OSMANLI TARİHİ (1300-1566) - Deneme Sınavı - 15

Memlük süvari birliklerinin yapmış oldukları akınlarla Osmanlıları üzerlerine çekme girişimlerine Osmanlı ordusu düzenli bir biçimde ilerleyerek yanıt verdi. Fakat top menziline girmeden birden Mukattam Dağı’na doğru yönelerek Memlük
stratejisini alt üst etmeleri üzerine, Memlük ordusu yeniden düzen almaya çalıştı. Fakat bu esnada topları tamamen devre dışı kalmış durumdaydı. Osmanlı piyadelerinin top ve tüfek atışları neticesinde Memlük ordusu yoğun bir ateş altında kaldı. Tüfekçilerin yürüyüşe geçmesi ile birlikte öncelikle Memlük ordusunun sol kanadı etkisiz hale getirildi. Tomanbay’ın Osmanlı sağ kanadına yönelik yapmış olduğu tazyik ise, her ne kadar bu kanadı muhafazaya çalışan veziriazam Sinan Paşa’nın ölümüne sebebiyet verse de, Osmanlı kuvvetleri Tomanbay’ı geri püskürtmeyi başardı. Yaklaşık yedi sekiz saat süren savaşın sonunda Memlük ordusu tamamen dağılmış, Tomanbay da yanındaki adamlarıyla kaçmak zorunda kalmıştı (22 Ocak 1517). Böylece Kahire’nin kapıları Osmanlılara açıldı. 24 Ocak’ta Osmanlı orduları Kahire’ye girdi.

Piri Mehmed Paşa: I. Selim’in saltanatının son, I. Süleyman’ın saltanatının ilk yıllarında beş yıllık süre ile sadrazamlık yapmış, ulema kökenli devlet adamıdır.

Son Memlük tarihçisi İbn Iyas’ın verdiği bilgilere göre, Halife Mütevekkil bir süre İstanbul’da yaşamışsa da buradaki yaşam tarzını beğenmeyen I. Selim tarafından Yedikule zindanına atılmıştır. I. Selim’in ardından Kanuni Sultan Süleyman tahta geçince, bir süre sonra serbest bırakılmıştır.

X. Leo: Medici ailesine mensup 1513-1521 yılları arasında Papalık makamında bulunmuştur. Papalık tarihinin en son ruhban
sınıfından olmayan Papasıdır. Döneminde bir yandan Martin Luther’in meydan okumasıyla karşı karşıya kalmış, öte yandan Türklere karşı büyük bir Haçlı seferi düzenlemeye çalışmıştır.

Sultan Süleyman’ın cihan hâkimiyetine giden yolda geçtiği ilk kapılar Belgrad ve Rodos olmuştu. Birbirini takip eden yıllarda 1521’de Belgrad, 1522’de Rodos fethedildi. Rodos, Osmanlı topraklarına karşı bir nevi Hıristiyan ileri karakolu hükmündeydi. Burası Fâtih Sultan Mehmed’in sonuç alamadığı bir yerdi. Rodos, XIV.yüzyılın başından beri St. Jean şövalyeleri tarafından üs olarak kullanılmaktaydı. Rodos’u 21 Aralık 1522’de anlaşma yoluyla teslim aldılar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

XVI. yüzyılın ikinci yarısının son on yılına kadar Akdeniz’in batısında ve Kuzey Afrika’da süren Osmanlı-İspanyol mücadelesi her iki devletin tarihî seyrinde ilginç paralelliklerin ve açılımların da bir bakıma belirleyicisi olmuştur. Batı’da büyük askerî harekâta girişen Osmanlılar ile Avrupa’daki rakipleriyle yıpratıcı bir mücadele içerisinde olan diğer taraftan Atlantik ötesindeki topraklarında koloniler kurmaya çalışan İspanyolların Akdeniz’de hâkimiyet sağlama yolundaki mücadeleleri 1580’e kadar amansız bir şekilde devam etmişti. Osmanlılar bunun sonucunda İspanyolların Kuzey Afrika’da tutunmalarına fırsat vermemiş ve Akdeniz’den çekilerek bütün dikkatlerini kolonilerine yöneltmelerine neden olmuşlardır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

III ve  V. seçenekte verilen bilgiler çeldirici olarak kullanılmıştır. Osmanlı donanmasının başında Barbaros Hayrettin Paşa vardır ve Haçlı donanmasındaki gemi sayısı Osmanlı donanmasının sayıca üç katıdır. Bu nedenle doğru yanıt C seçeneğidir.

Osmanlı ordusu 1541’de Macaristan’a doğru sefere çıktığında donanma da Adriyatik sahillerinin muhafazası göreviyle denize açılmıştı. V. Karl, kardeşi Avusturya Arşidükü Ferdinand’ın da teşvikiyle Osmanlıların kara harekâtı esnasında bir donanmayla denizden harekete geçerek Cezayir’e saldırdı. Daha önce Tunus’u alan V. Karl, Cezayir’i de ele geçirirse Akdeniz’de üstünlüğü kendi lehine çevirebilecekti. Ekim 1541’de büyük İspanyol armadasının taşıdığı 70.000’e yakın asker Cezayir’i kuşattı. Fakat mevsim özellikle büyük bir donanmanın sevk ve idare edilebilmesini güçleştirecek bir özellikteydi. Nitekim Ekim’in sonlarında donanma Cezayir önlerinde demirli iken şiddetli yağmur gemilerdeki barutu kullanılamaz hale getirdi ve kuvvetli rüzgârın etkisiyle gemiler demir tarayarak birer birer kıyıya vurmaya başladı. Kendilerini savunmaktan aciz hale gelen askerler kaleden çıkanlartarafından etkisiz hale getirildi; pek çoğu da esir alındı. V. Karl kendi canını zor kurtarıp İspanya’ya dönebilmişti. Fakat yüzden fazla gemi ve binlerce askerin yanı sıra 300 civarında İspanyol aristokrat kaybedilmişti. Bu olaydan sonra V. Karl bir daha deniz seferine çıkmadı. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yavuz Sultan Selim Şehzade Ahmed’le yazıştığı gerekçesiyle de veziriazam Koca Mustafa Paşa’yı idam ettirmiştir.

I. Selim Safevi ordusunu 23 Ağustos 1514 tarihinde gerçekleştirilen Çaldıran Muhaberesinde mağlup etmiştir.

Mısır Beylerbeyi tayin edilen Süleyman Paşa, Gucerat ve Kaliküt’teki Müslümanlara yardım etmek, Portekizlileri buralardan kovarak eski ticaret yollarını canlandırmak maksadıyla 22 Haziran 1538’te 70 parçadan fazla gemiden oluşan bir donanmayla Kızıldeniz’e açıldı. Böylece İslam’ın kutsal yerleri üzerindeki tehdit de ortadan kaldırılacaktı. Kızıldeniz çıkışında stratejik konumdaki Aden’i ele geçiren Süleyman Paşa, 19 gün sonra Hindistan sahillerine ulaşıp Gogala ve Kat kalelerini aldı. Portekizlilerin gayet müstahkem bir üs haline getirdikleri Diu ise bütün çabalara rağmen zapt edilemedi. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Osmanlılar girdikleri mücadele sonunda Portekizlilerin etkisini ve gücünü Hint okyanusundan tamamen silememişlerdir.  Osmanlıların Portekizlileri Hind Okyanusu’ndan uzaklaştırmak için giriştikleri çabalar tam olarak amacına ulaşamamış fakat  bununla birlikte mücadeleyi devam ettirmeleri bölgedeki Portekiz etkinliğine darbe vurmuş ve onların rahat hareket etmelerini önlemiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sultan Süleyman’ın saltanatının ilk yirmi yılı dolmadan önce 1538’de çıktığı Kara Boğdan Seferi Karadeniz’in ticarî önemi büyük kuzeybatı limanlarını koruma altına almak gayesini gütmekteydi. Bu aynı zamanda ileride Osmanlıların da kuzey stepleriyle doğrudan ilgilenebileceği bir adımın atılmasına yol açtığı gibi Karadeniz’in bir Türk gölü haline gelmesini sağladı. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Hürrem Sultan damadı Rüstem Paşa ile birlikte hareket ederek büyük şehzâde Mustafa’nın idamını sağlamıştır. Dönemin şairleri şehzade Mustafa’nın idamında çok açık ifadelerle Rüstem Paşa ve Hürrem Sultan’ı suçlarlar.

Dulkadiroğulları Beyliği 12 Haziran 1515’de Turnadağı mevkiinde yapılan savaş sonrasında Osmanlı topraklarına katılmıştır.

İdris-i Bitlisi, Heşt Behişt ve Selimname adlı Osmanlı tarihlerinin yazarı siyaset ve kültür adamıdır. Önceleri Akkoyunlu Devleti hizmetinde iken Safeviler’den kaçarak İstanbul’a gelmiş, II. Bayezid’in
hizmetine girmiş, daha sonra I. Selim’in doğu politikalarının oluşmasında önemli rol oynamıştır.

Zeamet: Osmanlı toprak sisteminde 20.000-100.000 akçe arası vergi geliri getiren toprakların statüsüdür. Bu şekildeki söz konusu küçük idari bölgenin idarecisine zaim denir.

Bu savaşta birçok Memlük emiri savaş meydanında hayatını kaybetti; sultan Kanısav Gavri’nin de
geri çekilirken öldüğü anlaşıldı. I. Selim Gavri’yi Halep’te düzenlediği bir törenle defnettirdi.

I. Selim Memlükler üzerine gitmeden önce Macarlarla antlaşma imzalayıp batı sınırını sağlama almıştır.

Yaklaşık yedi sekiz saat süren savaşın sonunda Memlük ordusu tamamen dağılmış, Tomanbay da yanındaki adamlarıyla kaçmak zorunda kalmıştı (22 Ocak 1517). Böylece Kahire’nin kapıları Osmanlılara açılmıştır.