OSMANLI DİPLOMASİSİ - Deneme Sınavı - 16

1663 Uyvar kuşatması esnasında Uyvar kalesinde bulunanlar, eman bayrağını çekmiş, kaleden gönderilen heyet mal ve can güvenlikleri garanti edilmesi, mallarını nakle izin verilmesi, kaleyi savunanların gereken gayreti gösterdiğine dair İmparatora gösterecekleri bir mektubun verilmesi, kendilerine yeterli zahire verilmesi, kaleden bayrak açıp trampet çalarak çıkmaları şartlarını öne sürmüştü. Ancak Fazıl Ahmed Paşa “Utanmazsanız böyle yapmaya devam edin, tablhanenizi döğün, borularınızı çalın, bayraklarınızı açın” diyerek bir günlük zahire ile mallarının nakli için dört yüz araba verileceğini bildirmiştir.

Diplomasi kavramının kökeni Grekçedir. Grekçedeki “di-ploma/diplwma”dan
türetilen diplomasi, asıl olarak “ikiye katlanmış” anlamına gelmektedir. Fakat diploma,
daha sonraları “el yazısıyla yazılmış ve ikiye katlanmış kâğıt, belge” mânâsında
kullanılmaya başlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Ad Hoc Diplomasi; tarihin en eski dönemlerinde başlayarak ve takriben XV.yüzyıla kadar devam eden süreçte icra edilen Geçici/Tek Yanlı Diplomasi’nin Latince karşılığıdır. Doğru cevap A'dır.

Mevcut bilgilere göre, diplomasinin günümüzdeki anlamına yakın ilk örnekleri kadim
Mezopotamya’da görülmüştür. Doğru cevap B'dir.

Diplomasi tarihinin bilinen ilk antlaşması, Hititliler ve Mısırlılar arasında MÖ. 1285yılında imzalanan Kadeş Antlaşması’dır. Doğru cevap D'dir.

Siyasî özellikler taşıyan mektuplara “Amarna” denilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Roma İmparatorluğu’nun çok kuvvetli ve dinamik bir askerî güce
sahip olması; buna dayanarak fetihçi bir siyaset takip etmesi ve bunu başta komşuları
olmak üzere diğer devletlere kabul ettirmesiydi. Roma’nın hâkimiyetini
doğrudan askerî yolla sağlamasından ve komşularıyla olan meselelerini yine bu
şekilde çözmesinden dolayı; daha da önemlisi, bu üstün askerî gücünden dolayı
çevresindeki devletleri kendisiyle eşit görmediği için diplomasiye ihtiyaç duymamıştır.  imparatorluğa hâkim
olan iktisadî yapısıyla alakalıdır.  Roma İmparatorluğu’nun geniş bir coğrafyada hâkim güç olarak
kendi dilini ve kültürünü dayatmasıydı. Doğru cevap D'dir.

“Fetialis Kurulu”, diplomatik görüşmelerneticesinde imzalanan antlaşmaların saklanması, protokol sorunlarının çözüme ulaştırılması ile savaşın ilan edilmesi ve barışın yapılması gibi belli işlerle uğraşmak için Roma’da ilk olarak kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Hudeybiye Antlaşması İslâm tarihindeki ilk diplomatik antlaşmadır. Doğru cevap A'dır.

Nizâmülmülk kaleme aldığı meşhur eseri “Siyâsetnâme”de elçilerin görevleri ve özellikleri gibi bazı diplomatik konular hakkında tespitlerde bulunmaktadır.  Doğru cevap B'dir.

n imzalanan 1818 “Aix-La Chappelle Protokolü”, bu diplomatik temsilcileri
şu şekilde belirlemiş ve dördüncü bir sınıfı daha eklemiştir:
1. Büyükelçiler ve Legalar
2. Ortaelçiler
3. Mukimelçiler
4. Maslahatgüzârlar

Doğru cevap E 'dir.

Osmanlıların İran cephesindeki yeni durumdan memnun olmamaları gayet doğaldı, zira 1612 antlaşması ile kaybedilen Azerbaycan ve Kafkas toprakları Osmanlıların doğu sınırlarının güvenliği bakımından hayatî önemi haizdi. İran’ın yıllık ipek gönderme taahhüdünü yerine getirmemesi ve Gürcistan’a asker sevki barışın ihlali anlamına geliyordu. Bundan dolayıdır ki Osmanlılarla İran arasında en kısa zaman içinde yeniden savaş başladı ve 1615’te başlayan çatışmalar uzadı; veziriâzam Halil Paşa’nın karşısına çıkmadan geri çekilen İran kuvvetlerine karşı Erdebil yönünde ileri gönderilen Kırım hanı ile diğer Osmanlı kuvvetlerinin Serav ovasında Azerbaycan Valisi Karçakay Han tarafından mağlup edilmesine rağmen Halil Paşa emrindeki ordunun Erdebil istikametinde yürüyüşe geçmesi üzerine Şahın elçisi barış talebiyle geldi ve neticede 1612 Antlaşması temelinde imzalanan bir barış antlaşması ile savaş sona erdi (Serav Antlaşması, 1618). Buna göre, Kanunî zamanındaki sınır esas olacak, ancak Ahıska Osmanlılarda kalırken Bağdat eyaletinin Derne ve Dertenk sancakları İran’a bırakılacaktı; İranlılar ilk üç halife ile Hz. Ayşe’ye sebb ü şetm etmeyecek, her yıl, daha önceki miktarın yarısı olan yüz yük ipek vs. kıymetli kumaşı haraç olarak göndereceklerdi. Doğru cevap D'dir.

Kasr-ı Şirin Antlaşması’yla (17 Mayıs 1639) iki ülke arasındaki nihaî sınır çizildi. Sınırın çizilmesinde daha çok son savaşlar sonunda ortaya çıkan durum esas alınmıştır. Bundan sonra her iki ülke de uzun süreli savaşlara girmekten kaçındılar ama Osmanlılar batı ve kuzeyde meşgul oldukları dönemlerde, doğuda potansiyel bir tehdidin sürekli varlığını hiçbir zaman göz ardı etmediler. Doğru cevap B'dir.

William Harborne’un başkanlığında Kraliçe Elizabeth’in gönderdiği heyetle yapılan görüşmelerden sonra İngilizlere serbest ticaret hakkı verilmesiyle başlayan Osmanlı-İngiliz ilişkileri XVII. yüzyıl boyunca dostane bir şekilde gelişti ve Karlofça sürecinde barışa aracılık etmeleriyle zirveye çıktı. Harborne İstanbul’da ilk İngiliz elçisi olmuş, İngiliz elçileri Osmanlılara siyasî alanda moral desteği vermekle birlikte esas itibariyle ülkelerinin ticarî çıkarları doğrultusunda çalışmışlardır. XVII. yüzyılda, 1622-1631 arasında elçilik yapan Sir Thomas Roe İstanbul’daki elçilerin en itibarlısı idi. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı sarayına gönderilen ilk İsveç elçisi Ralamb’ın görevi İsveç’in Lehistan, Erdel ve Rusya’ya yönelik stratejisini Osmanlılara anlatmak ve dostluk kurmaktı. Babıâli İsveç’in niyetlerine kuşkulu yaklaşmakla birlikte elçiyi nezaketle karşılamış ve ağırlamıştır. Doğru cevap A'dır.

II. Osman devrinin dış politika açısından en önemli gelişmelerinden birisi Lehistan seferidir. III. Murad döneminde samur vergisine bağlanan Lehistan ile Osmanlı Devleti arasında dostane ilişkilerin bozulmasındaki görünür sebepler Kırım Hanının Lehistan’a akınları ve buna karşılık Lehistan’ın, denetimindeki Kazakların Osmanlı sahillerini vurmalarına göz yummasıdır. Doğru cevap C'dir.

Karlofça’ya kadar Osmanlılar barış yaptıkları ülkeye adeta isteklerini dikte ettirirlerdi. Osmanlılar ilk kez, barış görüşmelerinde büyük toprak kayıplarını tanımak durumundaydı. Doğru cevap A'dır.

Fazıl Ahmed’in ölümünden sonra (1676) veziriâzamlığa aynı aileden, Köprülü Mehmed Paşa’nın damadı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa getirilmiş, Ukrayna meselesi onun döneminde sonuca ulaştırılmıştı. Doğru cevap D'dir.