OSMANLI TARİHİ (1300-1566) - Deneme Sınavı - 8

Genç yaşta tahta oturan Sultan Süleyman, saltanatı boyunca batıda ve doğuda bizzat ordusunun başında seferlere çıkmıştı. Uzun hükümdarlığının son senelerinde artık yetmiş yaşlarının içindeydi. Bu halde iken onu 1566’da sefere çıkmaya zorlayan sebepler, bir önceki sene yaşanılan Malta bozgununa karadan bir cevap vermek yanında tebaasına iktidar ve gücü hala eskisi gibi elinde bulundurduğunu göstermek arzusuydu. Oğulları arasındaki mücadelenin kötü izleri, Malta bozgunu ile birleşince sufi çevrelerin de tesir ettiği muhalif düşünceler önemli ölçüde imajını zedelemişti. 1562 Osmanlı-Habsburg anlaşması karşılıklı olarak eski taahhütleri yenilemekle birlikte sınır boylarındaki karışıklıklara esaslı bir çözüm getirmemişti. Habsburg kuvvetleri Osmanlı idaresindeki Macar topraklarına saldırırken Budin ve Temeflvar beylerbeyileri de bunlara karşılıklı akınlar gerçekleştirmişlerdi. Ferdinand’ın 1564’te ölüp yerine II. Maxilian’ın geçmesiyle Erdel’de olaylar arttı. Mücadele Tokaj ve Pankota kaleleri üzerinde yoğunlaştı. 1565 Haziran’ında anlaşmanın uzatılması görüşmeleriyle ilgili diplomatik teşebbüsler yeniden başladı. Ancak Osmanlı kuvvetleri Erdel meselesi sebebiyle Bosna tarafından harekete geçip Krupa ve Novi’yi ele geçirmişlerdi. 1566’da İstanbul’a gelen Habsburg elçisi Krupa’nın iadesini isteyip vergi borcunu da ödemiş, Osmanlıların Tokaj’ın terk edilmesi yönündeki isteklerine olumlu bir cevap vermemişti. Bu gelişmeler yeni seferin siyasi ve görünür sebeplerini oluşturdu.

Osmanlı tarihindeki en uzun askeri harekat olan Doğu Seferi sona erdiğinde elde edilen tek fayda  Bağdat ve civarında Osmanlı hâkimiyetinin başlaması doğu sınırında Erzurum, Kemah, Bayburt yöresini içine alan yeni bir beylerbeyliğin kurulup sınır boylarının takviye edilmesidir. Bunun ötesinde ise Safevilerin ortadan kaldırılamayacağı açıkça görülmüş, Osmanlılar İran’da kurdukları hâkimiyetin geçici olduğu anlamışlardı. Bundan sonraki asıl hedef onlar› belirli bir sınır bölgesinde tutmak olmuştur. Irak-ı Arab ve Irak-ı Acem’e girildiği için iki Irak anlamında Irakeyn Seferi olarak isimlendirilen bu harekat ile Basra-Bağdat-Halep ticaret yolunun denetimi sağlanmış oldu. Ayrıca ipek ticaretinin ana merkezleri Gilan ve Şirvan hâkimleri Osmanlı padişahına bağlı olduklarını bildirmişlerdi. Bağdat Beylerbeyliği kurularak ticaret yolları emniyet altına alınmış, Basra’da ise Osmanlı merkezi idaresi giderek ağırlığını hissettirmeye başlamıştı.

Osmanlılar, 1537-1538 yılında İtalya’nın istilasına bir hazırlık olarak Korfu Adası’na yönelik bir sefer düzenlediler. Fransız ve Osmanlı askerleri ilk defa ortak bir harekatta bulunuyorlardı. Kara ve deniz kuvvetlerinin katıldığı bu sefere Fransız donanması da destek vermişti.

Bu karışık ortamda yeni padişah 21 Mayıs 1481 tarihinde saraya girebildi. 22 Mayıs 1481’de toplanan divanda oğlu Korkut’tan saltanatı resmen teslim alan yeni sultanın yapmış olduğu ilk iş, babasının artık bozulmaya yüz tutmuş olan naaşını törenle defnettirmek olmuştur.

Cülus Bahşişi: Tahta çıkan yeni hükümdar tarafından askerlerle memurlara verilen paralar için kullanılan bir tabirdir. Osmanlıların diğer İslam devletlerinden tevarüs ettiği bu gelenek ilerleyen dönemlerde bir zorunluluk haline dönüşmüş ve bu yüzden birçok problemler ortaya çıkmıştır.

 Tuna ağzında oldukça kilit bir noktada bulunan Kili’ye yönelmiş ve kale kuşatılmışltır (6 Temmuz 1484). Yoğun topçu ateşinin neticesinde kale

15 Temmuz’da teslim olmuştur.

 1490 Temmuz’unda padişah İstanbul’a döndüğünde bu sefer At Meydanı’nda bulunan Güngörmez Kilisesi’nde yer alan barut deposuna yıldırım isabet etmiş, bundan kaynaklanan patlama ve yıkımlar dolayısıyla dönemin kaynaklarına göre 4000-5000 kişi hayatını kaybetmişti.

II. Bayezid de 27 Mart 1512 tarihinde Şehzade Selim’i serdar olarak atadığını resmen duyurdu.

Hadım Ali Paşa: II. Bayezid döneminde Karaman Beylerbeyi olarak atanmış daha sonra ise iki kez vezirlik makamına geçmiştir. Şahkulu Baba Tekeli İsyanı’nı bastırmaya çalışırken yapılan bir muharebede yaralanarak vefat etmiştir.

II. Bayezid’in hayatta olan dört oğlu vardı. Oğullarından en büyük olanı Şehzade Ahmed Amasya’da, Şehzade Korkut Manisa’da, Şehinşah Konya’da ve Selim Trabzon’da sancak beyi olarak bulunmaktaydı.

1532 Alaman Seferi’nin Viyana’yı doğrudan hedefleyen bir askerî harekât olmaktan çok gözdağı verme ve Macar topraklarındaki hâkimiyeti sağlamlaştırma amacını taşıdığı ifade edilebilir.

1494’te başlayan İtalya Savaşları’nın ilk devresi 1516’da imzalanan Noyon Antlaşması ile sona ermiştir.

Ekim ayının ortalarına kadar uzayan kuşatmaya mevsim ilerlediği için son verilerek Budin’e dönüldü.

V. Karl Viyana’yı savunmak için hazırlık yaparken yardımına muhtaç olduğu Protestan Alman prensleriyle 23 Temmuz 1532’de Nürnberg Din Barışını yapmıştır. Bu hayli renkli ordu 100.000’e ulaşan asker sayısı ile Viyana yakınlarında Brigittenau’da beklemiş fakat kendisini yakınlarda bekleyen Osmanlı ordusu üzerine yürümemişti. Gerçekte kimse Ferdinand’ın Macar tacına yönelik planlarını desteklemek uğruna para ve asker kullanmak istemiyordu. Bu ordu daha çok savunma amacı ile toplanmıştı.

Heterodoks İslam anlayışı Ehl-i Sünnet inancını ve hak kabul edilen dört mezhebi benimsemedikleri için ana akımdan sapmış kabul edilen dini grupları ifade eder.

Sultan Süleyman, 46 yıllık saltanatı boyunca gerçekleştirdiği seferlerle Gazi Sultan lafzına yaraşır bir şekilde savaş esnasında vefat etti. Onun döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun en parlak devrinin yaşlandığı kanaati daha torunu tahtta iken genelleşmişti. idealize edilen bu dönem sonraki kriz yıllarında daha da belirgin hale gelmişti. Zamanla “Altın Çağ” kavramı onun saltanat yıllarını belirtmek için yaygın biçimde kullanılmıştır.

İmparatorluk donanmasının başına getirilen Andrea Doria, idaresindeki gemilerle Mora yarımadasındaki Koron’la Patras ve İnebahtı’yı ele geçirmişti. Osmanlılar buna karşılık Akdeniz’in en meşhur denizcisi Barbaros Hayreddin’i donanmalarının başına getirip Osmanlı deniz gücünün üstünlüğünü sağladılar.

1536’da Fransa’ya ticarî haklar tanıyan ilk kapitülasyonların verildiği iddia edilirse de bu bir taslak halinde kalmıştı, bu anlamda Fransa’ya ilk kapitülasyon 1569’da verilmiştir.

Sultan Süleyman artık Macar meselesini kati şekilde sonuçlandırmayı düşünüyordu. Habsburglarla olan sınır Balkanlar değil Budin’in batısı ve kuzeyi olmalıydı. Ele geçirilecek bölge de doğrudan askerî üs vasfına sahip bir Osmanlı beylerbeyiliği haline gelmeliydi. Budin’in 1541 Mayısı’nda Ferdinand tarafından kuşatılmasının ardından Haziran ortalarında da Osmanlılar İstabur Seferi olarak da adlandırılan dördüncü Macar seferine çıktılar.

1 Haziran 1555 tarihinde Amasya’da ilk Osmanlı-Safevî anlaşması yapıldı. Bununla Osmanlı-Safevî dinî zıtlaşması makul bir seviyeye indirildi ve daha sonraki anlaşmaların da temeli oluşturuldu.