OSMANLI MERKEZ VE TAŞRA TEŞKİLATI

Osmanlı toplumu XIX. yüzyıla kadar tipik bir sanayi-öncesi tarım toplumudur.

Orhan Gazi zamanında yaya ve müsellem teşkilatı kurulmuştu. 1323 ve 1324 tarihli vakfiyeler de belirli bir bürokratik örgütlenmenin varlığının, delilleri olarak okunabilir.

Topkapı Sarayı örneğinden hareketle Osmanlı saray teşkilatının yapısını daha iyi anlayabiliriz. Buna göre saray harem, enderun (iç kısım) ve birun (dış kısım) bölümlerinden meydana gelir. Her üç bölüm de değişen oranlarda kamu hizmeti fonksiyonu görür.

Sikke sahibi hükümdar olarak Orhan’dan itibaren sultan unvanı kullanılır.

Taht çekişmelerinin devletin ve ülkenin bölünmesine yol açması ihtimaline karşı tahta geçen hanedan mensubunun diğer kardeşlerini veya varsa amca ve amca çocuklarını katlettirmesi yani “kardeş katli” uygulaması, Fatih Kanunnamesinde yer almıştır.

Tahtgâh-ı kadim: eski taht merkezi; bir yerin, daha önceden de beylik/devlet merkezi olduğunu belirtmek için kullanılan bir terimdir.

Darü’l-mülk-i kadime: eski bir devlet merkezi; Manisa’nın Saruhanlıların taht şehri olduğunu ifade etmek için kullanılmıştır.

Osmanlılarda erkek evlat doğuran padişah gözdelerine Haseki denirdi. Padişahların erkek çocuklarına şehzade denirdi. İlk dönemlerde şehzadeler için çelebi sanı da kullanılırdı. Valide sultanlara mehdi-i ulya-yı saltanat da denirdi. Büyük valideye valide-i muazzama denirdi.

Divân-ı Hümâyun Osmanlı devletinin klasik döneminde XV. yüzyıldan XVII. yüzyıl ortalarına kadar en önemli yürütme ve danışma organıdır.

Vakanüvislik: Resmî tarihçilik asıl Fatih devrinde şehnamecilik şeklinde ortaya çıktı. XVIII. yüzyıl başlarında Divan-ı Hümâyun kalemleri arasında vakanüvislik oluşturuldu. Önemli vakanüvisler olarak Naîma, Raşid, Küçükçelebizade Asım, Sami, Şakir, Refet, Hıfzı, Subhi, İzzî, Vasıf, Mütercim Asım, Şanizade, Cevdet Paşa, Lutfi Efendi, Abdurrahman Şeref ’i zikretmek mümkündür.