OSMANLI TARİHİ (1566-1789) - Deneme Sınavı - 11

İsveç kralı

Şehid Ali Paşa

Mustafa Paşa

1718

II. Mustafa askerlerinin de kendisine ihanet etmesi üzerine iyice ümidini keserek, Edirne’ye dönüp, tahttan kardeşi III. Ahmed lehine çekildi. Tahttan indikten sonra üzüntüden ve hastalıklarından fazla yaşamayan sultan beş ay sonra 29 Aralık 1703’te Edirne’de vefat etti. Yeni Cami’de Hatice Turhan Sultan Türbesi’ne defnedildi. Doğru cevap B'dir.

Antlaşma görüşmeleri için de tarafsız bir bölge olarak görülen Pasarofça seçildi. Dört hafta süren müzakerelerden sonra, 21 Temmuz 1718’de barış imzalandı. Tımışvar dahil olmak üzere, Banat, Belgrad ve Sırbistan’ın büyük bir kısmı Avusturya’ya bırakıldı. Buna karşılık Venedik’ten Mora alındı. Doğru cevap A'dır.

Rus Çarı Petro da Osmanlılar’a saldırma zamanının geldiğine inanıyordu. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Hristiyanlar’ın ayaklanacağını umuyordu. Petro, İsveç kralının Osmanlı topraklarında bulunmasını savaş sebebi olarak gösterdi ve Osmanlı ülkesine karşı saldırıya geçti. Doğru cevap C'dir.

Petervaradin Kalesi’ni fethetmek isteyen Ali Paşa, saldırı için hazırlık yapmadan, Avusturya ordusunun yakınlarına karargâh kurdu. Prens Eugene, Osmanlı ordusunun muharebe için hazırlık yapmasına fırsat vermedi. Harp meclisini bile toplamadan, hemen saldırıya geçmeye karar verdi. 5 Ağustos’ta arkasına koruma olarak Petervaradin Kalesi’nin top ateşine alıp, emrindeki 70 bin kişilik ordusuyla Osmanlı ordusuna saldırdı. Doğru cevap D'dir.

Osmanlılar büyük bir hezimete uğramalarına rağmen, antlaşmada mağlubiyetlerinin zararını elden geldiği ölçüde azaltmaya çalışmışlardı. Görüşmelerde Osmanlılar’ı temsil eden heyetin reisi olan Ramî Mehmed Efendi, müzakerelerin bütün safhalarında soğukkanlılığı, ikna kabiliyeti, sabrı ve konulara olan vukufu ile barış antlaşmasında Osmanlı zararlarını asgariye indirdi. Doğru cevap B'dir.

Pasarofça Antlaşması: Dört hafta süren müzakerelerden sonra, 21 Temmuz 1718’de barış imzalandı. Tımışvar dahil olmak üzere, Banat, Belgrad ve Sırbistan’ın büyük bir kısmı Avusturya’ya bırakıldı. Buna karşılık Venedik’ten Mora alındı. Doğru cevap C'dir.

Otuz Yıl Savaşı, 1618 ile 1648 yılları arasında Orta Avrupa'da yapılan ve Avrupa devletlerinin çoğunun katıldığı savaşlar dizisidir. Avrupa tarihinin en uzun ve yıkıcı savaşlarından birisidir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Osmanlı kuvvetlerinin Viyana önlerinde mağlup olmalarının yanı sıra daha sonraki savaşların çoğunu kaybetmesinin üzerinde durmak, hadiseleri anlamak açısından önemlidir. Avrupa’nın dört büyük devletine karşı birçok cephede savaş vermek zorunda kalınması mağlubiyetlerin asıl sebebidir. Ancak bir diğer önemli sebep de Osmanlı ordusunun 16. yüzyıldan itibaren Avusturya’ya karşı çıktığı seferlerde devamlı olarak kale kuşatmasıyla uğraşması ve meydan savaşında karşılarına çıkılmaması sonucunda askerî yapısının değişmesidir. Kale kuşatmalarında uzmanlaşan Osmanlı ordusu, 1618-1648 yılları arasındaki Otuz Yıl Savaşları döneminde askerî sahada büyük gelişme sağlayan Avusturya karşısında 1683-1699 yılları arasında yaptığı 15 meydan muharebesinin 12’sinde mağlup oldu. Zaten 16. yüzyılın sonlarından itibaren Avrupa’da meydana gelen ve “askerî devrim” diye nitelendirilen gelişmeler sonucunda ordu yapısı değişen Avusturya ordusu, 1596’da yapılan Haçova (Mezökeresztes) Meydan Muharebesi’ni kazanmak üzereyken disiplinlerini kaybetmeleri sebebiyle yenilmişti. 1583-1596 yılları arasındaki 13 yıl savaşlarında dikdörtgen halinde oluşturulmuş ve kontra marş taktiğini izleyen tüfekli Avusturya piyadeleri karşısında Osmanlı timarlı sipahileri fazla dayanamamışlardı. Ayrıca 1697’den sonra Osmanlıların karşısına dünya harp tarihinin en önemli isimlerinden birinin çıkması, dengeleri bozan bir unsur olmuştu. Bu Savoylu Prens Eugene’dir. Osmanlılar, bu tarihlerde böyle bir komutan çıkaramamıştı.  İkinci Viyana Kuşatmasının bozguna uğrama sebepleri arasında B seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır. Diğer seçenekler ise doğrudur. Doğru cevap B’dir.

Osmanlı İmparatorluğu, 1697 Zenta Muharebesi’nde aldığı büyük mağlubiyetle, Viyana bozgun yıllarında kaybettiği yerleri geri alma hayallerini tamamıyla yitirip, barışa sıcak bakmaya başladı. Nihayet 1698 yılının sonuna doğru nihayet Osmanlılar ile Avusturyalılar, Venedikliler, Lehler ve Ruslar arasında barış görüşmeleri başladı. Doğru cevap C’dir.

Osmanlılar büyük bir hezimete uğramalarına rağmen, antlaşmada mağlubiyetlerinin zararını elden geldiği ölçüde azaltmaya çalışmışlardı. Görüşmelerde Osmanlılar’ı temsil eden heyetin reisi olan Ramî Mehmed Efendi, müzakerelerin bütün safhalarında soğukkanlılığı, ikna kabiliyeti, sabrı ve konulara olan vukufu ile barış antlaşmasında Osmanlı zararlarını asgariye indirdi. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Karlofça Antlaşması 1699 yılında imzalandı. Doğru cevap D’dir.

Ruslar bütün istedikleri yerleri ele geçiremediklerinden Karlofça’da antlaşmaya varılmasını istemiyorlardı. Barışa şiddetle karşı çıkan Çar Petro, Avusturyalıları görüşmeleri sürdürmekten vazgeçirmek için uğraştıysa da bir sonuç alamadı. Rusya adına görüşmelere katılan Kont Vozhnitsin’in sınırlı talimat ve yetki ile Karlofça’ya gelmesi de antlaşmaya varılmasını engelledi. Bir uzlaşmanın çıkmayacağı anlaşılınca nihai barış antlaşmasının yapılacağı ileriki bir tarihe kadar, iki yıllık bir ateşkes yapıldı. Antlaşma ise bir yıl sonra 15 Temmuz 1700’de İstanbul’da imzalandı. Azak Ruslara bırakılırken, buna mukabil olarak Özi civarındaki bazı kaleler Osmanlılara verildi. Ayrıca Ruslar İstanbul’da daimi elçi bulundurmak hakkını da kazandılar. Doğru cevap A’dır.

Karlofça’dan sonra Osmanlı İmparatorluğunun çöküşe geçtiği ve devamlı mağlubiyetlere uğradığı genel bir kanaattir. Viyana bozgun yıllarında Avrupa’nın dört büyük devletiyle 16 yıl dişe diş mücadele etmesi bile Osmanlı İmparatorluğu’nun gücünün o tarihlerde bitmediğini açıkça gösterir. Ayrıca Osmanlılar, Karlofça’dan sonra kendilerini toparlayarak rövanşa geçmişlerdir. 1739’a gelindiğinde Avusturya’ya bırakılmış bir kısım Macar toprakları ile Lehistan’ın aldığı Podolya ve Ukrayna’daki bazı topraklar haricinde kaybedilmiş bütün topraklar geri alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğunun çöküş yılları 1768-1774 Osmanlı-Rus savaşından sonra başlar. Osmanlılar ilk defa bu savaşta bir ülkeye karşı ağır bir mağlubiyete uğramış ve bundan sonra bir daha belini doğrultamamıştır. Bunda da en önemli sebeplerden biri, 1739’daki başarıdan sonra tehlike geçti diye yapılmakta olan askerî yeniliklerin terk edilerek, rehavet ortamına girilmesidir. 18. yüzyılın sonlarından itibaren Sanayi İnkılabının meydana getirdiği gelişmeler sebebiyle Avrupalı devletlerle ara gittikçe açılmaya başlamış ve olaylar Osmanlı İmparatorluğunun aleyhine gelişmiştir. Doğru cevap E’dir.

Cizvitler, 17. yüzyılın başlarında imparatorluktaki, misyoner faaliyetleriyle dikkat çekmiş ve Osmanlı yönetimi tarafından takibe alınmışlardı. Cizvitler, kiliselerine ve ailelerine sızdıkları Ermeniler arasında öğretilerini yaymada diğer Hristiyan gruplara nazaran şaşırtıcı bir başarı elde etmişlerdi. Fakir Ermeniler’e, kiliselerine ödemek zorunda oldukları ağır vergilerden kurtulmanın en iyi yolunun Katolikliğe geçmeleri olduğu telkin edildi. Zenginlere de Katoliklik’te oruç gibi ibadetlerin daha kolay olduğu anlatıldı. Ayrıca Cizvitler üzerinden Fransa’nın desteğini arkalarına almaları, Rumlar ve Osmanlı maliyesi ile yaşayacakları anlaşmazlıklarda Fransız elçi ve konsoloslarının kendileri lehine müdahalede bulunmalarını sağlayabilirdi.  Doğru cevap B’dir.

Amcazâde Hüseyin Paşa, Viyana bozgunundan sonra 16 yıl süren harpleri Karlofça Antlaşması’yla bitirip, devletin toparlanması için çalışmalara başladı. Kudüs ve Basra taraflarında devlet otoritesini yeniden kurdu. Akçenin içindeki gümüş oranını arttırarak, paranın değerini yükseltti. Bürokraside ve sarayda çalışanlar arasında bir düzenleme yapılarak, yeteneksiz olanlar, işe devam etmeyenler atıldı veya yarım aylıkla ekmekli edildi. Resmî belgelere tarih atılması zorunluluğu getirilerek, iş verimliliğinin arttırılmasına çalışıldı.

Amcazâde, halkı da ihmal etmedi. Savaş zamanı vergilerinden dolayı hazineye borçlu olanlar, affedildi. Geleneksel vergiler yeniden düzenlendi. Savaş sırasında hazineye para aktarabilmek için fiyatları arttırılan kahve, tütün, yağ ve sabun gibi maddelerdeki vergi oranları azaltıldı. Böylece halkın en çok kullandığı temel maddelerin fiyatları önemli ölçüde düşürüldü. Toprağını terkedenlerin geri dönmeleri için vergi muafiyeti sağlandı. Boş kalmış arazilerin şenlendirilmesi için imparatorluğun birçok yerinde aşiretlerin toprağa yerleştirilmesine çalışıldı.

Timarlı sipahi sisteminde aksayan noktalar yeniden düzenlendi. Kapıkulu ocağı yeni baştan elden geçirilip, görevlerini yapmayanlar ocaktan atıldı. Yerlerine de Anadolu’dan insanlar getirildi. Karlofça Antlaşması’ndan önce 70 bine ulaşan yeniçeri sayısı 34 bine; 6 bin olan topçu sayısı da 1.250’ye indirildi.

Kaptanıderya Mezemorta (Yarı ölü) Hüseyin Paşa’nın yardımıyla donanmayı yeniden düzenledi. Osmanlı donanması kürekli gemilerden kalyona geçti. Donanma kanunnâmesi çıkarıldı. Donanma her biri bir deryabeyi komutasında filolara bölündü. Hiyerarşik bir düzenleme yapılarak, boşalan kadrolara silsile sırasıyla tayinler yapıldı. Deniz topçu birliği geliştirildi. Doğru cevap D’dir.

Amcazâde Hüseyin Paşa, Kudüs ve Basra taraflarında devlet otoritesini yeniden kurmuştur. Ayrıca bu dönemde, resmî belgelere tarih atılması zorunluluğu getirilerek, iş verimliliğinin arttırılmasına çalışıldı. Savaş zamanı vergilerinden dolayı hazineye borçlu olanlar, affedildi.Karlofça Antlaşması’ndan önce 70 bine ulaşan yeniçeri sayısı 34 bine; 6 bin olan topçu sayısı da 1.250’ye indirildi. Ancak, akçenin içindeki gümüş oranını azaltılmamış aksine paranın değerini yükseltmek için arttırılmıştır.