OSMANLI DİPLOMASİSİ - Deneme Sınavı - 17

XVI. yüzyılda Osmanlıların İslâm dünyasındaki konumu, Şiî Safevîlere karşı siyasetleri ve Haremeyn’i denetimleri altına almaları dikkate alındığında bu yönün daha da belirgin hale gelmesi olağandı. Bununla birlikte İslâm dinini yayma ve cihad siyaseti açısından XVI. yüzyıl sonlarında gelinen nokta, diplomatik ilişkilerin teorik yönünde de bazı tadilata yol açabilecektir. Özellikle Zitvatorok Antlaşması’yla Osmanlıların Habsburglara karşı üstünlük iddialarının sona ermesi önemli bir gelişmedir. Doğru cevap E'dir.

Girit Savaşıyla birlikte Venedik’le yapılan yoğun diplomatik misyon dönemi kapanacaktır. Gerçi savaş diplomatik ilişkilerin tam anlamıyla durmasına yol açmamış, barış önerileri için Osmanlı görevlileri Venedik’e gitmiştir. Bununla birlikte, artık Venedik’in Akdeniz ticaretinde azalan ağırlığı da dikkate alınarak ilişkiler azaltılmıştır. Doğru yanıt D'dir.

1684’te Avusturya, Lehistan, Malta ve Venedik’le kutsal ittifak yaptı ve Osmanlılar dört cephede savaşmak zorunda kaldı. Venedik Dalmaçya kıyıları ve Bosna’ya, Avusturya Budin’e, Lehistan Kamaniçe’ye saldırdı. Venedik ve Lehistan’a karşı direnildiyse de Avusturya’nın 1686’da Budin’i ele geçirmesi engellenemedi. Daha sonra Venedik Mora’yı, Avusturya Belgrad’a kadar Macar topraklarını ele geçirdi. Kutsal İttifaka 1686’da katılan Rusya Azak’a saldırdı. Doğru yanıt E'dir.

Osmanlılar ilk kez, barış görüşmelerinde büyük toprak kayıplarını tanımak durumundaydı. 26 Ocak 1699 günü imzalanan Karlofça Antlaşması ile Banat ve Temeşvar hariç, bütün Macaristan ve Erdel Prensliği Avusturya'ya, Ukrayna ve Podolya Lehistan'a, Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere bırakıldı. Ruslar ayrıca ele geçirdikleri Azak Kalesi'nin dışında, ele geçirmeyi düşündükleri Kerç Kalesi'ni de istediklerinden, Karlofça'da Ruslar ile bir barış antlaşması imzalanamadı. Ancak Ruslarla da iki yıllık bir ateşkes üzerinde mutabakata varıldı. Barış antlaşması, ertesi yılimzalandı. Ayrıca barışın süresi 25 yıl olarak belirlenirken, antlaşmanın garantör devleti de Avusturya olmuştur. Doğru yanıt B'dir.

Fransa ile uğraşmakta olan İmparator Leopold Osmanlılarla savaş istemiyor ve Vasvar Antlaşması’nın yenilenmesine çalışıyordu. Esasen Sultan IV. Mehmed Habsburglara karşı büyük bir savaşa girilmesine pek taraftar gözükmüyordu. Kırım Hanı Murad Giray da müteredditti. Ancak, büyük bir zafer kazanarak üne ulaşmak isteyen Kara Mustafa Paşa barış girişimlerini birtakım şartlar (savaş hazırlıkları için yapılan masrafların karşılanması, Raab (Yanıkkale)’ın teslimi ve mezhep hürriyeti) ileri sürerek ve sınır boylarından sahte şikayetnameler getirterek engelliyordu. Doğru Yanıt E'dir.

İlgili kitabın 81. sayfasındaki bilgilere göre Kıbrıs Venedik’ten alınmıştır.

İlgili kitabın 81. sayfasındaki sayfasındaki bilgilere göre doğru cevap C seçeneğidir.

Avrupa devletleriyle Osmanlılar arasında “Devletler Hukuku’na uygun olarak yapılan ilk antlaşma” diye nitelenen Antlaşma Zitvatorok Antlaşmasıdır.

Osmanlı padişahları Zitvatorok Antlaşması’yla Avusturya İmparatoru’nun “kayzer/ çasar” unvanını kullanmasını ilk defa kabul etmişlerdi. Oysa, Osmanlılar, o tarihe kadar Avusturya İmparatoru için sadece “Nemçe Kralı” unvanını kabul etmekte ve resmî yazışmalarda da bu unvanı kullanmaktaydılar. Halbuki XVI. yüzyılda Avusturya ile yapılan ve sekiz yılda bir uzatılan antlaşmada dahi “daima muzaffer olan padişah tarafından daima mağlup olan Viyana dinsizine lutfen ihsan olunan” tarzında ifadeler yer alırdı.

Osmanlı İmparatorluğu’yla diğer ülkeler arasındaki daha önceki antlaşmalar ya kısa süreliydi ya da, Osmanlı’nın üstünlüğünü gösterir biçimde, “karşı taraf ateşkesi ihlal edene kadar” hükmü yer almaktaydı. Buna mukabil, Zitvatorok Antlaşması 20 yıl gibi uzun bir süre için imzalanmıştır. Dolayısıyla, Osmanlıların Hıristiyan güçlere ihsan ettiği “geçici” bir ateşkes değil, bir barış antlaşması niteliği taşır. Ayrıca, antlaşma gerçekte 20 yıl değil yaklaşık 60 yıl yürürlükte kalmıştır.

17. yüzyılda Osmanlı'da yabancı elçilerin ikametiyle ilgili yeni düzenlemeler yapılmış, daha önce yabancı elçiler Elçi Hanında ikamet ederken 1646 yılından itibaren Galata’ya yerleşmelerine ve burada elçilik binaları yapmalarına izin verilmiştir. XVII. yüzyıl ortalarında pek çok elçilik Pera’ya (Beyoğlu) taşındı.

XVII. yüzyılda önceki önemini kaybeden İspanya ve Portekiz ile de bazı diplomatik ilişkiler yaşandı. Mesela Fransa elçisinin engelleme çabalarına rağmen Osmanlılar İspanya ile dostane ilişki kurmak üzere Ahmed Ağa’yı Madrid’e gönderdi. İspanya kralı da bir memur gönderip bazı taleplerde bulunduysa da Osmanlı Devleti buna sadece dostluktan bahseden bir name ile cevap verdi (1650).

Osmanlılar Girit'i Venedik'ten almıştır.

Karlofça için resmî görüşmeler 13 Kasım 1698’de İngiliz elçisi Paget’nin nutkuyla başladı. Avusturya heyetinin yanında Lehistan, Venedik ve Rusya temsilcilerinin katıldığı müzakerelerde Rus elçisi Türk taleplerini kabul etmek konusunda yetkisi olmadığını belirttiğinden Rusya ile ateşkes antlaşması yapılır, akabinde diğer devletlerle 26 Ocak 1699’da muahede imzalanır. Rusya ile bilahare İstanbul’da yapılan görüşmeler sonucunda antlaşma imzalanır (15 Temmuz 1700). Bu süreçte, resmî görüşmeler öncesinde, barışın hangi esaslar dahilinde yapılacağının protokole bağlanması (Edirne Protokolü, 27 Ocak 1698), barış müzakerelerinin yapılacağı Karlofça’ya gelindiğinde görüşme çadırını kimin kuracağı, çadırın kapıları vb. dahil protokol tartışmaları da epeyce zaman almıştır.