OSMANLI DİPLOMASİSİ

Modern Türk diplomasisinin kurulmasında en büyük rol Reisülküttab MehmedRaşid Efendi’ye aitti. Mehmed Raşid Osmanlı Devleti’nin en zor dönemlerinden biri olan 1788-1791 yılları arasında Osmanlı dış politikasında yaptığı faaliyetler sebebiyle III. Selim’in takdirini kazandı.

Fransa ile olan ilişkilere belli bir mesafe konulması, İngiliz Elçisi Sir Robert Ainslie’nin Babıâli ile olan ilişkilerinin iyi seviyede olması, İngiliz Hükümeti tarafından İkamet elçisinin iyi bir şekilde karşılanacağının teminatının verilmesi İngiltere'de ilk daimi temsilcilik açılmasına neden olmuştur.

Genelde ilk ikamet elçilikleri, bulundukları ülkeler tarafından önemli görüşmeler ve antlaşma müzakerelerinden uzak tutulmuş olup, bunu, kendilerinin İstanbul’daki elçilikleri vasıtasıyla Babıâli ile yapmayı tercih etmişlerdir. Bu yüzden ilk ikamet elçilerinin çok büyük diplomatik başarıları görülmemektedir.

Halet Efendi, Avrupa’ ya gönderilen ilk Osmanlı ikamet elçileri içinde, Avrupa medeniyeti hakkında en olumsuz görüşlere sahip olup, gönderdiği raporlarda genelde Avrupa medeniyetini sürekli biçimde eleştirmiştir.

Osmanlıların takip ettiği tarafsızlık politikası Napolyon komutasında Fransızların Temmuz 1798’de Mısır’ı işgal etmesiyle sona ermiştir.

7 Mart 1802’de yapılan Amiens Antlaşması’yla İngiltere, Fransa ve Osmanlılar arasındaki Mısır Meselesi çözülmüş oldu

28 Mayıs 1812’de Bükreş Antlaşması’yla altı yıldan beri süre gelen savaş sona erdirilmişti Buna göre Ruslar, Eflak-Boğdan’ı verip Baserabya’nın işgalini onaylatıp, Karadeniz’in kuzeyinde ve Kafkasya’da işgal etmiş olduğu bütün toprakları da iade etmekteydi. Ruslar ticarî durumlarını yeniden elde edip Osmanlı topraklarındaki Hıristiyanları koruyacaklar ve konsolosluklar açabileceklerdi.

Edirne Antlaşması ile artık Osmanlı Devleti dağılma ve parçalanma sürecine girmeye başlamış oldu. Belki de Osmanlı tarihinin en ağır antlaşması niteliğinde olan bu hadiseyi artık bir dönüm noktası olarak addedebiliriz.

Fransa, 1805’den beri Mehmed Ali’nin Mısırr’da modern devlet olarak büyümesinde en büyük pay sahibiydi.

İkinci dönem ikamet elçileri, devletlerarası siyaset ve Avrupa ahvali hakkında daha bilgiliydiler. Ayrıca bunlar genellikle dil bildiklerinden her işte tercümanları kullanmıyorlardı. Bu dönemde ikamet elçilerine ciddi görevler verilerek temsil yetenekleri üst seviyeye ç›karılmış, çoğu maliyeden gelen bürokratlar dönemi kapanmıştır. Bunların tamamı Osmanlı dışişlerini yürüten Reisülküttablık kalemlerinde tecrübe kazanan kimseler ile modern Osmanlı Dışişleri’nin doğuşunu hazırlayan Tercüme Odası’nda yetişen diplomat kimlikli kişilerdi.

Bu müzakerenin sonucunda,Kalyonlar Kâtibi Yusuf Agâh Efendi 23 Temmuz 1793 tarihinde Londra’ya ilk ikamet elçisi olarak tayin edildi ve sonraki gün akşam Sultan’ın huzurunda kaftan
giydi.

Yusuf Agâh’ın elçiliğinin ingiltere’deki faaliyetleri genel anlamda: Osmanlı Devleti ile ingiltere
arasındaki diplomatik ilişkilerin yürütülmesi; ingiltere ve Avrupa ile ilgili haberlerin
Babıâli’ye iletilmesi; Osmanlı Devleti’nin askerî alanda ihtiyaç duyduğu
hammaddelerin ve uzman ve teknisyenlerin temin edilmesi; Londra’da bulunan di-
ğer diplomatlarla temas kurulması

Yusuf Agâh’ın elçiliği başta olmak üzere daimî ikamet elçilerinden amaçlanan görev, beklentiler ve hizmetler şöyledir:
a) Babıâli’yi diplomatik olarak temsil ederek mutad elçilik işlerini yürütmek.
b) Maiyet memurlarının görgü ve bilgilerini artırarak bunları hem Osmanlı bürokrasisinde
kullanmak hem de geleceğin Osmanlı hariciyesine eleman yetiştirmek.
c) Batılıların Osmanlı ülkesinde uyguladıkları gibi, bulundukları ülkelerdeki
Osmanlı tebaası tacirlerin haklarını korumak.
d) Osmanlı Devleti’nin hizmetinde çalıştırılmak üzere, bulundukları ülke ve diğer Avrupa ülkelerindeki uzman mühendisler ve askerî teknisyenleri ile Osmanlı
donanması ve kara ordusunda kullanlmak için gerekli hammaddeyi
sağlamak.
e) Bulundukları ülkedeki ve Avrupa’daki gelişmeleri gözlemek, özelikle de basını
yakından takip ederek, haberlerin ve söylentilerin çevirilerini düzenli
olarak istanbul’a göndermek,
f) Atandıkları ülkenin idarî, malî, iktisadî, ticarî, askerî, siyasî, sosyal, kültürel
ve eğitim sistem ve kurumlarını incelemek,
g) Bulundukları ülkenin dilini öğrenmekle birlikte milletlerarası diplomasi dili
olan Fransızcayı öğrenmek,
h) Bulundukları ülkedeki diğer misyon şefleriyle ilişkiye geçerek Osmanlı Devleti’nin
dış dünyaya tam olarak açıılmasını sağlamak, arabuluculuk yapmak
ve onların Türkiye aleyhindeki propagandalarını çürütmek için karşı tezler
üretmek,
ı) Babıâli’nin izlemiş olduğu haricî ve dahilî politikalar hakkında gerektiğinde
tenkit ve uyarı babında görüş ve düşüncelerini iletmek,
j) Elçiye veya maiyet memurlarından birine yolculuklarına, bulundukları ülkenin
siyasî, askerî, idarî, malî, sosyo- ekonomik ve kültürel sistem ve kurumları
ile hatta başkentlerine dair edindikleri bilgi ve tecrübelerini toplu olarak
gösteren sefaretname hazırlatmak

7 Mart 1802’de yapılan Amiens Antlaşmasıyla ingiltere, Fransa ve Osmanlılar arasındaki
Mısır Meselesi çözülmüş oldu.

III. Selim 29 Mayıs 1807’de tahtan indirilip yerine yenileşme
yanlısı olmayan IV. Mustafa tahta çıktı.

Balkanlardaki ilk millî nitelikteki isyan hareketi Sırbistan’da
1804’de Kara Yorgi’nin liderliği altında ortaya çıkmıştır.

II. Mahmud döneminde İstanbul’da İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya, Prusya,
Hollanda, İspanya, Sardunya, Danimarka, Sicilyateyn, Portekiz, Yunan, ABD ve
İran diplomatik temsilcilikleri bulunmaktaydı

Balta Limanı Antlaşması (Türk-‹ngiliz Ticaret Antlaşmas›) 16 Ağustos 1838’de Mustafa Reflid ve İngiliz elçisi Ponsonby tarafından imzalandı.

Osmanlıların davasını Avrupa nezdinde savunmak amacıyla ikamet elçiliklerini 1834’te tekrar faaliyete geçiren II. Mahmud Paris, Londra ve Viyana’da elçilikler açtı.

8 Temmuz 1833’de Hünkar iskelesi’ndeki Rus kampında imzalanan Osmanlı-Rus antlaşması Rusların emellerinin büyük bir bölümünü kapsıyordu. Bu antlaşma savunma ittifakı olup iki devletten biri saldırıya uğrarsa, diğeri ona her türlü yardımı yapacaktı.