OSMANLI TARİHİ (1300-1566)

Osmanlı sultanları arasında 1520’den 1566’a kadar sürecek olan saltanatıyla Süleyman en uzun süreli iktidar sahibi olmuştu. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İlk huzursuzluk tahta oturmasının üzerinden iki ay geçmeden kendini gösterdi. Eski bir Memlük beyi olup Sultan Selim zamanında Şam Beylerbeyiliği’ne getirtilen Canberdi Gazali isyana kalkıştı. Henüz yeni fethedildiğinden Osmanlı idaresinin tam olarak hâkim olamadığı Suriye bölgesinde ortaya çıkan bu isyanın amacı eski Memlük Devleti’ni yeniden kurmaktı. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Sultan Süleyman’ın cihan hâkimiyetine giden yolda geçtiği ilk kapılar Belgrad ve Rodos olmuştu. Birbirini takip eden yıllarda 1521’de Belgrad, 1522’de Rodos fethedildi. Rodos, Osmanlı topraklarına karşı bir nevi Hıristiyan ileri karakolu hükmündeydi. Burası Fâtih Sultan Mehmed’in sonuç alamadığı bir yerdi. Rodos, XIV.yüzyılın başından beri St. Jean şövalyeleri tarafından üs olarak kullanılmaktaydı. Rodos’u 21 Aralık 1522’de anlaşma yoluyla teslim aldılar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

XVI. yüzyılın ikinci yarısının son on yılına kadar Akdeniz’in batısında ve Kuzey Afrika’da süren Osmanlı-İspanyol mücadelesi her iki devletin tarihî seyrinde ilginç paralelliklerin ve açılımların da bir bakıma belirleyicisi olmuştur. Batı’da büyük askerî harekâta girişen Osmanlılar ile Avrupa’daki rakipleriyle yıpratıcı bir mücadele içerisinde olan diğer taraftan Atlantik ötesindeki topraklarında koloniler kurmaya çalışan İspanyolların Akdeniz’de hâkimiyet sağlama yolundaki mücadeleleri 1580’e kadar amansız bir şekilde devam etmişti. Osmanlılar bunun sonucunda İspanyolların Kuzey Afrika’da tutunmalarına fırsat vermemiş ve Akdeniz’den çekilerek bütün dikkatlerini kolonilerine yöneltmelerine neden olmuşlardır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

III ve  V. seçenekte verilen bilgiler çeldirici olarak kullanılmıştır. Osmanlı donanmasının başında Barbaros Hayrettin Paşa vardır ve Haçlı donanmasındaki gemi sayısı Osmanlı donanmasının sayıca üç katıdır. Bu nedenle doğru yanıt C seçeneğidir.

Osmanlı ordusu 1541’de Macaristan’a doğru sefere çıktığında donanma da Adriyatik sahillerinin muhafazası göreviyle denize açılmıştı. V. Karl, kardeşi Avusturya Arşidükü Ferdinand’ın da teşvikiyle Osmanlıların kara harekâtı esnasında bir donanmayla denizden harekete geçerek Cezayir’e saldırdı. Daha önce Tunus’u alan V. Karl, Cezayir’i de ele geçirirse Akdeniz’de üstünlüğü kendi lehine çevirebilecekti. Ekim 1541’de büyük İspanyol armadasının taşıdığı 70.000’e yakın asker Cezayir’i kuşattı. Fakat mevsim özellikle büyük bir donanmanın sevk ve idare edilebilmesini güçleştirecek bir özellikteydi. Nitekim Ekim’in sonlarında donanma Cezayir önlerinde demirli iken şiddetli yağmur gemilerdeki barutu kullanılamaz hale getirdi ve kuvvetli rüzgârın etkisiyle gemiler demir tarayarak birer birer kıyıya vurmaya başladı. Kendilerini savunmaktan aciz hale gelen askerler kaleden çıkanlartarafından etkisiz hale getirildi; pek çoğu da esir alındı. V. Karl kendi canını zor kurtarıp İspanya’ya dönebilmişti. Fakat yüzden fazla gemi ve binlerce askerin yanı sıra 300 civarında İspanyol aristokrat kaybedilmişti. Bu olaydan sonra V. Karl bir daha deniz seferine çıkmadı. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Mısır Beylerbeyi tayin edilen Süleyman Paşa, Gucerat ve Kaliküt’teki Müslümanlara yardım etmek, Portekizlileri buralardan kovarak eski ticaret yollarını canlandırmak maksadıyla 22 Haziran 1538’te 70 parçadan fazla gemiden oluşan bir donanmayla Kızıldeniz’e açıldı. Böylece İslam’ın kutsal yerleri üzerindeki tehdit de ortadan kaldırılacaktı. Kızıldeniz çıkışında stratejik konumdaki Aden’i ele geçiren Süleyman Paşa, 19 gün sonra Hindistan sahillerine ulaşıp Gogala ve Kat kalelerini aldı. Portekizlilerin gayet müstahkem bir üs haline getirdikleri Diu ise bütün çabalara rağmen zapt edilemedi. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Osmanlılar girdikleri mücadele sonunda Portekizlilerin etkisini ve gücünü Hint okyanusundan tamamen silememişlerdir.  Osmanlıların Portekizlileri Hind Okyanusu’ndan uzaklaştırmak için giriştikleri çabalar tam olarak amacına ulaşamamış fakat  bununla birlikte mücadeleyi devam ettirmeleri bölgedeki Portekiz etkinliğine darbe vurmuş ve onların rahat hareket etmelerini önlemiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sultan Süleyman’ın saltanatının ilk yirmi yılı dolmadan önce 1538’de çıktığı Kara Boğdan Seferi Karadeniz’in ticarî önemi büyük kuzeybatı limanlarını koruma altına almak gayesini gütmekteydi. Bu aynı zamanda ileride Osmanlıların da kuzey stepleriyle doğrudan ilgilenebileceği bir adımın atılmasına yol açtığı gibi Karadeniz’in bir Türk gölü haline gelmesini sağladı. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Hürrem Sultan damadı Rüstem Paşa ile birlikte hareket ederek büyük şehzâde Mustafa’nın idamını sağlamıştır. Dönemin şairleri şehzade Mustafa’nın idamında çok açık ifadelerle Rüstem Paşa ve Hürrem Sultan’ı suçlarlar.

Yavuz Sultan Selim’in (1512-1520) kendinden önceki padişahlara göre gayet kısa süren saltanatı sırasında gerçekleştirilen seferlerle Osmanlılar dünyanın en önemli ticaret güzergâhlarına hâkim oldular.

Batılı çağdaş tarihçiler Sultan Süleyman’ı “Muhteşem” (Magnificent, Magnifique), veya “Büyük Türk” (Grand Turc) isimlendirmeleriyle anmaktaydılar. Günümüzde kendi isminden çok “Kanunî” sıfatıyla bilinirse de bu sıfatı ilk defa Dimitrie Cantemir XVIII. yüzyılda kaleme aldığı Osmanlı tarihinde zikretmiştir. XIX. yüzyılda Osmanlı tarihçilerince de benimsenerek yaygınlık kazanmıştır. Dolayısıyla bugün hemen herkesçe bilinen Kanunî sıfatı I. Süleyman’ın kendisi için takındığı ve dönemindekilerin kullandığı bir unvan değildir.

1509’da sancağa çıkma geleneğine uygun olarak Sultan II. Bayezid tarafından kendisine Kefe sancağı verildi. Şehzade Süleyman yanında annesi, hocası ve lalasıyla birlikte gemiyle Trabzon’dan Kefe’ye geçti. Kefe’de bulunduğu süre içerisinde babasının taht için giriştiği mücadelelere şahit oldu. Hatta bu konudaki askerî hazırlıklara destek verdi.

I. Süleyman 30 Eylül 1520 tarihinde tahta oturdu.

Eski bir Memlük beyi olup Sultan Selim zamanında Şam Beylerbeyiliği’ne getirtilen Canberdi Gazali isyana kalkıştı. Henüz yeni fethedildiğinden Osmanlı idaresinin tam olarak hâkim olamadığı Suriye bölgesinde ortaya çıkan bu isyanın amacı eski Memlük Devleti’ni yeniden kurmaktı. Diğer taraftan Safevîlerin de bu ortamda devreye girme ihtimalinin olması Osmanlı devlet merkezinde büyük bir endişe uyandırmış; isyan, Ocak 1521’de bastırılmıştı.

Osmanlılar denizden ve karadan gerçekleştirdikleri harekât sonucu son derece müstahkem ve aynı zamanda çok iyi savunulan Rodos’u 21 Aralık 1522’de anlaşma yoluyla teslim aldılar.

Arşidük: Habsburg hanedanı prensleri için kullanılan “büyük dük” anlamında Latince orijinli unvan.

1547’de ise Özdemir Paşa Yemen’in merkezi olan San’a Kalesi’ni zapt etti.

Voyvoda: Savaş lordu anlamına gelen Slavca asıllı bir kelimedir. Osmanlı devleti tarafından Eflak ve Boğdan idaresinde bulunanlar bu unvan ile anılırdı.

Bozok: Osmanlılar döneminde bugünkü Yozgat ilini kapsayan sancak.