OSMANLI DİPLOMASİSİ

Don-Volga kanalı projesinin uygulamaya konmaya çalışıldığı sırada (1569) Osmanlı Devleti'nin esasen bütün dikkatini Akdeniz'in siyasi ve ticari açıdan stratejik önemi haiz bir adası olan Kıbris'a çevirmiştir. Venedik'e yardım maksadıyla oluşturulan haçlı dnanması adanın Osmanlılar tarafından fethini engellemek için gecikti ama 1571'de Osmanlı donanmasını büyük bir bozguna uğrattı (İnebahtı Savaşı). Doğru cevap A'dır.

III. Mehmed 1595 yılında, Osmanlı Devleti’nin Habsburg İmparatorluğu’na karşı çetin bir savaşı sürdürdüğü ve Anadolu’da Celâlî karışıklıklarının giderek şiddetini arttırmakta olduğu bir dönemde babası III. Murad’ın yerine Manisa’dan İstanbul’a gelerek Osmanlı tahtına oturmuştu. Balkanlar’da durumun giderek kötüleşmesi üzerine Sultan III. Mehmed (1595-1603), yakınlarının teşviki ve yeniçerilerin ısrarıyla, büyük dedesi Kanunî Sultan Süleyman’dan sonra terk edilen bir geleneği, Sultanın ordunun başında sefere gitmesi geleneğini yeniden canlandırarak durumu düzeltmeye çalıştı ve 1596’da Macaristan’ın kuzeydoğusundaki Eğri kalesini
aldı ve ardından da Haçova’da Habsburg ordusunu büyük bir bozguna uğrattı (24-26 Ekim). Eğri ve Haçova civarında denetim kurulmak suretiyle Erdel ile Avusturya arasındaki bağlantı kesilmek istenmişti. Ancak buna rağmen bağlı beyliklerdeki başkaldırı yatışmadı. Bu savaş sırasında fethedilen Kanije kalesinin Tiryaki Hasan Paşa komutasında Avusturya ordusu karşısında gösterdiği parlak savunma ve
düşman ordusunun dağıtılması kayda değer. Zamanla Protestan Erdelliler ile Habsburglar arasında anlaşmazlık baş göstermiş ve Eşak meselesini 1601’de halleden Osmanlılar Lala Mehmed Paşa’nın serdarlığı döneminde Erdel meselesini hal yoluna koymuşlardı (1605); ama öte yanda da İran Şahı Abbas’ın doğudaki faaliyetleri Osmanlıları huzursuz etmeye başlayacaktı. Bu sebeplerin de etkisiyle, her iki tarafın bazı geçici başarılarıyla uzayan savaşa 1606 yılında imzalanan ve bir anlamda Orta Avrupa’daki Osmanlı yayılmasının sona erdiğini de ilân eden Zitvatorok Antlaşması ile sona erdi. Doğru cevap C'dir.

Antlaşma tarafsız bir yer olan Macaristan'da imzalanmıştır. Söz konusu Antlaşmaya kadar bütün antlaşmalar, karşı tarafın gönderdiği elçilerle yapılan görüşmeler sonucunda, İstanbul'da imzalanmaktaydı. Yenilen taraf, İstanbul'a gelerek padişahtan barış ihsan etmesini dilemeliydi. Zitvatorok Antlaşması'nın tarafsız bir yerde imzalanması, bu anlayışın geçerliliğini yitirdiğini göstermesi açısından çok önemliydi. Doğru cevap C'dir.

IV. Mehmed devrinde İstanbul'a gelen ilk İsveç elçisi Ralamb'dır. Doğru cevap D'dir.

Kasr-ı Şirin Antlaşması (17 Mayıs 1639) İran ve Osmanlı Devletleri arasında imzalanmıştır. Kasr-ı Şirin Antlaşması’yla iki ülke arasındaki nihaî sınır çizilmiştir. Sınırın çizilmesinde daha çok son savaşlar sonunda ortaya çıkan durum esas alınmıştır.
Bundan sonra her iki ülke de uzun süreli savafllara girmekten kaçınışlardır. Doğru cevap E'dir.

Balkanlar’da durumun giderek kötüleşmesi üzerine Sultan III. Mehmed (1595-1603), yakınlarının teşviki ve yeniçerilerin ısrarıyla, büyük dedesi Kanunî Sultan Süleyman’dan sonra terk edilen bir geleneği, Sultanın ordunun başında sefere gitmesi geleneğini yeniden canlandırarak durumu düzeltmeye çalıştı ve 1596’da Macaristan’ın kuzeydoğusundaki Eğri kalesini aldı ve ardından da Haçova’da Habsburg ordusunu büyük bir bozguna uğrattı (24- 26 Ekim). Doğru cevap D şıkkıdır.

XVI. asırda iyi ilişkiler olan Floransa’nın korsanlık faaliyetlerini desteklemesi üzerine ticarî ilişkiler zarar görmüş, Malta şövalyeleriyle ortak hareket eden Floransa Güney Anadolu ve Suriye’de isyan eden Maanoğlu’na destek vermiştir. Neticede Osmanlı Devleti bu dönemde Maanoğlu’nu tasfiye ederken Akdeniz’de sükunu temin için Floransa ile ilişkileri de düzeltmeyi uygun bulmuştur. Doğru cevap C şıkkıdır.

XVII. yüzyılda reisülküttabın diplomasi alanındaki başlıca görevleri dışarıya gönderilecek namelerin hazırlanması, gelen namelerin tercüme ettirilmesi, yol emri, izin, berat vb.nin tanziminin yanında; kendisine bağlı kalemde saklanan ahidnâmelere ihtiyaç duyuldukça bunlarla ilgili sorulara cevap vermek, bunlar hakkında ilgililere bilgi vermektir. XVII. yüzyıl sonlarından itibaren ise reisülküttablar Babıâli’nin elçiliklerle bağlantısını tesis etmek görevini üstlenir ve böylece dış politikadaki önemleri artar. Doğru cevap A şıkkıdır.

Sultan III. Mehmed 1596’da Macaristan’ın kuzeydoğusundaki Eğri kalesini aldı ve ardından da Haçova’da Habsburg ordusunu büyük bir bozguna uğrattı (24- 26 Ekim).  21 Mart 1677 tarihinde imzalanan antlaşma Lehler ile Osmanlı arasındadır. 20 Kasım 1612 tarihinde imzalanan antlaşma İran ve Osmanlı arasındadır ancak bu antlaşma Kasr-ı Şirin Anlaşması değildir.  27 Ocak 1698 tarihinde Edirne Protokolü imzalanmıştır. Kasr-ı Şirin Antlaşması 17 Mayıs 1639 imzalanmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Resmî görüşmeler 13 Kasım 1698’de İngiliz elçisi Paget’nin nutkuyla başladı. Avusturya heyetinin yanında Lehistan, Venedik ve Rusya temsilcilerinin katıldığı müzakerelerde Rus elçisi Türk taleplerini kabul etmek konusunda yetkisi olmadığını belirttiğinden Rusya ile ateşkes antlaşması yapılır, akabinde diğer devletlerle 26 Ocak 1699’da muahede imzalanır. Rusya ile bilahare İstanbul’da yapılan görüşmeler sonucunda antlaşma imzalanır (15 Temmuz 1700). Bu süreçte, resmî görüşmeler öncesinde, barışın hangi esaslar dahilinde yapılacağının protokole bağlanması (Edirne Protokolü, 27 Ocak 1698), barış müzakerelerinin yapılacağı Karlofça’ya gelindiğinde görüşme çadırını kimin kuracağı, çadırın kapıları vb. dahil protokol tartışmaları da epeyce zaman almıştır. Osmanlılar barış için genel şartlar ileri sürüyor, Avusturyalılar ise sınır meselelerinin halli üzerinde duruyordu. Görüşmeler 120 gün kadar sürdü. En uzun ve çetin müzakereler, savaşın mağlubu olan 98 Osmanlı Diplomasisi Osmanlıların barış masasındaki başarılarından hayal kırıklığına uğrayan Venedik delegasyonu ile yapılmıştır. Venedik Avusturya’nın işin uzamaması yönündeki tavrı ve Osmanlı tarafının direnci yüzünden istediklerini kabul ettirmeden barışı imzalamak durumunda kalmıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

1672’de, IV. Mehmed ordunun bizzat başında olmak üzere Polonya’ya yürüyen Osmanlılar Kamaniçe’yi aldılar. Lehistan içlerine doğru bazı kale ve palankaların alınmasıyla devam eden Osmanlı ilerlemesi karşısında Lehistan Kırım Hanı aracılığıyla barış istedi ve Bucaş Antlaşması imzalandı (1672). Osmanlı-Lehistan ve Osmanlı-Rusya iliflkilerinde Kırım Hanının aracı rolü Osmanlıların bu devletleri nasıl konumlandırdığının ve onlara bunu kabul ettirdiğinin bir göstergesiydi. Bucaş Antlaşması’yla barış kesinleşir (21 Mart 1677).

Girit Savaşıyla birlikte Venedik’le yapılan yoğun diplomatik misyon dönemi

kapanmıştır.

Habsburglar Osmanlı tehdidine karşı, başta Papalık olmak üzere Lehistan, Venedik, Alman devletleri vb.den oluşan bir Haçlı bloğu oluşturmak üzere harekete geçti ve düşmanları Fransa bile bu ortamda tarafsız kalarak bir nevi destek verdi.

Avusturya’nın barış delegasyonunun tayin edildiği haberi üzerine Sultan II. Mustafa, Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa’yı tam yetkili olarak barış görüşmeleri yapmak üzere görevlendirdi.

Antlaşmanın Avusturya ile ilgili kısmı yirmi maddelik olup Osmanlılar, Temeşvar hariç Erdel ve Macaristan’daki Habsburg egemenliğini kabul ettiler. Belgrad Osmanlılarda kaldı.

III. Murad döneminde Lehistan samur vergisine bağlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

1681'de Bahçesaray'da imzalanan Osmanlı-Rus Antlaşması ile Batı Ukrayna'nın Osmanlı'ya bağlı olduğu kabul edildi. Özi nehri sınır olacak, Kiev ve bağlı palankalar Ruslara kalacak, Kırım hanına olağan vergisi ödenecek, Zaporog kazakları Ruslara tâbi olacak, sultan ve Kırım Hanı Çarın düşmanlarına yardım etmeyecekti. Doğru cevap E'dir.

1687 yılında cephede çıkan bir isyan sonrasında isyancı askerlerin İstanbul'a yürümesi üzerine hal' edilen Sultan IV. Mehmed'in yerine kardeşi II. Süleyman tahta geçirilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Karlofça Antlaşmasında Venedik'le ilgili kısım 16 maddelik olup Mora ve Dalmaçya Venedik'e birakldı. Sınırlarda yeni kale yapılmaması ve savaş öncesinde yapılmış ticari ahidnamelerin yine geçerli olması gibi hususlar da antlaşmada yer aldı. Doğru cevap C'dir.