OSMANLI MERKEZ VE TAŞRA TEŞKİLATI

Örfî hukuk, Türk toplumu arasında Orta Asya’dan beri yaşayıp gelen âdet ve geleneklere dayanıyordu. Özellikle kamu hukuku alanında örfî hukukun ön plana çıktığı görülmektedir.

Tanzimat’tan sonra Şer’iyye mahkemelerinin görev alanı daraltıldı. Kadılar askerî, malî, beledî görevleri kaldırıldığı gibi yargıç olarak da yetkileri sınırlandı. Sadece evlenme, boşanma, nafaka ve miras meselelerine bakmaya başladılar.

Başdefterdarlığa bağlı olan başmuhasebe kalemi;
• Saray da dâhil olmak üzere bütün devlet dairelerinin gelirleriyle masraf hesapları
nı tutar,
• Malî kanun ve nizamnameleri hazırlar,
• Devlete ait imalât, ihale ve ödemeleri yapar,
• Para ile ilgili hesapları kontrol eder,
• Malikâne beratlarını verir,
• Bir nevi sayıştay vazifesi de görürdü.

Buna göre doğru cevap E (Hepsi) şıkkıdır.

Baş defterdârın icra memurlarından sergi nâzırı ve sergi halifesi’nin vazifesi hâzine işlemlerinin defterini tutmaktı.

Buna göre doğru cevap A (Sergi Halifesi) şıkkıdır.

1838 yılında ise Maliye Nezareti kurularak devletin maliyeye ait işleri buradan yürütülmeye başlandı.

Buna göre doğru cevap D (19. Yüzyıl) şıkkıdır.

İlk Osmanlı medreselerinde okutulan dersler arasında gramer, mantık, ferâiz, kelâm, belâgat, fıkıh, hadîs ve tefsir vs. vardır.

Buna göre doğru cevap E (Hepsi) şıkkıdır.

Fâtih Sultan Mehmet, İstanbul’un fethinden sonra bugünkü Fatih külliyesinin bulunduğu yerdekieski yapıları yıktırıp dümdüz hale getirmişti. Arapçada bu türlü düzlüklere vegeniş sahalara sahn dendiği için bu medreselere sahn medreseleri adı verildi.

Buna göre doğru cevap B (Fatih Sultan Mehmet) şıkkıdır.

Osmanlı Devletinde medreselerde öğrtim dili Arapça idi.

Buna göre doğru cevap C (Arapça) şıkkıdır.

Osmanlı Devletinde medreselerde, günümüzde profesör karşılığında da kullanılan müderris; belirli bir tahsilden sonra
icâzet, mülâzemet ve berât alarak medreselerde ders veren kimselere denilir.

Buna göre doğru cevap D (Müderris) şıkkıdır.

Osmanlı Devletinde mühim devlet işlerinde de şeyhülislâmın fikir ve düşüncelerinden istifade edilirdi. Harp ilan edilmesi, barış yapılması, ıslahat uygulanması, idarî, malî, askerî ve sosyal alandaki düzenlemeler hakkında görüşü alınırdı.

Buna göre doğru cevap E (Hepsi)

XVI. yüzyılda Osmanlı devleti iki binden fazla kazâ’ya ayrılmıştı. Kadı, kazânın en büyük ve en önemli âmiri idi.

Buna göre doğru cevap C (Kadı) şıkkıdır.

Çeşitli konularda meydana getirilen kanun ve nizamlara kanunnâme adı verilirdi. Bunlardan ilk önemli kanunnâme’yi Fâtih Sultan Mehmed yapmıştır ki, Fâtih kanunnâmesi olarak bilinir.

Buna göre doğru cevap D (Fatih Sultan Mehmed)

Başdefterdâr için en önemli mesele senede dört taksit halinde ödenen Kapıkulu ocaklarına verilecek ulûfe için para bulmaktı. Bunun temini pâdişâh ve sadrıâzam için de çok önemli idi.

Osmanlı devletinde ilk maliye teşkilatı I. Murad zamanında yapılmıştır. Daha sonraları hududun genişlemesi, ihtiyacın fazlalığı, sebebiyle gelir ve giderlerin miktar ve türü de artmıştır. Devletin kemâle erdiği XVI. yüzyıldan itibaren müesseseler de en olgun ve fonksiyonel hale gelmiştir.

Başmuhasebeciler başdefterdarın yardımcısı idi. Başmuhasebecilerin yardımcısı da “başruznamçeci” idi. Başmuhasebeci, geniş salâhiyete sahip bir görevliydi. İcabında, başdefterdarın bile nizama yahut hazine menfaatine aykırı teklifini reddederdi.

Defterdârlığa ait bütün kayıtlar, defterler, senetler, gelir ve gider cetvelleri ve saire dîvânhânenin yanındaki maliye hazinesinde saklanırdı.

Başdefterdâr’a bağlı, maliye kayıtlarının tutulduğu Defterhâne denilen ve her dîvân toplantısında veziriazamın koynunda taşıdığı padişah mührüyle mühürlenen ve bir sonraki toplantı gününde açılan bir defter hazinesi bulunuyordu. Defterhâne-i hakanî de denilen bu bölümde tımar, zeamet, haslar, vakıflar ve mülklerle ilgili kayıtlarla, devletin her türlü mâlî kayıtlarına ait defter ve belgeler muhafaza ediliyordu. Bu büronun başında ise defter-i hakanî emîni adı verilen bir görevli vardı. Defterhâne kâtip, şakird ve memurlarının tayinleri onun arziyle olurdu. Tanzimat’tan sonra buna defter-i hakanî nazırı denmiştir. Bugünkü karşılığı ise Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’dür.

1838 yılında  Maliye Nezareti kurularak devletin maliyeye ait işleri buradan yürütülmeye başlandı. Hazine ve asâkir-i mansure hazinesi’nin yönetimi Maliye Nezareti’ne verildi.

Süleymaniye medreseleri açılınca önceki derslere ilaveten tıp, tabiiyat ve riyaziye (matematik) dersleri de verilmeye başlanmıştır. Bundan önce tıp ilmi, dârü’ş-şifa denilen hastanelerde tahsil ediliyordu. İlk Osmanlı dârü’ş-şifası da Yıldırım Bayezid tarafından Bursa’da yaptırılmıştı.

İdare kadrosu, mütevelli ve ona bağlı kâtib, câbî (vakıf gelirlerini toplayan), câbî kâtibi, mutemed ve noktacı gibi memurlardan oluşuyordu. Hizmetli kadrosunu ise genellikle hâfız-ı kütüb (kütüphaneci), bevvâb (kapıcı), ferrâş (temizlikçi), kennâs-ı helâ (tuvalet temizleyicisi), sirâci (kandilci) gibi elemanlar meydana getiriyordu.