OSMANLI MERKEZ VE TAŞRA TEŞKİLATI

Öşür bu kategoriye girmemektedir.

Bütün seçenekler II. Osman’ın ıslahat yapmayı düşündüğü belirtilen alanlardan biridir.

Bütün seçenekler Kadızâdeliler ile ilgili olarak söylenebilmektedir.

Mukaddime'nin yazarı İbn Haldun dur.

buna göre doğru cevap D (İbn Haldun) şıkkıdır.

Osmanlı Devletinin beylikten devlete geçiş sürecinde rol oynamış zümrelere mensup veya onlara yakın kişilerin Fatih Sultan Mehmed devrinde ulaşılan merkeziyetçi imparatorluk yapısı karşısında çıkarlarına halel geldiğini, bu yüzden beyliğin kuruluş dönemlerinin idealleştirilmesinin salt ahlâkî veya dinî sebeplere indirgenemeyeceğini gösteriyor.

Buna göre doğru cevap A (Fatih Sultan Mehmet) şıkkıdır.

Hırzü’l-Mülûk III. Murad’a (1574-1595) sunulmuştur.

Buna göre doğru cevap C (III. Murad) şıkkıdır.

Usulü’l-hikem fî Nizami’l-âlem yazarı Hasan Kâfî dir.

Buna göre doğru cevap D (Hasan Kafi) şıkkıdır.

Usulü’l-hikem fî Nizami’l-âlem yazarı Hasan Kâfî’ye (ölümü 1616) göre ise mevcut bozuklukların başlıca sebepleri şunlardır:
Birincisi adâlet’de ihmaldir; bunun sebebi ise halkın işlerini ve ülkenin meselelerini ehil kişilere tevdi etmemektir. İkinci sebep müşâvere’de ihmaldir. Bunun altında ise, idarecilerin ulemâya üstten bakmaları ve akıllı kişilerin sohbetine katılmaktan utanmaları yatar. Üçüncüsü ise asker tedârikinde ve tedbirinde ihmaldir; bu da askerlerin ümerâdan ve seraskerlerden korkmamasından kaynaklanmaktadır.

Buna göre doğru cevap E (Hepsi) şıkkıdır.

Telhisü’l-Beyân'ın yazarı Hezarfen Hüseyin Efendidir.

Buna göre doğru cevap B (Hezarfen Hüseyin Efendi) şıkkıdır.

Osmanlı timar sisteminin XVI. yüzyılın ikinci yarısından XVII. yüzyıl ortalarına kadar geçirdiği dönüşüm hakkında doktora tezi hazırlayan
ve ayrıca nasihat literatürü üzerinde de çalışan D. Howard, nasihatnâme literatüründeki fikirlerin -arşiv belgelerinin yokluğunda veya kullanılmamasıylatenkitsiz bir şekilde kabul edilmelerini eleştirir ve incelemesinde ele aldığı IV. Murad’ın timar sistemindeki ıslahatını bu çerçevede değerlendirir.

Buna göre doğru cevap D (D.Howard) şıkkıdır.

Osmanlı Devletinde XVII. yüzyıl başında yaşanan değişimin etkileri toplumsal, askerî ve ekonomik alanlarda ağır sorunları beraberinde getirmişti. Buna karşı ilk köklü ıslahat hareketine II. Osman’ın (1618-22) teşebbüs ettiği belirtilir.

Buna göre doğru cevap B (II. Osman) şıkkıdır.

II. Osman’ın yukarıda bahsedilen yeni bir ordu kurmak tasavvurunun ötesinde çok kapsamlı ve “millî” bir ıslahat programını yürürlüğe koymayı düşündüğü iddiası ise XIX. yüzyılda Mizancı Murad ve XX. yüzyılda da İ. Hami Danişmend tarafından ortaya atılmıştır. Buna göre onun ıslahat yapmak istediği konular şunlardı:
1. Çürümüş bir kozmopolit toplum haline gelen yeniçeri ve sipahi ocaklarını tamamen kaldırıp yok ederek onların yerine Anadolu, Suriye ve Mısır
Türkleriyle Türkmenlerinden millî bir ordu kurmak.
2. Payitahtı İstanbul’dan Anadolu’ya nakledip kozmopolit bir çevreden millî bir çevreye geçmek.
3. İlmiyenin siyasî ve malî etki ve gücünü kırarak bu zümrenin devlet işlerinden elini çekip onları bir din ocağı haline getirmek.
4. Kozmopolit saray geleneklerini değiştirerek Harem-i Hümayunu tasfiye etmek ve hanedanın Türk ailelerinden nikâhla kız almasına yol açmak.
5. Kıyafette değişiklik yapmak.
6. Fatih ve Kanunî’nin eskiyen mevzuatı yerine yeni şartlara uygun kanunlar yapmak.

Buna göre doğru cevap E (Hepsi) şıkkıdırı.

Çınar Vak’ası (veya Vak’a-i Vakvakiye) IV. Mehmed zamanında meydana gelmiştir.

Buna göre doğru cevap A (IV. Mehmed) şıkkıdır.

Âşıkpaşazade de Yıldırım Bayezid’ın mal biriktiren hükümdarlardan olduğunu, memlekette kıtlık olduğunu, biriktirdiği malı ise Timur’un yediğini belirtmekte, mal biriktirmek yerine hayır için sarf edilmesini salık vermektedir.

Osmanlı yönetim anlayışında nizam/düzen veya nizam-ı âlem kavramı da kadimle bağlantılıdır. Kadim kanun ve kurallara riayet edildiği sürece âlem düzen bulur. Düzendeki değişikliklerin kargaşa, bozulma veya çürüme (Osmanlıların tabiriyle fetret ve ihtilâl) olarak değerlendirilmesi de Osmanlı siyasî düşüncesindeki temel bir anlayışı yansıtmaktadır.

III. Murad’a (1574-1595) sunulan Hırzü’l-Mülûk’ta, Yavuz Sultan Selim ve Fatih Sultan Mehmed’den sitayişle bahseden yazar, Yavuz’un başarısının temelinde Allah’a tevekkül etmesinin ve hayırlı işlerde “bu kanûn-ı Osmanî’ye muhalif­tir dimeyüp heman icra idüp Selatin-i izam her ne iderlerse kanun olur” diye buyurmasının yattığını vurgular.

Koçi Beğ bozulmayla ortaya çıkan durumu düzeltmek için alınması gereken tedbirleri açıklar. Koçi Beğ’in ıslahat teklif­leri idarî niteliktedir ve uygulanmalarında cebir unsuru ön plandadır. Nitekim kulların itaat altına alınmasından bahsederken, “... beni âdem kahrile zabtolur hilmile olmaz” (İnsanoğlu yumuşaklıkla değil, zor-güç kullanılarak düzene sokulabilir) demektedir.

Telhisü’l-Beyân’da ise Hezarfen Hüseyin Efendi devletin içine düştüğü buhranın sebeplerini göstermeye çalışır. Eski kanun ve kaidelerin ihmali, bozukluğun en belli başlı sebeplerinden birisi olarak sayılmaktadır. Hezarfen’in dikkatini çeken bir başka nokta da toplum düzeninin her zaman yazıldığı gibi, sâbit olmamasıdır.

Def­terdar Sarı Mehmed Paşa’nın Nesayihü’l-Vüzera adlı eserine göre, bunalımın en önemli sebeplerinden birisi, halka zulmedilmesi, köylerin harap ve hâli kalması, hazinenin zaafa düşmesi ve kıtlık vb. zincirleme sonuçları beraberinde getiren rüşvettir.