OSMANLI DİPLOMASİSİ

Nişancı, Divan-ı Hümayun'un genel sekreteri gibi görev yapmaktaydı. Çıkan kararların kanunlar ve yazışma usulleri dâhilinde kaleme alınarak, gerekli yerlere gönderilmesinden sorumlu olan kişi idi.  Doğru cevap C şıkkıdır.

1709’da Divan-ı Hümayun Baş Tercümanı olarak görev yapan İskerletzade Nicholos’un önce Boğdan, daha sonra Eflak Voyvodalığına getirilmesiyle Rumların voyvodalıklara atanma süreci de başladı. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Divan-ı Hümayun Kalemiye kesiminin temel 4 birimi vardı ve bunlar: Beylik; Tahvil; Rüûs ve Amedi Kalemleri idi. Doğru cevap E şıkkıdır.

Klasik dönemde reisülküttabın başlıca görevleri arasında dışarıya gönderilecek namelerin hazırlanması, gelen namelerin tercüme ettirilmesi, yol emri, izin ve berat gibi belgelerin tanzimi veya bunların denetimi yer almaktadır. XVII. yüzyılın ikinci yarısının ortalarından itibaren ise reisülküttablar Babıâli’nin yabancı elçilikler ile olan bağlantısını sağlama görevini aldıkları gibi daha sonraki dönemlerde reisülküttablığın esas görevleri arasına girecek olan elçiler ile görüşme vazifesini de üstlenmişlerdir. Doğru cevap C'dir.

Reisülküttab, sadrazamla birlikte sefere gittiği zaman başkentte padişahın yanına tayin edilen kaymakama Rikab Reisi denilmekteydi. Doğru cevap D'dir.

1821’de hızlı bir şekilde başlayan Rum isyanını, İstanbul Rum Patriği Gregorius ve istanbul’daki Rum aileler gibi Divan-ı Hümayun Tercümanı Constantine Mourouzi’nin desteklemesi üzerine, bu kişilerin 16 Nisan 1821’de görevinden uzaklaştırılmalarıyla bu kurum kaldırıldı. 

1841’de Tercüme Odası’nın kadrosu bir Divan-ı Hümayun tercümanı ile birlikte 30 kişiye erişmiştir. 

Osmanlı Devleti 1821-1833 yılları arasında uluslararası çok çetin meselelerle yüzleşti ve bu sorunları diplomatik yollardan bertaraf etmek üzere 1834 yılında yeniden canlandırılan ikamet elçilikleri de reisülküttablığın dışişlerindeki faaliyetlerini artırmıştı. 

Yahya Efendi, başlangıçta Tercüme Odası’nda bir kaç gayrimüslim kullanmayı denediyse de bunlar güvenilir olmadıklarından azledildiler. Tercüme Odası’nın ilk yılları, genelde yetişmiş eleman olmadığından pek başarılı geçmemiştir. 1823’de Yahya Efendi’den sonra bu göreve Baş Hoca İshak Efendi atandı ve bu dönemde “Tercüme Odası” ve “Dil Odası” olmak üzere beylikçinin maiyetinde iki oda teşkilatlandırıldı. 

1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra her alandaki yeniliklere ilaveten bürokraside gerçekleştirilen ıslahatların devamı mahiyetinde olmak üzere 11 Mart 1836 tarihinde II. Mahmud’un hatt-ı hümayunuyla Hariciye Nezareti kuruldu. Doğru cevap B şıkkıdır.

Londra'ya gönderilen ilk daimi ikamet elçisi Yusuf Ağah Efendi olmuştur.

Osmanlıı Devleti’nin yabancı devletlere göndermiş oldukları elçilerin gönderilme nedenleri olarak başlıca hususlar şunlardır. • Bir kısım Osmanlı Padişahları tahta çıktığında cüluslarını tebliğ etmek, • Yabancı bir hükümdarın taç giymelerini kutlamak, • Kazandıkları zaferleri duyurmak, • Akdedilen bir antlaşmanın (muahadenin) tasdikli metnini onaylamak, • Barış antlaşmalarının akdinden sonra dostluk ilişkilerini yeniden pekiştirmek, • İki ülke arasında bir ittifak imkanını araştırmak, • Bir savaşın barışla sonlandırılması teklif edildiği takdirde görüflmeler yapmak, • Avrupalı devletlerin bilim, teknik ve medeniyetlerine dair gözlem yapmak, • Tarziye vermek, ikraz edilmiş olan devlet alacağını istemek ve tediye şartlarını kararlaştırmak, karşılıklı mukabele ve mübadele olarak elçiler göndermek, • Yabancı hükümdar nezdine nezaket ziyareti yapmak ve yabancı bir devletin talebi üzerine elçi göndermek, • Sadrazamın bir mektubunu yabancı devletin başvekiline götürmek.  Tercüme Odası’na bağlı bir şube olarak kurulan Tahrirat-ı Ecnebiye Odası’nın görevi muhtelif dillerde gelen ve giden yazışmaları hususi defterlere kaydederek bunların kayıtlarını takip etmekti. Dolayısıyla doğru cevap D şıkkıdır.

Divan-ı Hümayun Tercümanlığı’na XVII. yüzyılın ortalarından başlayarak Fenerli Rum ailelerinden ileri gelen kimseler atandı. Bunların en ünlüleri İskerletzadeler’di. Bu aileden Alexandre Mavrekardato uzun süre tercümanlık görevinde kalmış ve Reisülküttab Mehmed Rami Paşa ile birlikte 1699’da Karlofça görüşmelerine katılmıştı. 

1709’da Divan-ı Hümayun Baş Tercümanı İskerletzade Nicholos’un önce Boğdan, daha sonra Eflak Voyvodalığına getirilmesiyle Rumların voyvodalıklara atanma süreci de başladı. 

1774 Küçük Kaynarca Barışı ile Rusya’nın Osmanlı Ortodokslarının koruyucusu durumuna gelmesi Divan tercümanlarının bir kısmını Rusya’ya yöneltti.

1836 tarihinde II. Mahmud’un hatt-ı hümayunuyla Hariciye Nezareti kuruldu. Buna göre reisülküttablığın yerini “Umur-ı Hariciye Nezareti” aldı ve bunun başına geçen kişinin unvanı “paşalık” lafzı kullanılmadan vezaret (vezirlik ve müşirlik) rütbesiyle görevliler tayin edildi.

İlk ikamet elçiliği ise 1793 yılında kurulmuştur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yabancı devletlerin Osmanlı Devleti’ne gönderdiği geçici elçiler cülus tebriki, savaş halinde oldukları devlete karşı yardım talebi, yıllık cizyenin takdimi, antlaşma şartlarının müzakeresi gibi durumlarda gelirlerdi. İstanbul’daki daimî ikamet elçileri siyasî, ticarî, hukukî ve kültürel pek çok faaliyeti icra ederdi. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

İlk olarak Fatih döneminde gördüğümüz nişancı 1453-1650 arasında hariciye nazırı, yani dışişleri bakanı durumundadır.

Divan-ı Hümayun Tercümanları dış devletlerden Babıâli’ye gelen her türlü yazıyı Türkçeye, Batılı devletlere gönderilenleri de yabancı dile tercüme eder, yabancı elçilerle reisülküttabın görüşmelerinde tercümanlık yapar ve elçilere rehberlik ederlerdi. Tercümanlar İstanbul’daki elçilerle ilişki içerisindeydiler. Onlarla politika konularını konuşurlar ve bunları sadrazama aktarırlardı. Bunun yanında tercümanların bir görevi de Divan veya padişahı ziyarete gelen elçileri karşılamak ve görüşmelerde tercümanlık yapmaktı.

Beylik kaleminden beylikçi, reisülküttabın azlinden hemen sonra yeni bir tayin yapılmadığı, hastalık veya uzun süreli görevlendirmeler gibi reisülküttabın görevinde bulunmadığı zamanlarda reisülküttaba en yakın kişi olarak ona vekâlet ederdi.

Genelde XVIII. yüzyıla kadar reisülküttablar iç bürokrasinin gerektirdiği uzmanlık ve bir takım siyasî odaklaşmaların tesiriyle seçilmekte iken dışişlerinin giderek artan önemi reisülküttab olacak kişilerin: mükâlemelerde görev almak, beylik kaleminin dışişleriyle ilgili birimlerinde çalışarak yabancı devletlerle yapılan anlaşmalara vakıf ve nameleri kaleme alabilecek kadar tecrübe kazanmış olmak gibi dışişleriyle ilgili alanlarda yetişmiş kişilerden seçilmeye başlandı.

Nizam-ı Cedid ıslahatlarına paralel olarak Mehmed Raşid Efendi’nin reisülküttablığıyla beraber reisülküttablar Osmanlı dış politikasının belirlenmesinde ve diplomasi uygulamalarında daha faal rol almaya başlamışlardır.

11 Mart 1836 tarihinde II. Mahmud’un hatt-ı hümayunuyla Hariciye Nezareti kuruldu.

İstanbul’da ilk daimî ikamet elçiliği fethi takip eden yıl Venedikliler tarafından kurulmasına karşın, Osmanlı Devleti ilk daimî elçiyi göndermek için takriben 340 yıl kadar bekledi.

Genelde Ortaelçilere, Defterdarlık, Nişancılık, Mekke payesi; Büyükelçilere de Rumeli veya Anadolu Beylerbeyliği payeleri verilirdi.

Elçilerin Divan-ı Hümayun’a kabulü, arkasından padişahın huzuruna çıkarılacaklarından dolayı daha büyük bir merasimle olurdu. Elçinin hükümdarından mektup getirmesi esastı; aksi takdirde huzur-u hümayuna kabul edilmezdi. Padişaha hitaben yazılmış mektubu olmayan elçiler ancak namelerini sadrazama sunarlardı.

Yabancı devletlerin Osmanlı Devleti’ne gönderdiği geçici elçiler cülus tebriki, savaş halinde oldukları devlete karşı yardım talebi, yıllık cizyenin takdimi, antlaşma şartlarının müzakeresi gibi durumlarda gelirlerdi.