OSMANLI DİPLOMASİSİ - Deneme Sınavı - 5

I. Murad devrinde Karamanlı tehlikesinden çekinen Germiyan beyinin kızını I. Murad’ın oğlu Bayezid ile evlendirmesi karşılığında Osmanlıların Kütahya, Simav, Emet ve Tavşanlı’yı çeyiz olarak aldıklarını görüyoruz.

I. Selim’in Mısır seferi sonunda ise Memluk Devleti ortadan kaldırılacaktır.

1555 yılında Osmanlı ve İran arasında ilk barış antlaşması olan Amasya Antlaşması yapıldı.

Ahidname, hükümdarların emriyle bazı devlet, zümre ve kişilere özel haklar tanınmak üzere düzenlenen hukukî belgedir. Sözlüklerde “muahede” veya “antlaşma kağıdı” gibi kısa tanımlar yanında “antlaşma şartlarını ve iki tarafın imzasını taşıyan kağıt” biçiminde de tanımlanır.

Sultan II. Murad ile Karamanoğlu II. İbrahim Bey’i barıştırması girişimidir. Neticede iki hükümdar arasında, barış heyetinde bulunan Şeyh Yahya tarafından kaleme alınan Sevgendnâme (ahidnâme) ile barış yapıldı.

Gayrimüslimlerin yönetimi altında bulunan ve cihada açık ülkeler Darü’l-harb adı verilir.

özellikle gayrimüslim topluluklara karşı istimâlet denilen bir ilkeyi de uyguladılar. “Kendine meylettirmek” anlamına gelen bu kelimenin terim mânası, insanların gönüllerini kazanarak kendi hakimiyetini kurmaktır.

Kelime anlamı “emin olmak, güvenmek”tir. Hukukî terim olarak, “İslam ordusuna teslim olmak isteyen bir yabancıya verilen can ve mal güvencesi” anlamını taşır. Eman isteyen
kimseye müste’min, eman verilene müste’men denir. Kelime Türkçede daha çok aman (“aman dilemek”) şeklinde kullanılmıştır. Yabancı ülke elçileri Osmanlı topraklarına girdikleri andan itibaren İslamî eman telakkisine göre misafir kabul edilir, can güvenlikleri, her türlü iaşe ve ibateleri devletçe karşılanırdı.

Klasik dönemde elçilerin görevleri gittikleri yerlerde ülkelerini temsil değil, kendilerine verilen görevi yerine getirip geri dönmektir. Sürekli ve yerleşik elçilikler Batıda ortaya çıktı. Venedik 1431’de Roma elçiliğini kurmuştu.

Venedik ile 1503’de imzalanan bir kapitülasyon antlaşması üzerine Venedik’e gönderilen Ali Bey için gönderilen Osmanlıca mektupta (itimatname) kendisi için “adamım, kulum” ifadesi, Venedik elçisi içinse “elçi” kelimesi kullanılmıştır.

İstanbul’da ilk daimî elçilik İstanbul'un fethinden bir yıl sonra Venedik tarafından kurulmuş, onu 1475’te Lehistan, 1497’de Rusya, 1525’te Fransa, 1528’de Avusturya ve 1583’te İngiltere’nin açtığı elçilikler izlemiştir.

Osmanlı Devletinde elçilerin barış yapmak, zafer haberi vermek, cülus haberi vermek, yabancı hükümdarların taç giyme törenlerine katılmak, kız istemek, gelin getirmek, fetihname iletmek, ittifak kurmak gibi görevleri bulunmaktadır.

Osmanlılar Müslüman beyliklerle savaşlarını mani-yi gaza ilkesi ile meşrulaştırmışlardır. Osmanlılar Müslüman devlet ve beyliklere karşı giriştikleri savaşları meşrulaştırmak için şeyhülislamlardan fetva almışlardır.

Osmanlılar tarafından özellikle gayrimüslim topluluklara karşı uygulanan, insanların gönüllerini kazanarak kendi hakimiyetini kurma kavramına istimalet adı verilmektedir. Osmanlılar daha küçük bir beylik iken komşu gayrimüslim topluluklarla, bilahare Bizans ve bazı Balkan devletleriyle zaman zaman bu yönde dostane ilişkiler kurmuşlardır.

Osmanlı Devletinin diplomatik ilişkilerinde padişah ve onun mutlak vekili olan Veziriazam en yetkili iki kişidir. Bununla birlikte savaş ve barış gibi konular Divan-ı Hümayun’da ele alınır ve ayrıca gerekli görülen hallerde, bilhassa Müslüman beylikler ve devletlerle savaş durumunda şeyhülislam fetvasına ihtiyaç duyulurdu.

İslam ülkesine girmek veya İslam ordusuna teslim olmak isteyen bir yabancıya verilen can ve mal güvencesine eman adı verilmektedir. Yabancı ülke elçileri Osmanlı topraklar›na girdikleri andan itibaren İslamî eman telakkisine göre misafir kabul edilir, can güvenlikleri, her türlü iaşe ve ibateleri
devletçe karşılanırdı. Eman isteyen kimseye müste’min, eman verilene müste’men denirdi.

İstanbul’da ilk daimî elçilik 1454 yılında Venedik tarafından kurulmuş, onu 1475’te Lehistan, 1497’de Rusya, 1525’te Fransa, 1528’de Avusturya, 1583’te İngiltere’nin açtığı elçilikler izlemiştir.

Osmanlı Devletinde hükümdarların emriyle bazı devlet, zümre ve kişilere özel haklar tanınmak üzere düzenlenen hukukî belgeye ahidname denirdi. Ahidnameler yeni başa geçen hükümdarın selefi zamanındaki barışın yenilenmesi, bir savaş sonrası yapılan barış, ticarî imtiyazlar verilmesi gibi sebeplerle bahşedilirdi.

Osmanlıların İznik şehrini 1331'de teslim almalarından iki yıl sonra yapılan bir antlaşma ile Bizans İmparatoru bu durumu kabullenerek elinde kalan yerler için Orhan Gazi’ye haraç vermeye razı olmuştur. Böylece Osmanlılar Bizans ile diplomatik bir ilişki tesis etmiş ve neticesinde zaman zaman kesintiye uğrasa da bir haraçgüzârlık rejimi kurmuşlardır.

Osmanlılar kuruluş ve geçiş dönemlerinde Müslüman beylik ve devletlerin yöneticisi hanedanlarla kız alıp verme şeklinde tezahür eden bir ilişkiyi zaman zaman gerçekleştirmişlerdir. I. Murad devrinde Karamanlı tehlikesinden çekinen Germiyan beyinin kızını    I. Murad’ın oğlu Bayezid ile evlendirmesi karşılığında Osmanlılar, Kütahya, Simav, Emet ve Tavşanlı’yı çeyiz olarak topraklarına katmışlardır.