OSMANLI TARİHİ (1566-1789) - Deneme Sınavı - 14

Viyana müdafileri sayı olarak, Osmanlılar’ın dörtte biri idi. Ancak topçu kuvvetleri daha üstündü. Bu da şehrin uzun süre kendisini savunmasında önemli bir faktör oldu. Kahlenberg Muharebesi’nde sadrazamın düz ovada meydan muharebesi yerine Viyana’yı kuşatmaya devam etmesi, stratejik tepelerin hakimiyetinin kaybedilmesi, Kırım Han’ın muharebeden birliklerini çekmesi, Viyana müdafilerine yardım ordusu gelmesi mağlubiyetin nedenleridir.

Kutsal İttifak: Avusturya ve Lehistan’ın kazandığı başarılar üzerine cephe genişledi. Venedik, 1684’te, Rusya da 1686’da Osmanlı’ya savaş ilân etti. Osmanlı birlikleri, dört cephede birden mücadele etmeye başladılar.

Avusturya, Macaristan’ı, Venedik Mora’yı, Lehistan Podolya’yı, Rusya ise Azak’ı işgal etti. Lehistan’ın teşvikiyle Kutsal İttifak’a katılan Rusya, Kırım hanının toprakları dışında olmasını da fırsat bilerek 1689’da Kırım’a saldırdı. Ancak Tatarlar’ın direnişi karşısında başarısız oldu. Çar Petro komutasındaki Rus ordusu, 1695’te Azak’ı kuşattı. Doksan beş gün süren kuşatma başarısız oldu. Ancak Petro pesetmemişti. İlk kuşatması başarısız olmasına rağmen ertesi yıl bir donanma oluşturarak, karadan ve denizden Azak’ı kuşattı. Ruslar, 1696 Ağustos’unda kaleyi elegeçirdiler. Çar Petro, Azak’ı işgal ederek Karadeniz’in kilidini elegeçirmişti. Ruslar, hem Azak sahillerinde gemi inşa edecekleri, hem de Karadeniz üzerinden sıcak denizlere inebilecekleri bir üsse kavuşmuşlardı.

Salankamen Muharebesinde Osmanlı ordusu sadrazamın yanısıra Yeniçeri Ağası Eğinli Mehmed Ağa’yla birlikte 8.000 kadar şehid verdi. Ayrıca 150 top ve ordu hazinesi de düşman eline geçti. Fazıl Mustafa Paşa’nın cesedi bulunamadı. Avusturyalılar’ın kayıpları da Osmanlılar’dan az değildi. Holstein Dükü Christian, Albay Kaunitz, Poettinden Dükü ölenler arasındaydı. Zafer haberini alan İmparator Leopold bu kadar pahalıya mâl olan başka zaferler istemediğini dile getirmişti.

11 Eylül 1697’de öğleden sonra başlayan muharebe gün batarken bitmişti. Karanlık bastığında, Prens Eugen büyük bir zafer kazanmıştı. 20 bin askerimiz savaş meydanında, 10 bin kadarı da nehirde şehid olmuştu. Osmanlılar’ın, Zenta Muharebesi’ndeki en büyük kaybı komutan kadrosunda olmuştu. Osmanlı ordusu asker kaybının yanısıra önemli sayıda subayını kaybetmişti.

21 Nisan 1695’te Belgrad muhafazasına tayin olunan Süleyman Ağa, komutası altındaki 1.613 yeniçeriyle törenle yola çıktı. Ancak Mustafa Paşa Köprüsü’ne geldiklerinde yeniçeriler kendilerine cülûs bahşişi olarak tahsis edilen para verilmedikçe bir adım daha ileri gitmeyeceklerini söyleyip isyan ettiler. Askerin isyanı üç gün devam etti ve üçüncü günün sonunda istedikleri bahşişlerin verileceği vaadiyle ikna edildiler. Yeniçerilerin bu isyanının arkasında padişahın bizzat sefere çıkmasını istemeyen, başta Veziriazam Ali Paşa’nın geldiği iddia ediliyordu. Yeniçerilerin isyan etmesi ve Edirne’ye geri gelecekleri dedikodusunun şehirde yayılması üzerine Edirne’deki asker bir saldırı ihtimaline karşı teyakkuza geçti. II. Mustafa, ne olup bittiğini tam olarak anlayabilmek için yakın adamlarından birkaçıyla kıyafet değiştirip Mustafa Paşa Köprüsü yakınlarına gitti ve yaptığı sorgulamalarda isyanın arkasında Ali Paşa’nın bulunduğunu, veziriazamın askeri isyana teşvik etmekteki amacının da padişahı sefere çıkmaktan vazgeçirmek olduğunu öğrendi. Yeniçeri isyanında parmağı olduğu gerekçesiyle Veziriazam Sürmeli Ali Paşa’yı 1 Mayıs’ta azletti ve yerine Elmas Mehmed Paşa’yı tayin etti.

Osmanlı diplomatiğinde padişahın kendi el yazısı ile yazılmış emirlerine hatt-ı hümâyûn denirdi.

Osmanlı ordusu sadrazamın yanısıra Yeniçeri Ağası Eğinli Mehmed Ağa’yla birlikte 8.000 kadar şehid verdi. Ayrıca 150 top ve ordu hazinesi de düşman eline geçti. Fazıl Mustafa Paşa’nın cesedi bulunamadı. Avusturyalılar’ın kayıpları da Osmanlılar’dan az değildi. Holstein Dükü Christian, Albay Kaunitz, Poettinden Dükü ölenler arasındaydı. Zafer haberini alan İmparator Leopold bu kadar pahalıya mâl olan başka zaferler istemediğini dile getirmişti. Kara muharebesindeki muvaffakiyetsizliğe rağmen Tuna Kapudanı Mustafa Kaptan düşman donanmasını mağlup etmiş ve önemli miktarda zahire ve mühimmat ele geçirmişti. Ordu Belgrad’a dönünce padişah yeni sadrazamı tayin edinceye kadar tecrübeli Halep Valisi Koca Halil Paşa serdar olarak kabul edildi. Mağlubiyetin müsebbibi olarak görülen Ömer Ağa idam edildi. Bu sırada Kırım Hanı Saadet Giray birlikleriyle Belgrad’a geldiyse de artık iş işten geçmişti. Muharebeye yetişmek için yeterli çabayı göstermeyen Kırım Hanı padişah tarafından ağır bir üslupla azarlandı. Muharebe sonrasında Avusturyalılar Lippa, Karansebes ve Lugoş kalelerini geri aldılar, ancak Banat’ın merkezi konumundaki Tımışvar’ı almayı yine başaramadılar.

Salankamen muharebesi 1691 yılında yapılmıştır.

Hazinenin sıkıntısını önlemek için Osmanlı tarihinde ilk defa 1688’de bakır para bastırıldı. “Mangır” adı verilen paranın ikisi bir akçe itibar edilmişti. Para darlığı bitmeyince bir mangır bir akçe kabul edildi. Ancak bu durum büyük bir ekonomik krize yol açtı. Esnaf mangırla mal satmak istemedi. Fiyatlar arttı ve kıtlık meydana geldi. Ayrıca kalpazanlık hadiseleri görüldü. II. Ahmed döneminde mahzurları yüzünden mangırdan vazgeçildi.

Viyana'yı alarak, kazanılacak olası zaferin prestijli konumuna ulaşmak isteyen ve bu doğrultuda sultan IV. Mehmed'i sefer konusunda ikna eden sadrazam Merzifon’lu Kara Mustafa Paşa'dır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Viyana müdafileri sayı olarak, Osmanlılar’ın dörtte biri idi. Ancak topçu kuvvetleri daha üstündü. Bu da şehrin uzun süre kendisini savunmasında önemli bir faktör oldu. Doğru cevap C seçeneğidir.

Osmanlılar’ın Avusturya’ya savaş ilan etmesinden itibaren, Papa XI. Innocentius, Katolik devletleri, aynı zamanda Alman İmparatoru olan Leopold da Alman prensliklerini Osmanlı’ya karşı yardıma davet etmişti. Doğru cevap E seçeneğidir.

Vatikan'ın çağrısı ile Avusturya'nın yardımına koşan ve yapılan antlaşma gereğince haçlı ordusunun baş komutanlığına getirilen isim Lehistan kralı Jan Sobiesky'dir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Viyana’ya yardıma gelen ordunun küçümsenmesi, büyük topların getirilmemesi, şehrin zorla alınma ihtimali varken, yağma olmaması ve Viyana’nın tahrip edilmemesi için kuşatmanın ağırdan alınması ve düşman ordusunun ateşli silahların kullanımında nicelik ve nitelik olarak Osmanlı’dan üstün olması tarihçilere göre Osmanlı ordusunun İkinci Viyana kuşatmasında başarısız olunmasının sebepleri arasında gösterilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İkinci Viyana Kuşatması'nın bozgunla sonuçlanması sonrası Estergon Kale'sinin de düşmesi üzerine IV. Mehmed, Merzifonlu hakkında ölüm emrini verdi. Sadrazam Belgrad'da öldürüldü. Doğru cevap B seçeneğidir.

Charles de Lorraine komutasındaki Avusturya ordusu, 18 Haziran 1686’da Budin'i ikinci defa kuşattı. Ömrünü cephelerde geçirmiş 70 yaşında tecrübeli bir komutan olan Budin Valisi Abdurrahman Abdi Paşa, Avusturyalılar'a iki buçuk ay direndi ancak sonunda askerleriyle birlikte şehit düştü. Sonrasında Macarlar tarafından şehit düştüğü yere bir mezar taşı dikilerek üzerine yazı yazıldı. Doğru cevap A seçeneğidir.

İkinci Viyana bozgunundan sonra Venedik Cumhuriyeti de harekete geçerek, 25 Nisan 1684’de Avusturya ile Kutsal İttifak Antlaşması imzaladı. Doğru cevap D seçeneğidir.

Leh'leri 1687, 1688, 1692 ve 1694 yıllarında yaptıkları dört Kamaniçe seferinde de mağlup eden Osmanlı kale komutanı Kahraman Paşa'dır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Lehistan’ın teşvikiyle Kutsal İttifak’a katılan Rusya, Kırım hanının toprakları dışında olmasını da fırsat bilerek 1689’da Kırım’a saldırdı. Ancak Tatarlar’ın direnişi karşısında başarısız oldu. Doğru cevap E seçeneğidir.