OSMANLI DİPLOMASİSİ

Nişancının emri altında Divan-ı Hümayunun bütün yazı ve evrak işlerinin baş sorumlusu olan kişi Reisülküttab'dır.

Eskiden beri reisülküttabın bugünkü dışişleri bakanı mevkiinde olduğu düşünülmekle beraber, bakana has yetki ve sorumluluklar çok uzun bir süre esasen sadrazamda bulundu. Reisülküttabın ise bugünkü Başbakanlık ve Dışişleri Müsteşarı durumunda olduğunu söylemek mümkündür.

Divan-ı Hümayun Kalemiye kesiminin temel 4 birimi vardı ve sırasıyla bunlar: Beylik; Tahvil; Rüûs ve Amedi Kalemleridir.

Beylik Kalemi (Dairesi) devletin ana kayıtlarını tutmakla mükellefti.

Dışişleri ile daha profesyonelce ilgilenecek olan Muhimme odası 1797 yılında kurulmuştur.

II. Mahmud, 23 Nisan 1821’de tercüman yetiştirmek ve Bab-âli memurlarından dil öğrenmek isteyenlere yabancı dil öğretmek amacıyla Tercüme Odası’nı kurdu.

11 Mart 1836 tarihinde II. Mahmud’un hatt-ı hümayunuyla Hariciye Nezareti kuruldu. Buna göre reisülküttablığın yerini “Umur-ı Hariciye Nezareti” aldı 1832 yılından beri reisülküttablık yapan Mehmed Akif Efendi de Hariciye Nazırı olarak atandı.

1793 yılında gönderilen ilk daimî ikamet Elçisi Yusuf Ağah Efendi İngiltere'ye gönderilmiştir.

Daimî elçi ile muvakkat elçilerin kalma süreleri birbirinden farkıydı. Daimî elçiler genellikle üç yıl civarında ikamet ederlerdi.

Hariciye işleri 1836'da ayrı bir nezaret haline getirilmiştir.

Divan-ı Hümayun Tercümanlığına atanan en ünlü Fenerli Rum aile İskerletzadelerdir.

1793'te Avrupa başkentlerinde ikamet elçilikleri kurulmuştur.

Feneryot  Divan-ı Hümayun Kalemiye kesiminin birimlerinden biri değildir. 

Devletin ana kayıtlarını tutmakla mükellefti ve bu özelliğinden dolayı da “Divan Kalemi” olarak da bilinen Divan-ı Hümayun Kalemiye birimi Beylik'tir.

İlk devirlerde Reisülküttabın birinci derece buyruk altı, bir bakıma özel kalem müdürü niteliğinde olan Divan-ı Hümayun Kalemiye birimi Amedi'dir.

Dış işleriyle daha profesyonelce uğraşacak Mühimme Odası 1797 kurulmuştur.

Hariciye Nezareti II. Mahmud döneminde kurulmuştur.

İlk ikamet elçisi Yusuf Agah'tır.

Elçilerin veya maiyetlerindekilerden birinin yolculuklarını, gözlemlerini ve faaliyetlerine dair bilgileri başta Sultan olmak üzere Sadrazam ve Reisülküttaba bildirmek amacıyla yazdıkları raporlara genel olarak Sefaretname denir.

Divan-ı Hümayunun bütün yazı ve evraklarının işlerini birer kâtipler ve memurlar heyeti yürütmekteydi ki bunların baş sorumlusu da Reisülküttab (Reis Efendi) idi.