OSMANLI TARİHİ (1300-1566) - Deneme Sınavı - 9

V. Karl’ın en büyük emeli Ortaçağ Avrupası’nda Karolenj imparatoru Karolus Magnus’un (742-814) (Charlemagne veya fiarlman) kısa süreyle olsa da gerçekleştirdiği şekilde Hıristiyan Avrupa’yı kendi idaresindeki büyük bir imparatorluk çatısı altında birleştirmekti.

1520'de İmparator seçilen V. Karl'ın tacı giymesiyle Fransa Kralı I. François'le karşı karşıya geldiler. Bu tarihten sonra siyasî ve askerî birlikten yoksun İtalya’yı ele geçirmek için siyasi bir mücadelenin içine girdiler.

Zigetvar Seferi Kanuni Sultan Süleyman'ın son seferidir. Sefer esnasında hücumlar devam ederken Sultan Süleyman vefat etmiştir. Dolayısıyla doğru cevap "D" seçeneğidir.

İngiltere dışında, Avusturya, İspanya, Hollanda ve Belçika V. Karl'ın ( Şarlken), üyesi olduğu hanedan ailelerinden miraslar yoluyla elde ettiği ülkeler arasındadır. Dolayısıyla doğru cevap "B" seçeneğidir.

Osmanlı tarihindeki bu en uzun askerî harekât sona erdiğinde elde edilen tek fayda Bağdat ve civarında Osmanlı hâkimiyetinin başlaması, doğu sınırında Erzurum, Kemah, Bayburt yöresini içine alan yeni bir beylerbeyiliğin kurulup sınır boylarının takviye edilmesidir. Bunun ötesinde ise Safevîlerin ortadan kaldırılamayacağı açıkça görülmüş, Osmanlılar İran’da kurdukları hâkimiyetin geçici olduğunu anlamışlardır. Bundan sonraki asıl hedef onları belirli bir sınır bölgesinde tutmak olmuştur. Irak-ı Arab ve Irak-ı Acem’e girildiği için iki Irak anlamında Irakeyn Seferi olarak isimlendirilen bu harekât ile Basra-Bağdat-Halep ticaret yolunun denetimi sağlanmıştır. Ayrıca ipek ticaretinin ana merkezleri Gilan ve fiirvan hâkimleri Osmanlı padişahına bağlı olduklarını bildirmişlerdir. Bağdat Beylerbeyiliği kurularak ticaret yolları emniyet altına alınmış, Basra’da ise Osmanlı merkezî idaresi giderek ağırlığını hissettirmeye başlamıştır.

Protestan hareketinin lideri Martin Luther King önceleri Türkler hakkında olumlu düşünürken 1529 Viyana Seferi’nden sonra onları Hıristiyanlığın düşmanı olarak ilan etmiştir.

Anadolu'da bir kısım Türkmenlerin benimsedikleri kabilevî heterodoks İslam anlayışı, On iki İmam doktrininin farklı bir hüviyet alarak Kızılbaşlık / Alevilik haline dönüşmesi, İnanç farklılığının siyasi emellere alet edilmesi, Anadolu’daki Türkmen boyları üzerinde Safevî propagandasının etkili oması Osmanlı Safevi mücadelesine neden olan gelişmelerdendir. Osmanlılar şii temayüllü bir dünyayı desteklememişler tam aksine Şii temayülüne karşı Sünniliğin koruyuculuğunu üstlenmişlerdir. Dolayısıyla doğru cevap "D" seçeneğidir.

Fransa ve İngiltere gibi milli monarşilerin var olması, Reformasyonla birlikte gelişen Protestanlık hareketi, Osmanlıların, Batı'ya yönelik askeri ve siyasi faaliyetleri ve Milli monarşilerin siyasi etkinlikleri V. Karl'ın Kutsal Roma- Germen imparatoru olarak, Hıristiyan Avrupa Birliği hayalini gerçekleştirmesine engel olacak gelişmelerdendir. Ancak o dönem siyasi ve askeri birlikten yoksun olan İtalya İmparator için bir engel teşkil etmez. Dolayısıyla doğru cevap "C" seçeneğidir.

1 Haziran 1555 tarihinde Amasya’da ilk Osmanlı-Safevî anlaşması yapıldı. Bununla Osmanlı-Safevî dinî zıtlaşması makul bir seviyeye indirildi ve daha sonraki anlaşmaların da temeli oluşturuldu. Safevîler Bağdat bölgesi, Kars ve Atabegler yurdu üzerinde Osmanlı hâkimiyetini kabul ettiler. Bu anlaşma ile Osmanlıların şark meselesi yirmi beş yıl kadar sakin bir seyir izledi.

Macaristan 1541'de yapılan İstabur Seferi ile Osmanlı'ya bağlanmıştır. Dolayısıyla doğru cevap "A" seçeneğidir.

Hersekzade Ahmed Paşa: Hersekli soylu bir aileye mensup olan Ahmed Paşa, II. Mehmed zamanında Şehzade Bayezid’in kızı Hundi Hatun ile evlenerek saraya damat olmuştur; 1497-1515 yılları arasında toplam beş kez sadrazamlık makamına getirilmiştir.

II. Mehmed’in saltanatının son dönemlerinde devlet işleri tamamen veziriazam Karamani Mehmed Paşa’nn elindeydi; Karamani Mehmed Paşa toprak siyasetinden ve yeni vergilerden sorumluydu. Bu anlamda gerçekleştirilen mali uygulamalardan rahatsızlık duyanlar, yeni vergilerin ve alınan bazı sert tedbirlerin onun tarafından padişaha kabul ettirildiğini düşünmekteydiler. Öte yandan onun devlet idaresinde de kul asıllı kimseleri iktidardan uzaklaştırdığı; Osmanlı Devleti’nin en büyük idari organı olan divan-ı hümayuna ulema ve katip sınıfından kimseleri vezir olarak soktuğu kanaati hakimdi.

 On üç yıl süren bir sürgün hayatının ardından Cem Sultan, 25 Şubat 1495’te Napoli’de öldü.

Budin Seferi sonrası Sultan Süleyman Viyana'ya ilerlemiş ancak şehirde bulunmayan Ferdinand topladığı kuvvetlerle sadece kuşatmanın seyrini izlemiştir.  Bu sırada 27 Eylül’de şehri kuşatmaya başlayan Osmanlı ordusu için mevsim şartları alışıldık değildir. Üstelik gerekli malzemeler de getirilmemiştir. Sultan Süleyman’ ın düşüncesi ve yaptırdığı hazırlıklar Budin’e yürümek üzere toplanan Ferdinand idaresindeki orduyla karşılaşmaktı. Viyana’ nın kuşatılmasının asıl amacı da bu orduyu savaşa çekmekti. Buna rağmen Ferdinand’ ın kuvvetleri yerlerinden kımıldamadı. Osmanlı ordusunun daha fazla ilerlemesi ise riskli görüldü. Savaşın Budin’e daha yakın Viyana önlerinde yapılması düşünülmüştü. Bu şartlar altında Ekim ayının ortalarına kadar uzayan kuşatmaya mevsim ilerlediği için son verilerek Budin’e dönüldü.

Avrupa XVI. yüzyıla İtalya üzerine yapılan savaşlarla girmişti. Siyasi birlikten yoksun oldukları için istilaya açık durumda olan zengin İtalyan kent devletleri diğer devletlerin iştahını kabartmaktaydı. İspanya ve Fransa bu savaşlarda birbirlerinin rakibiydiler. 

I. Maximilian’ın ölümüyle boşalan Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu'na Habsburg hanedanına mensup Avusturya Arşidükü babası ve Kastilya Kraliçesi annesi dolayısıyla Avrupa’nın önde gelen hanedan ailelerinin üyesi olan Karl tacına talip oldu. Alman elektör prenslerin oylarıyla imparatoru belirleyeceği seçimlerde diğer aday Fransa kralı I. François’ydı. Bu sırada bütün Avrupa’da bir Osmanlı istilasıyla karşı karşıya kalmaktan endişe duyulduğu için her ikisi de Türklere karşı bir haçlı seferine çıkacakları vaadinde bulunmuşlardı. Karl, güçlü banker ailesi Fugger’lerden temin ettiği parayla imparatoru seçecek Alman elektör prenslerin kendisine oy vermelerini sağlayarak rakibi I. François’yı alt etti.  V. Karl’ ın en büyük emeli Ortaçağ Avrupası’nda Karolenj imparatoru Karolus Magnus’un kısa süreyle olsa da gerçekleştirdiği şekilde Hristiyan Avrupa’yı kendi idaresindeki büyük bir imparatorluk çatısı altında birleştirmekti. Fakat XVI. yüzyılda Avrupa’da artık merkezi idarenin güçlendiği milli devletler ortaya çıkmıştı ve her devlet kendi bağımsızlığını korumak gayretindeydi.

Kutsal Roma-Germen İmparatoru V. Karl ile Fransa Kralı I. François 1521 Martında savaşa girmişlerdi. Bu iki hükümdarı savaşa sürükleyen görünürdeki sebep Milano Dukalığı'na sahip olmak arzularıydı. Aslında derinde hanedanlar arasındaki çekişmeler, imparatorluk topraklarının çepeçevre Fransa’yı kuşatmakta olması ve Fransa' nın da buna karşı milli bilincin etkisiyle imparatorluk hegemonyasını kabullenmemesi gibi daha esaslı sebepler vardı.

Belgrad üzerine yürüyen Osmanl› kuvvetleri önce 7 Temmuz 1521’de Böğürdelen’i aldılar. Bu Kanuni Sultan Süleyman’ın ilk fethettiği kaleydi. Daha sonra Sirem bölgesine ilerlenerek buradaki kaleler ele geçirildi. Ağustos sonunda ise stratejik bir kilit noktası olan Belgrad Kalesi teslim alındı. Bu suretle Osmanlılara Orta Avrupa
yolu açılmış oluyordu.

1521 yılında Belgrad üzerine yürüyen Osmanlı Devleti ilk olarak Böğürdelen' i daha sonra da Sirem bölgesindeki kaleleri almıştır.  Ağustos sonunda ise stratejik bir kilit noktası olan Belgrad Kalesi teslim alındı. Bu suretle Osmanlılara Orta Avrupa yolu açılmış oldu.

Macar meselesinin belli bir aşamaya geldiği sırada Bozok bölgesinde görünürde Safevi propagandasının yol açtığı büyük bir isyan meydana geldi. Aslında Safevi propagandası ekonomik ve sosyal sebepler dolayısıyla huzursuz hale gelen zümreler üzerinde oldukça tesir ederek onları harekete geçirmişti. 1527’de Karaman’dan Maraş’a kadar uzanan bölgede Hacı Bektaş zaviyesi postnişini Kalender’in, gayrimemnun Türkmenlerle hareket ettiği bir isyan patlak verdi. Bu sırada ileri gelen Safevî ümerasından Ulama Han Osmanlılara, Bitlis hâkimi Şeref Han ise Safevilere sığınmıştı. Bunun üzerine iki devlet sınırında karşılıklı tecavüzler yaşanmaya başlayınca Osmanlılar, Bağdat’ı da hedef alacak sefer hazırlıklarına giriştiler.

1 Haziran 1555 tarihinde Amasya’da ilk Osmanlı-Safevi anlaşması yapıldı. Bununla Osmanlı-Safevi dini zıtlaşması makul bir seviyeye indirildi ve daha sonraki anlaşmaların da temeli oluşturuldu. Safeviler Bağdat bölgesi, Kars ve Atabegler yurdu üzerinde Osmanlı hakimiyetini kabul ediyorlardı. Bu anlaşma ile Osmanlıların şark meselesi yirmi beş yıl kadar sakin bir seyir izleyecekti.