OSMANLI DİPLOMASİSİ

Jön Türk İhtilâli sonucunda saray merkezli diplomasi sona ermiş ve diplomasi yeniden hükümetin sorumluluk alanına girmiştir

Diplomasisinin Babıâli’den Yıldız Sarayı’na kayması, Eski Osmanlı müttefikleri arasına Almanya İmparatorluğu’nu da katması, Panislamizmi diplomatik bir araç olarak kullanması Abdülhamidi diplomasinin özellikleri arasında yer alır

Londra büyük diğer seçenekler orta elçiliklerdir

İspanya Berlin Kongresine katılmamıştır

Osmanlı diplomasisinin son dönemini teşkil eden 1878-1918 yılları, Osmanlı tarihi açısından kritik bir süreç olmuştur. Bunun başlangıcını ve akışını belirleyen temel gelişme ise, 1878 Berlin Kongresi idi. Berlin Kongresi’nin ihtiva ettiği maddeler ve bu kongre ile birlikte tesis edilen yeni diplomatik düzen, 1918’e kadar devam eden süreci belirlemiştir. Berlin Kongresi ise, 1856 Paris Kongresi’nin oluşturduğu yeni diplomatik düzenin neden olduğu olayların bir sonucuydu. Paris Kongresi’yle oluşan bu düzenin finali 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi olurken; savaşın ardından yapılan 1878 Berlin Kongresi ise, 1856 Paris Kongresi gibi bir fonksiyon görmüş ve Birinci Dünya Savaşı’nın (1914-1918) patlak vermesine kadar geçen yeni bir diplomatik düzenin başlangıcını teşkil etmiştir. Dolayısıyla Berlin Kongresi’nin maddeleri ve yeni diplomatik düzeni, Osmanlı Devleti’nin
bundan sonraki tarihini belirlemiştir.

Bu dönemde Tanzimat ve Islahat dönemlerinde görülen diplomaside bürokrat belirleyiciliği ve sorumluluğu sonra ermiş; her türlü yetki artık II. Abdülhamid’in eline geçmişti. Babıâli, Sultan’ın belirlediği diplomasiyi uygulayan bir daire konuma gelmişti. Saray merkezli diplomasi 1908 Jön Türk İhtilâli’yle sona ermiş ve diplomasi yeniden hükümetin sorumluluk alanına  girmiştir.

II. Abdülhamid’in diplomasideki diğer bir yeniliği ise, eski Osmanlı müttefikleri arasına yeni ve taze güç olan Almanya İmparatorluğu’nu da katmasıydı. Geleneksel Osmanlı müttefikleri Fransa, İngiltere ve Rusya’nın yanına Alman İmparatorluğu etkili bir aktör ve bir denge unsuru olarak dâhil edilmiştir.

Rus Harbi’nin tam bir hezimetle kaybedilmesi sürecinde II. Abdülhamid önce savaşa neden olduğuna inandığı Mithat Paşa’yı Kanûn-ı Esâsî’nin kendisine verdiği yetkiyi kullanarak 5 Şubat 1877’de azlederek yurtdışına sürmüş; ardından takriben bir yıl sonra 14 Şubat 1878 tarihinde bu kez Meclis-i Mebûsân’ı 1908’e kadar tatil etmiştir.

Rus Harbi’nin ardından imzalanan antlaşma Ayastefanos Barış Antlaşması’nın olmuştur. Şartları ağır olan bu barış anlaşmasına göre Osmanlı Devleti Balkanlardaki topraklarının hemen hemen tamamını kayıp etmiş ve İstanbul işgal tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır.

İngiltere’nin Osmanlı Devleti’yle 4 Haziran 1878'de yaptığı anlaşmaya göre İngiltere, Kıbrıs’ın kendisine bırakılması karşılığında Rusya’nın yeniden saldırması durumunda silahla Osmanlı Devleti’ne yardım edecekti.

13 Haziran 1878’de Berlin’de toplanan kongreye Osmanlı Devleti adına Mehmed Ali Paşa (Alman kökenli), Kara Todori Paşa (eski Nâfia Nâzırı) ve Berlin Elçisi Sadullah Bey katılmıştır. İngiltere’yi Başbakan Benjamin Disraeli (1804-1881) ve Dışişleri Bakanı Lord Salisbury (1830-1903); Rusya’yı Başbakan Gortschakow (1798-1883), Avusturya’yı Dışişleri Bakanı Kont Andrássy, Fransa’yı Dışişleri Bakanı Waddington (1826-1894), İtalya’yı Dışişleri Bakanı Luigi Corti (1823-1888) ve Almanya’yı ise Başbakan Otto von Bismarck (1815-1898) temsil etmiştir.

Bu dönemde cereyan eden önemli gelişmelerin başında Avusturya’nın, işgal ordusu komutanının ifadesiyle “insancıl ve uygar bir misyonu yerine getirmek!” için 70.000 kişilik orduyla 28 Temmuz 1878’de Bosna-Hersek’i işgali gelmektedir. İşgal ve devamında işgale karşı başlayan direniş Osmanlı diplomasisini uzun süre meşgul etmiştir. Direnişi kıran Avusturya 20 Ekim 1879’da Osmanlı Devleti ile imzaladığı anlaşma ile ancak buraya hâkim olmuştur.

Osmanlı Devleti’nin kadim müttefiklerinden olan Fransa da, Berlin Kongresi diplomasisinden kendisine düşen payı 4 Mayıs 1881’de Tunus’u işgal ederek almıştır. II. Abdülhamid, bu işgale askerî olarak karşılık veremeyeceğini bildiği için, Avrupalı Büyük Devletler indinde bazı diplomatik hamlelerle buna engel olmaya gayret etmesine rağmen, her hangi bir sonuç alamamıştır. Zira Tunus bizzat Bismarck tarafından, Avrupa barışının kurtarılması için Berlin Kongresi’nin kulislerde Fransa’ya teklif edilmişti. Bu şekilde Osmanlı Devleti, Avrupa barışı için Tunus’u Fransa’ya vermek suretiyle bir bedel ödemek zorunda kalmıştır.

II. Abdülhamid’in İngiltere’ye güvenmemesinde, İngiltere’nin Osmanlı içişlerine doğrudan müdahalede bulunduğuna inanması etkili olmuştur. Bu bağlamda, amcası Sultan Abdülaziz’in İngilizler tarafından tahttan indirildiğini düşünmekteydi.