman yaklaşık 40 yıl Şimşirlik olarak adlandırılan yerde hapis hayatı yaşadıktan sonra tahta çıkmıştır. Doğru cevap D'dir.

Osmanlı tarihinde ilk defa 1688’de bakır para bastırıldı. “Mangır” adı verilen paranın ikisi bir akçe itibar edilmişti. Doğru cevap C'dir.

Bakırköy yakınlarında Baruthâne-i Âmire’yi kurduran sadrazam Fazıl Mustafa Paşa’dır. Doğru cevap C'dir.

Salankamen Muharebesi, İkinci Viyana Kuşatması sonrasındaki mücadelede önem­li bir dönüm noktasıdır. Öncelikle Avusturya’nın Fransa ile uğraştığı bir dönemde bu savaşta mağlup olunması, Macaristan’ı yeniden ele geçirme şansının kaybedilme­sine neden oldu. Kuşkusuz bu savaştaki askeri kayıplardan daha önemlisi yetenekli devlet adamına bu kadar ihtiyaç duyulduğu bir sırada Fazıl Mustafa Paşa’nın şehid olmasıydı. Devleti yeniden toparlayıp, bozgunu durduran sadrazamın şehadeti hem kendisinin başlattığı reformların durmasına hem de cephelerde ordunun yeniden toparlanmasına engel oldu. Doğru cevap D'dir.

II. Mustafa sefere çıkan son Osmanlı Padişahı’dır. Doğru cevap C'dir.