OSMANLI TARİHİ (1300-1566)

Macaristan 1541'de yapılan İstabur Seferi ile Osmanlı'ya bağlanmıştır. Dolayısıyla doğru cevap "A" seçeneğidir.

Budin Seferi sonrası Sultan Süleyman Viyana'ya ilerlemiş ancak şehirde bulunmayan Ferdinand topladığı kuvvetlerle sadece kuşatmanın seyrini izlemiştir.  Bu sırada 27 Eylül’de şehri kuşatmaya başlayan Osmanlı ordusu için mevsim şartları alışıldık değildir. Üstelik gerekli malzemeler de getirilmemiştir. Sultan Süleyman’ ın düşüncesi ve yaptırdığı hazırlıklar Budin’e yürümek üzere toplanan Ferdinand idaresindeki orduyla karşılaşmaktı. Viyana’ nın kuşatılmasının asıl amacı da bu orduyu savaşa çekmekti. Buna rağmen Ferdinand’ ın kuvvetleri yerlerinden kımıldamadı. Osmanlı ordusunun daha fazla ilerlemesi ise riskli görüldü. Savaşın Budin’e daha yakın Viyana önlerinde yapılması düşünülmüştü. Bu şartlar altında Ekim ayının ortalarına kadar uzayan kuşatmaya mevsim ilerlediği için son verilerek Budin’e dönüldü.

Avrupa XVI. yüzyıla İtalya üzerine yapılan savaşlarla girmişti. Siyasi birlikten yoksun oldukları için istilaya açık durumda olan zengin İtalyan kent devletleri diğer devletlerin iştahını kabartmaktaydı. İspanya ve Fransa bu savaşlarda birbirlerinin rakibiydiler. 

I. Maximilian’ın ölümüyle boşalan Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu'na Habsburg hanedanına mensup Avusturya Arşidükü babası ve Kastilya Kraliçesi annesi dolayısıyla Avrupa’nın önde gelen hanedan ailelerinin üyesi olan Karl tacına talip oldu. Alman elektör prenslerin oylarıyla imparatoru belirleyeceği seçimlerde diğer aday Fransa kralı I. François’ydı. Bu sırada bütün Avrupa’da bir Osmanlı istilasıyla karşı karşıya kalmaktan endişe duyulduğu için her ikisi de Türklere karşı bir haçlı seferine çıkacakları vaadinde bulunmuşlardı. Karl, güçlü banker ailesi Fugger’lerden temin ettiği parayla imparatoru seçecek Alman elektör prenslerin kendisine oy vermelerini sağlayarak rakibi I. François’yı alt etti.  V. Karl’ ın en büyük emeli Ortaçağ Avrupası’nda Karolenj imparatoru Karolus Magnus’un kısa süreyle olsa da gerçekleştirdiği şekilde Hristiyan Avrupa’yı kendi idaresindeki büyük bir imparatorluk çatısı altında birleştirmekti. Fakat XVI. yüzyılda Avrupa’da artık merkezi idarenin güçlendiği milli devletler ortaya çıkmıştı ve her devlet kendi bağımsızlığını korumak gayretindeydi.

Kutsal Roma-Germen İmparatoru V. Karl ile Fransa Kralı I. François 1521 Martında savaşa girmişlerdi. Bu iki hükümdarı savaşa sürükleyen görünürdeki sebep Milano Dukalığı'na sahip olmak arzularıydı. Aslında derinde hanedanlar arasındaki çekişmeler, imparatorluk topraklarının çepeçevre Fransa’yı kuşatmakta olması ve Fransa' nın da buna karşı milli bilincin etkisiyle imparatorluk hegemonyasını kabullenmemesi gibi daha esaslı sebepler vardı.

Belgrad üzerine yürüyen Osmanl› kuvvetleri önce 7 Temmuz 1521’de Böğürdelen’i aldılar. Bu Kanuni Sultan Süleyman’ın ilk fethettiği kaleydi. Daha sonra Sirem bölgesine ilerlenerek buradaki kaleler ele geçirildi. Ağustos sonunda ise stratejik bir kilit noktası olan Belgrad Kalesi teslim alındı. Bu suretle Osmanlılara Orta Avrupa
yolu açılmış oluyordu.

1521 yılında Belgrad üzerine yürüyen Osmanlı Devleti ilk olarak Böğürdelen' i daha sonra da Sirem bölgesindeki kaleleri almıştır.  Ağustos sonunda ise stratejik bir kilit noktası olan Belgrad Kalesi teslim alındı. Bu suretle Osmanlılara Orta Avrupa yolu açılmış oldu.

Macar meselesinin belli bir aşamaya geldiği sırada Bozok bölgesinde görünürde Safevi propagandasının yol açtığı büyük bir isyan meydana geldi. Aslında Safevi propagandası ekonomik ve sosyal sebepler dolayısıyla huzursuz hale gelen zümreler üzerinde oldukça tesir ederek onları harekete geçirmişti. 1527’de Karaman’dan Maraş’a kadar uzanan bölgede Hacı Bektaş zaviyesi postnişini Kalender’in, gayrimemnun Türkmenlerle hareket ettiği bir isyan patlak verdi. Bu sırada ileri gelen Safevî ümerasından Ulama Han Osmanlılara, Bitlis hâkimi Şeref Han ise Safevilere sığınmıştı. Bunun üzerine iki devlet sınırında karşılıklı tecavüzler yaşanmaya başlayınca Osmanlılar, Bağdat’ı da hedef alacak sefer hazırlıklarına giriştiler.

1 Haziran 1555 tarihinde Amasya’da ilk Osmanlı-Safevi anlaşması yapıldı. Bununla Osmanlı-Safevi dini zıtlaşması makul bir seviyeye indirildi ve daha sonraki anlaşmaların da temeli oluşturuldu. Safeviler Bağdat bölgesi, Kars ve Atabegler yurdu üzerinde Osmanlı hakimiyetini kabul ediyorlardı. Bu anlaşma ile Osmanlıların şark meselesi yirmi beş yıl kadar sakin bir seyir izleyecekti.

Genç yaşta tahta oturan Sultan Süleyman, saltanatı boyunca batıda ve doğuda bizzat ordusunun başında seferlere çıkmıştı. Uzun hükümdarlığının son senelerinde artık yetmiş yaşlarının içindeydi. Bu halde iken onu 1566’da sefere çıkmaya zorlayan sebepler, bir önceki sene yaşanılan Malta bozgununa karadan bir cevap vermek yanında tebaasına iktidar ve gücü hala eskisi gibi elinde bulundurduğunu göstermek arzusuydu. Oğulları arasındaki mücadelenin kötü izleri, Malta bozgunu ile birleşince sufi çevrelerin de tesir ettiği muhalif düşünceler önemli ölçüde imajını zedelemişti. 1562 Osmanlı-Habsburg anlaşması karşılıklı olarak eski taahhütleri yenilemekle birlikte sınır boylarındaki karışıklıklara esaslı bir çözüm getirmemişti. Habsburg kuvvetleri Osmanlı idaresindeki Macar topraklarına saldırırken Budin ve Temeflvar beylerbeyileri de bunlara karşılıklı akınlar gerçekleştirmişlerdi. Ferdinand’ın 1564’te ölüp yerine II. Maxilian’ın geçmesiyle Erdel’de olaylar arttı. Mücadele Tokaj ve Pankota kaleleri üzerinde yoğunlaştı. 1565 Haziran’ında anlaşmanın uzatılması görüşmeleriyle ilgili diplomatik teşebbüsler yeniden başladı. Ancak Osmanlı kuvvetleri Erdel meselesi sebebiyle Bosna tarafından harekete geçip Krupa ve Novi’yi ele geçirmişlerdi. 1566’da İstanbul’a gelen Habsburg elçisi Krupa’nın iadesini isteyip vergi borcunu da ödemiş, Osmanlıların Tokaj’ın terk edilmesi yönündeki isteklerine olumlu bir cevap vermemişti. Bu gelişmeler yeni seferin siyasi ve görünür sebeplerini oluşturdu.

Osmanlı tarihindeki en uzun askeri harekat olan Doğu Seferi sona erdiğinde elde edilen tek fayda  Bağdat ve civarında Osmanlı hâkimiyetinin başlaması doğu sınırında Erzurum, Kemah, Bayburt yöresini içine alan yeni bir beylerbeyliğin kurulup sınır boylarının takviye edilmesidir. Bunun ötesinde ise Safevilerin ortadan kaldırılamayacağı açıkça görülmüş, Osmanlılar İran’da kurdukları hâkimiyetin geçici olduğu anlamışlardı. Bundan sonraki asıl hedef onlar› belirli bir sınır bölgesinde tutmak olmuştur. Irak-ı Arab ve Irak-ı Acem’e girildiği için iki Irak anlamında Irakeyn Seferi olarak isimlendirilen bu harekat ile Basra-Bağdat-Halep ticaret yolunun denetimi sağlanmış oldu. Ayrıca ipek ticaretinin ana merkezleri Gilan ve Şirvan hâkimleri Osmanlı padişahına bağlı olduklarını bildirmişlerdi. Bağdat Beylerbeyliği kurularak ticaret yolları emniyet altına alınmış, Basra’da ise Osmanlı merkezi idaresi giderek ağırlığını hissettirmeye başlamıştı.

Osmanlılar, 1537-1538 yılında İtalya’nın istilasına bir hazırlık olarak Korfu Adası’na yönelik bir sefer düzenlediler. Fransız ve Osmanlı askerleri ilk defa ortak bir harekatta bulunuyorlardı. Kara ve deniz kuvvetlerinin katıldığı bu sefere Fransız donanması da destek vermişti.

1532 Alaman Seferi’nin Viyana’yı doğrudan hedefleyen bir askerî harekât olmaktan çok gözdağı verme ve Macar topraklarındaki hâkimiyeti sağlamlaştırma amacını taşıdığı ifade edilebilir.

1494’te başlayan İtalya Savaşları’nın ilk devresi 1516’da imzalanan Noyon Antlaşması ile sona ermiştir.

Ekim ayının ortalarına kadar uzayan kuşatmaya mevsim ilerlediği için son verilerek Budin’e dönüldü.

V. Karl Viyana’yı savunmak için hazırlık yaparken yardımına muhtaç olduğu Protestan Alman prensleriyle 23 Temmuz 1532’de Nürnberg Din Barışını yapmıştır. Bu hayli renkli ordu 100.000’e ulaşan asker sayısı ile Viyana yakınlarında Brigittenau’da beklemiş fakat kendisini yakınlarda bekleyen Osmanlı ordusu üzerine yürümemişti. Gerçekte kimse Ferdinand’ın Macar tacına yönelik planlarını desteklemek uğruna para ve asker kullanmak istemiyordu. Bu ordu daha çok savunma amacı ile toplanmıştı.

Heterodoks İslam anlayışı Ehl-i Sünnet inancını ve hak kabul edilen dört mezhebi benimsemedikleri için ana akımdan sapmış kabul edilen dini grupları ifade eder.

Sultan Süleyman, 46 yıllık saltanatı boyunca gerçekleştirdiği seferlerle Gazi Sultan lafzına yaraşır bir şekilde savaş esnasında vefat etti. Onun döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun en parlak devrinin yaşlandığı kanaati daha torunu tahtta iken genelleşmişti. idealize edilen bu dönem sonraki kriz yıllarında daha da belirgin hale gelmişti. Zamanla “Altın Çağ” kavramı onun saltanat yıllarını belirtmek için yaygın biçimde kullanılmıştır.

İmparatorluk donanmasının başına getirilen Andrea Doria, idaresindeki gemilerle Mora yarımadasındaki Koron’la Patras ve İnebahtı’yı ele geçirmişti. Osmanlılar buna karşılık Akdeniz’in en meşhur denizcisi Barbaros Hayreddin’i donanmalarının başına getirip Osmanlı deniz gücünün üstünlüğünü sağladılar.

1536’da Fransa’ya ticarî haklar tanıyan ilk kapitülasyonların verildiği iddia edilirse de bu bir taslak halinde kalmıştı, bu anlamda Fransa’ya ilk kapitülasyon 1569’da verilmiştir.

Sultan Süleyman artık Macar meselesini kati şekilde sonuçlandırmayı düşünüyordu. Habsburglarla olan sınır Balkanlar değil Budin’in batısı ve kuzeyi olmalıydı. Ele geçirilecek bölge de doğrudan askerî üs vasfına sahip bir Osmanlı beylerbeyiliği haline gelmeliydi. Budin’in 1541 Mayısı’nda Ferdinand tarafından kuşatılmasının ardından Haziran ortalarında da Osmanlılar İstabur Seferi olarak da adlandırılan dördüncü Macar seferine çıktılar.