OSMANLI MERKEZ VE TAŞRA TEŞKİLATI

Osmanlıların ilk yayılma sürecini "fetih politikası" açısından tanımlayan doğru şık "gazâ"dır.

Muvazzaf-ı Rûm

XV. yüzyılın ortaları

Osmanlı Merkez Kuvvetleri'nin diğer adı Kapıkulu Ordusu'dur.

Yeniçeri Ocağı’na asker temin etmek üzere kurulan Ocak, Acemi Ocağıdır.

Yeniçerilerin Osmanlı ordusu içindeki sayılarının yüzbinlere ulaşmasının sebebi Timarlı sipâhilerin gözden düşmesidir.

Yeniçeri Ocağı’nın en üst âmiri Ocak Ağasıdır.

Zurnacıbaşı diye bir rütbe yoktur.

Her yeniçeri bölüğünde çorbacı unvânıyla tanınan bir bölük komutanı vardır.

Başlangıçta ordunun silâh ve muhtelif araç-gereçleriyle çadırlarını nakletmek üzere görevlendirilen cerahorlar, daha sonra askerî inşaatlarda işçi olarak kullanılmış bir sınıftır.

Bu zümreler, hiç şüphesiz dağınık ve belirli bir disiplinden yoksun gruplardı.

Bu sebeple, fetihlerin sistemli bir şekilde sürdürülebilmesi için düzenli askerî birliklere

ihtiyaç vardı. Bu ihtiyaç, kapıkulu ve timarlı sipâhi ordusunun kurulmasına

kadar yaya ve müsellem adıyla bilinen askerî birliklerce karşılanacaktır. Osmanlı

kaynakları, bu ilk birliklerin, ilk dönem vezirlerinden Alâeddin Paşa ile Çandarlı

Kara Halil Paşa’nın gayretleri sonucu kurulduğunu belirtirler. Yayalar, isimlerinden

de anlaşılacağı üzere piyâde birliklerdi. Başlarında yayabaşı veyâ çeribaşı adlı

bir komutan bulunmakta ve onbaşı, yüzbaşı, binbaşı gibi rütbeler taşıyan daha alt

seviyede komutanlar tarafından yönetilmekte idiler. Müsellemler ise, sipâhi, yâni

atlı birliklerdi.

Bu zümreler, hiç şüphesiz dağınık ve belirli bir disiplinden yoksun gruplardı.

Bu sebeple, fetihlerin sistemli bir şekilde sürdürülebilmesi için düzenli askerî birliklere

ihtiyaç vardı. Bu ihtiyaç, kapıkulu ve timarlı sipâhi ordusunun kurulmasına

kadar yaya ve müsellem adıyla bilinen askerî birliklerce karşılanacaktır. Osmanlı

kaynakları, bu ilk birliklerin, ilk dönem vezirlerinden Alâeddin Paşa ile Çandarlı

Kara Halil Paşa’nın gayretleri sonucu kurulduğunu belirtirler.

Konyalı Molla Rüstem kapıkuluların kuruluşu

Zîrâ, kapıkulu ordusunun temel eleman kaynağını

oluşturan Acemi Ocağı, ilk defa Gelibolu’da Şehzâde Süleyman tarafından

kurulup teşkilâtlandırılmıştı.

Başında Acemi Ocağı ağası adlı bir âmirin bulunduğu ocağın asker ihtiyâcı, şu

dört kaynaktan karşılanmıştır:

yapısı olan, başlarında sekbanbaşı adlı bir idârecinin bulunduğu 34 bölüklük

sekban birliklerinin 1451’de Fâtih Sultan Mehmed tarafından Yeniçeri Ocağı’na

katılmasıyla, bir sınıftan oluşan yeniçeriler iki sınıfa çıkarılmış oldu.

İkinci sırada yer alan zeâmetler, zaîm (çoğulu

zu’amâ) denen kişiler tarafından tasarruf olunurlardı; bunlar çoğunlukla yörük

beyleri, müsellem beyleri, defter kethüdâları, timar defterdarları, sancak-beyi ve

beyler-beyilerin oğulları, kapıkulu mensupları arasında bulunan ve taşraya çıkmak

isteyen çavuş, müteferrika ve dîvân kâtipleri gibi orta dereceli devlet memurlarıyla

sipâhi subayları idiler.

Osmanlı merkez ordusunun önemli bir birimi de Cebeci Ocağı idi. Cebe kelimesi
zırh anlamına gelir. Bölük ve cemaat adıyla iki gruba ayrılan cebeciler, yeniçerilerin
savaşlarda kullanacakları ok, yay, kalkan, kılıç, tüfenk, kazma, kürek, balta,
barut, kurşun, fitil, zırh, tolga ve benzeri silâhların yapımı ve tâmiri işiyle görevliydiler.

Slavca bir kelime olan voynuk, asker anlamına gelmektedir. Bunlara, Balkanlarla

ilgili Osmanlı belgelerinde voynak, voynuk, voynok, voynik, voyneyk imlâlarıyla

yazılmış şekilde sık sık rastlanır. Vazifeleri, seferler sırasında ordunun at ve çayır

ihtiyâcını karşılamaktı. Çayır voynukları ve sefer voynukları olmak üzere iki gruba

ayrılmışlardı.

15.yüzyılın ortalarında sipâh bölüğü oldukça îtibarlı bir konuma yükseldi. Bu sebeple ileri gelen devlet adamları bile çocuklarını bu bölüğe vermeye başladılar. Süvâri ocağı, zamanla üç yüz bölüğe kadar çıktı. Her bölükte 20 ilâ 30 arasında nefer bulunuyordu. Sembol olarak kırmızı bayrak taşıdıkları için, bunlara kırmızı bayrak halkı da denilirdi. Silâhdâr bölüğünün sembolü ise sarı bayraktı.

Acemi Ocağı’nın eleman kaynaklarından birisi de kul oğulları idi. Bunlar, kapıkulu

ordusu mensuplarının çocukları idiler. Bilindiği üzere, kapıkulu mensupları

köle statüsündeydiler; dolayısıyla onların oğulları da aynı statüde sayılmışlardır.