OSMANLI İKTİSAT TARİHİ

Bir ticari gelişme dönemi olan 13. yüzyıl başlarındaki Selçuklu döneminden beri Anadolu topraklarında var olan esnaf birlikleri  yarı özerk olup 16. yüzyıldan itibaren tüm büyük kasaba ve şehirlerde etkin hale gelmiştir. Hiyerarşik bir iş bölümüne dayalı olarak gerçekleştiren bu sinâî üretim örgütleri İslam ve Selçuklu esnaf birliklerinin devamıdır. Doğru cevap C'dir.

Ahi Evren  nüfus artışı ve şehirleşmeyle artan ihtiyacı karşılayacak üretimi sağlamak için, esnaf-sanayi birliklerine dayalı sanayi öncülüğünde, sanayi, tarım ve ticaret sektörlerinin üretim ilişkilerinin yeniden organizasyonunu öngörmekteydi.

1205-1220 yıllarında Kayseri'de Selçukluların desteğiyle modüler sistem halinde oluşumu tamamlanarak kurulan bu ilk sanayi çarşısının /sitesinin alt yapısının inşası için gerekli sermaye ve yatırım ihtiyacı vakıflar tarafından karşılanmış olup, Ahi Evren'in.  fütüvvet felsefesinden ilham almıştır. Doğru cevap B'dir.

Bu haklar ve içerdikleri yükümlülükler şu beş unsurun belirlenmesinden müteşekkildi.

• Hangi mal ve hizmetleri
• Hangi kalitede
• Hangi bölgede (mahalde)
• Hangi fiyattan
• Kimler
Satın almak, üretmek ve satmak haklarına sahiptirler? Doğru cevap D'dir.

Bu sınırlı sayıdaki dükkanlardan birini tasarruf etmek veya ona sahip olmak demek o meslek ve san’atı müstakil icra edebilmek hakkına (imtiyaz›na) sahip olmak demekti. Böylece sınırlı sayıdaki dükkan ile meslek ve san’at› müstakil icra edebilme hakkı (imtiyazı) arasında doğrudan bir ilişki kurulmuş oluyordu.
Nitekim bu gelişme ile birlikte, gedik kelimesinin de esnafla ilgili olarak imtiyaz
anlamında kullanılmaya başlandığını görüyoruz.Doğru cevap A'dır.

Kethüda esnaf birliğinin yöneticisi idi. Esnaf birliğinin ustaları tarafından, ustalar arasından seçilmekteydi. Karar, ilgili bölge kadısı tarafından ve Divan-› Hümayun tarafından onaylanıp seçilen kişiye kethüda beratı verilmekteydi. Kethüda, esnaf birliğinin talep etmesi halinde birlik dışından da atanabilmekteydi.Doğru cevap C'dir.

Esnaf (Lonca) ustaları, ihtiyar (Ak Sakallı) ustalar esnaf birliğinin yönetim kuruludur. Esnaf birliği ustaları arasından seçilir.Esnaf yöneticilerini seçmek veya görevden almak, çıraklığa alma, kalfalığa veya ustalığa yükselmek için gerekli yeterliliği ölçmek ve onaylamak başlıca görevleridir. Doğru cevap D'dir.

Osmanlıların bazen esnaf nizamı bazen de narh nizamı dedikleri şeyle kastedilen
fiyat ve kalite denetim ile standardizasyon sistemidir.Doğru cevap A'dır.

Narh sistemi özellikle  ihtikar gibi tekelcilerin önlenerek, aracıların ortadan kaldırılması ve malların üreticiden tüketiciye en kısa yollardan intikal etmesi sağlanmaya çalışmıştır.

Bunun en önemli amacı özellikle askeri ihtiyaçların yurt içi üretimle karşılanması yoluyla hem askeri giderlerden tasarruf sağlanması hem de paranın yurt dışına kaçmasının önlenmesi idi. Doğru cevap D'dir.

Esnaf teşkilatının kuruluşu Büyük Selçuklu öncesine kadar uzanır. Daha 9. yüzyıdan itibaren fütüvvet teflekkülleri içinde esnaf birlikleri oluşmuştu.

Ahi Evren esnaf ve sanayi devrimini ilk olarak Kayseri'de başlatmıştı.

Klasik dönem Osmanlı esnaf teşkilatı üst yönetici olarak Kadı'nın idaresi altında bulunuyordu.

Osmanlı devletinin esnafa tanıdığı haklar ve yükümlülükler aşağıdaki 5 unsurun belirlenmesinden ibarettir;

Hangi mal ve hizmetleri

Hangi kalitede

Hangi bölgede (mahalde)

Hangi fiyattan

Kimler

Devletin esnaf sistemindeki  eksikliği farketmesinde rol oynayan neden, bazı işi iyi bilmeyen esnafın insan sağlığına ve zaten kıt olan kaynakları israf ederek genel ekonomiye zarar veren üretimde bulunmalarıydı. Bu yetersizlikleri gidermek için devlet, “kefalet sistemi”ni uygulamaya koymuştu.

Kethüda Esnaf birliğinin yöneticisi idi. Esnaf birliğinin ustaları tarafından, ustalar arasından seçilmekteydi. Karar, ilgili bölge kadısı tarafından ve Divan-› Hümayun tarafından onaylanıp seçilen kişiye kethüda beratı verilmekteydi. Kethüda, esnaf birliğinin talep etmesi halinde birlik dışından da atanabilmekteydi.

Esnaf nizamını uygulamak esnaf ustalarının değil kethüda'nın görevleri arasında yer almaktadır.

Osmanlı esnafının tarihsel dönüşümünde etkili olan değişlikliklerin başında 16. yüzyılda baş gösteren nüfus artışı ve kentlere göç gelir.

Esnafın tarihsel gelişiminde belirleyici bir rolü olmuş vakıfların kontrol altına alınmasını amaçlayan Evkâf Nezareti’nin kuruluşu 1826 gerçekleşmişti.

A,B,C ve D şıkları fabrika-i hümayunların özellikleri arasında yer alır.Fabrika-i hümayunların dış ticarete yönelik üretim yapma gibi bir özelliği bulunmamaktadır.