OSMANLI TARİHİ (1300-1566)

I. Selim 20 Mart 1514’de Edirne’den İran seferi için yola çıktı. Safevi birliklerinin geçilecek yolların etrafını tahrip etmesi dolayısıyla Osmanlı ordusunda iaşe sıkıntıları baş gösterdi. Osmanlı ordusu Erzincan’a geldiğinde burayı savaşmaksızın teslim aldı ve buradan bedeli mukabili zahire temin edildi.

Osmanlı ordusu Safevi sınırını geçtikten sonraki yürüyüşü sırasında Safevi ordusu ile karşılaşamadığı gibi bölgenin önceden tahrip edilmiş olması dolayısıyla ciddi erzak sıkıntılarıyla karşı karşıya kaldı. Bu da askerin şevkini kırdı ve yola devam etmemesine neden oldu.

Koca Mustafa Paşa; 1511- 1512 yılları arasında sadrazamlık yapmıştır. 1490 yılında Cem Sultan’a bir takım hediyeler ve mektuplarla birlikte elçi olarak gönderilmiştir. Cem Sultan’ın berberbaşılığını yaparken onu zehirleyerek öldürdüğü yönünde rivayetler mevcuttur.

I. Selim Şehzade Ahmed’le yazıştığı gerekçesiyle  veziriazam Koca Mustafa Paşa’yı idam ettirdi.

Osmanlı savaş anlayışı kanat güçleriyle değil merkezin devreye girmesiyle kazanabilecek bir sistemi öngörmekteydi. Oldukça hareketli olan sağ ve sol kolların görevi, düşman ordusunu oldukça sıkı korunan ve ateşli silahlarla donatılmış merkeze çekmekti. Asıl öldürücü darbe merkez tarafından vurulmaktaydı. Ayrıca Osmanlı ordusunun Safevi başkenti olan Tebriz' e kadar hiç bir direnişle karşılaşmadan girmesi, savaştaki Osmanlı üstünlüğünün açık bir kanıtı olarak değerlendirilmelidir.

Çaldıran Savaşı, yukarıda bahsedilen askeri taktiğin başarıyla uygulandığı bir savaş olma özelliği gösterir. Süvarilerin tali, tüfekli piyadelerin ana rolü üstlendikleri bu savaş, bu özelliği ile askeri tarih açısından oldukça önemlidir.

Dulkadıroğulları problemini tamamen çözmeye karar veren ı. Selim, Rumeli Beylerbeyi Hadım Sinan Paşa idaresindeki bir orduyu Alaüddevle Bey üzerine yolladı; kendisine bölgeyi çok iyi tanıyan Şehsuvaroğlu Ali Bey rehberlik etmekteydi. Bu orduda yaklaşık 10.000 süvari 400 civarında da tüfekli yeniçeri bulunmaktaydı. Alaüddevle’nin ordusu da yaklaşık 10.000 civarında süvariden oluşmaktaydı. İki taraf arasında 12 Haziran’da Turnadağı mevkiinde yapılan savaşı Osmanlı kuvvetleri kazanırken, Alaüddevle Bey bu savaşta hayatını kaybetti. Osmanlı ordusundaki ateşli silahlar ve fiehsuvaroğlu Ali Bey’i gören bazı sipahilerin Osmanlı safına geçmesi, savaşın Osmanlılar lehine kolaylıkla netice vermesine yol açtı. Savaşta hayatını kaybeden Alaüddevle Bey’in kesik başı I. Selim’e gönderildi. I. Selim de bunu bir fetihnâme ile birlikte Memlük sultanı Kanısav Gavri’ye yollamıştır. Bu savaşın ardından Dulkadıroğlu beyliğinin idaresi Şehsuvaroğlu Ali Bey’e bırakılmış, zaferi kazanan Sinan Paşa da vezirliğe getirilmiştir.

I. Selim 26 Haziran’da Akşehir’e vardığında, Şah İsmail tarafından Doğu Anadolu’da egemenlik tesis etmek için görevlendirilen ve I. Selim’in bu seferinin ana sebeplerinden biri olan Kara Han’ın kesik başı şehre ulaştı. Bunun üzerine I. Selim 1 Temmuz’da Gavri’ye bir mektupla beraber bu kesik başı gönderdi. 11 Temmuz’da Memlük sultanı Haleb’e ulaştığında, I. Selim de Konya’dan Kayseri’ye doğru ilerlemekteydi. 23 Temmuz’da Sinan Paşa ile buluşan padişah, Gavri ile birlikte Şehzade Ahmed’in oğlu Kasım’ın da bulunduğunu ve Gavri’nin Osmanlıları kendi topraklarından geçirmek niyetinde olmadığını öğrendi. Gavri ise bu hareketin iki sultanın arasını bulmak için yapıldığını ifade etmiştir. Gavri’nin kalabalık ordusuyla Halep’e inmesi sıcak çatışmayla sonuçlanacak gelişmelerin ana sebebi olmakta gecikmedi. Bu durum I. Selim’in bütün planlarının değişmesine yol açtı.

Osmanlı piyadelerinin top ve tüfek atışları neticesinde Memlük ordusu yoğun bir ateş altında kaldı. Tüfekçilerin yürüyüşe geçmesi ile birlikte öncelikle Memlük ordusunun sol kanadı etkisiz hale getirildi. Tomanbay’ın Osmanlı sağ kanadına yönelik yapmış olduğu tazyik ise, her ne kadar bu kanadı muhafazaya çalışan veziriazam Sinan Paşa’nın ölümüne sebebiyet verse de, Osmanlı kuvvetleri Tomanbay’ı geri püskürtmeyi başardı. Yaklaşık yedi sekiz saat süren savaşın sonunda Memlük ordusu tamamen dağılmış, Tomanbay da yanındaki adamlarıyla kaçmak zorunda kalmıştı (22 Ocak 1517). Böylece Kahire’nin kapıları Osmanlılara açıldı.

22 Şubat 1518’de Halep’e geçen I. Selim, burada üstlenip Şah İsmail üzerine yeni bir sefer hazırlığı yapmayı düşündüyse de, yeniçerilerin baskısı dolayısıyla İstanbul’a dönme kararı aldı.

Klasik anlamda hilafeti ilk defa benimseyerek konu hakkında alimlerin görüşüne başvuran Osmanlı hükümdarının Kanuni Sultan Süleyman olduğu bilinmektedir.

Suriye ve Mısır seferleriyle Osmanlı imparatorluğunun dağılma dönemine kadar sürecek olan Arap dünyası üzerindeki hakimiyet başlıyordu. Bu hakimiyet XIX. yüzyıldaki olumsuz Batı propagandaları sebebiyle Arap tarihçiliğinde karanlık bir devir olarak anılırsa da, Osmanlı idaresi altında Arap şehirlerinde büyük gelişmelerin olduğu, ticari hayatın büyük bir canlılık kazandığı, İstanbul merkezli bir kültürel yapının etkili olduğu anlaşılmaktadır. Yapılan incelemeler, bu devrin karanlık bir dönem olarak nitelendirilmesinin ne kadar yanlış olduğunu açık şekilde göstermiştir. Ayrıca Mısır’ın Osmanlı topraklarına katılmasıyla Osmanlı dünyasında bir Arap tesiri olduğu ve bunun dini hayatı etkilediği yolundaki görüşler de doğru değildir. Osmanlıların dini açıdan katılaşmasının ardında yatan en büyük sebep, Safevilere karşı olan yeni yapılanmadan kaynaklanmaktadır.