OSMANLI DİPLOMASİSİ - Deneme Sınavı - 1

II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesinin ardından Sultan V. Mehmed Reşad (1909-1918) dönemi başlamıştır.

29 Eylül 1911’de Trablusgarb İtalyanlar tarafından işgal edilmiştir.

Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti’nin sonu olmuştur. Bu acı sonun sürecini belirleyen asıl gelişme 1908 Jön Türk İhtilâli ve sonrası olmuştur. İhtilâlle birlikte II. Abdülhamid’in hem Balkanlar hem de Avrupalı Büyük Devletler indinde kurmuş olduğu diplomatik denge çözülmüş; bunun yerini alabilecek bir diplomatik yapı bir daha tesis edilemediği için bu acı sonu hazırlayan süreç vuku’a gelmiştir.

Osmanlı diplomasisinin son dönemini teşkil eden 1878-1918 yılları Osmanlı tarihi açısından kritik bir süreç olmuştur. Bunun başlangıcını ve akışını belirleyen temel gelişme 1878 Berlin Kongresidir.

Enderun-ı Hümayun, Osmanlı Devleti'nin kudretini muhafaza etmek için niteklikli insan yetiştirmek amacıyla kurulmuş bir eğitim kurumudur.

Başpiskoposluk kavramının Osmanlı Devleti ile bir alakası bulunmamaktadır. Başpiskoposluk hristiyan din adamlarının alabildiği bir rütbedir. Başpiskopos kısaca bölge papazı olarak nitelendirilebilir.

1876-1882 arasına tekabül eden birinci dönemde Osmanlı padişahlarından II. Abdülhamid'in arka planda olduğu  devlet işlerini ilgili kurumlara ve devlet adamlarına bıraktığı görülmektedir.

Ayastefanos’un “bütün maddelerinin” gözden geçirilmesi için bir kongrenin yapılmasını 6 Mart 1878’de resmî olarak gündeme getiren isim Avusturya Dışişleri Bakanı Andrássy'dir.

1878 Berlin Kongresi Avrupa devletleri açısından olumlu Osmanlı Devleti açısından ise son derece olumsuz neticelere sebebiyet vermiştir.

Birinci dönemin diplomatik olayları arasında önemli gelişmelerin başında sayılan 70 bin kişilik orduyla 28 Temmuz 1878'de Bosna-Hersek'i işgal eden devlet Avusturya'dır.

II. Abdülhamid’in dış siyasetindeki ikinci döneminin temel taşı Almanya ile yakınlaşmasıdır.

Mısır Hidivi, 1841’den itibaren Mısır Vâlisi karşılığı olarak kullanılmaktadır.

II. Abdülhamid’in Almanya’ya karşı duyduğu alakanın başlangıcının şehzâdelik yıllarında amcası Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati’ne katılması olduğu iddia edilmektedir.

Otto von Kähler’in başkanlığındaki Alman askeri heyeti 1882 yılında istihdam edilmiştir.

"Osmanlı Devleti’ndeki alakanın Almanya’ya yönelmesinde, iki devlet arasında bir çatışmaya neden olabilecek ve dolayısıyla aralarındaki münasebetleri zedeleyebilecek ne ana kara ne de sömürgeleri üzerinden her hangi ortak sınıra sahip olması da etkili olmuştur. Her ne kadar İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı Devleti’ne ana kara sınır olmasa da, işgal ettikleri ve sömürgeleri halinde getirdikleri Tunus ve Mısır üzerinden ortak sınıra sahiptiler. Almanlarla böylesine bir ortak noktanın, dolayısıyla muhtemel bir çatışmaya neden olabilecek bir komşuluğunun söz konusu olmaması, II. Abdülhamid’i rahatlatmaktaydı"

Almanya ile kurulan ittifakın Osmanlı diplomasisine yönelik etkileri şöyle özetlenebilir: " Yeni bir aktör olarak Alman İmparatorluğu’nu Osmanlı dış siyasetine dâhil edilmesi, diplomaside olumlu iki etkiye neden olmuştur. Birinci olarak, Almanya’nın genelde Osmanlı yanında yer alması, duruma göre bazen de tarafsız kalarak diğer devletlerle hareket etmeyerek Osmanlı diplomatlarının başını ağrıtan birçok olayda olabildiğince rahat nefes almalarına yardımcı olmuştur. Böylece Ermeni Hadiselerinden dolayı Osmanlı Devleti’ni baskı altında tutan İngiltere, Rusya ve Fransa’yla birlikte hareket etmeyerek az da olsa II. Abdülhamid ve Osmanlı devlet adamlarının elini kuvvetlendirmiştir. Yine Girit İsyanı sırasında da Almanya benzer bir siyaseti takip etmiştir. En azından isyandan dolayı Osmanlı Devleti’ni baskı altında tutan Avrupalı Devletlerin diğer üyeleriyle birlikte hareket etmemiş ve Sultanı “gücendirecek hareketlerden devamlı surette” kaçınmıştır. Daha önemlisi, İngiltere Başbakanı Lord Salisbury’in, Kayser II. Wilhelm’in Londra seyahati sırasında 5 Ağustos 1895’te Osmanlı Devleti’nin paylaşılması teklifini reddetmiştir. İkinci olumlu etki, İngiltere’nin daha önceden yerine getirdiği Osmanlı Devleti’nin koruyucusu rolünü Almanya’nın üstlenmesiyle dış ilişkilerde dengenin sağlanmasıdır."

İttihâd ve Terakkî Cemiyeti kadroları, genç ve tecrübesiz oldukları için, başlangıçta ikinci planda kalarak dolaylı olarak yönetimde etkili olmaya gayret etmişlerdir. Fakat belli bir zaman sonra doğrudan iktidarı ele almışlardır. Dolayısıyla bu dönemdeki diplomaside hükümetin belirleyici ve etkili olması tespiti, tarihi veri olarak çok da doğru olmasa gerekiyor.

Uşi Antlaşması 15 Ekim 1912'de imzalanmıştır.

Rus gölgesinde Balkan ittifak bloğunun oluşması sürecini aslında Nisan 1911’e kadar geri gitse de, Osmanlı-İtalyan Savaşı’nın başlamasıyla gizli görüşmeler tekrar başlamıştı. Bu bağlamdaki ilk diplomatik adım Rusya’nın yönlendirmesiyle Bulgaristan tarafından atılmıştır. Rusya’nın teşvik ve onayı ile hareket eden Bulgaristan ilk ittifak antlaşmasını 13 Mart 1912’de Sırbistan’la yapmışı. İttifak görüşmesi sırasında kazanılacak toprakların paylaşılmasında çıkan pürüzlerin halledilmesinde Sofya’daki Rus diplomatları bizzat devreye girmişlerdi. Devamında ise 29 Mayıs’ta Bulgar-Yunan ve 6 Ekim’de ise, Sırbistan-Karadağ ittifakı gerçekleştirilmiştir.

Dünya savaşının patlak vermesinin mukadder olduğunun anlaşılması ve ilgili sürecin başlamasıyla birlikte Osmanlı devlet adamları, kendilerine müttefik aramaya koyulmuşlardı. Sultan II. Abdülhamid döneminden itibaren gelişen ilişkilerin daha sonraki süreçte de devam ettirilmesiyle, Almanya’nın Osmanlı Devleti’nin doğal müttefiki olduğu düşüncesi ilk olarak akla gelmektedir. Fakat özellikle de Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşı sırasında beklenilen desteği vermediğini düşünen dönemin devlet adamları, ilk etapta İtilaf Devletlerine yanaşmaya gayret etmişlerdir