OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1876-1918)

Osmanlı tarihinde “93 Harbi” olarak da bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın mağlubiyetle neticelenmesi, Osmanlı ordusunda yeniden yapılanma ihtiyacını gündeme getirdi. Savaşın ardından Osmanlı Devleti’nin geleceğini Rusya’nın eline bırakmak istemeyen Avrupalı büyük devletler Berlin’de bir kongre toplayarak uzun bir antlaşma metni üzerinde uzlaşmaya varmışlardı. Sultan II. Abdülhamid’in kabul etmek zorunda kaldığı 1878 tarihli Berlin Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü korurken yabancıların ülke idaresine müdahalesine kapı açmıştı. İngiltere, Rusya, Fransa ve Avusturya’nın başını çektiği Avrupa devletleri, Doğu Anadolu ve Rumeli’de bir dizi reformun hayata geçirilmesini talep etmekteydi. Bu bölgelerde yaşayan gayrimüslim Osmanlı tebaasının haklarını koruduklarını iddia eden bu devletler, Osmanlı Devleti’nin idari yapısıyla birlikte borç batağına düşmüş maliyesi üzerinde de kontrol kurma gayreti içerisindeydiler. Doğru cevap D’dir.

1879 yılında çıkartılan Erkân-ı Harbiyye Reisinin ve Erkân-ı Harbiyye Dairesinin Vezaif-i Dahiliyyesi Nizamnamesi, yani genelkurmayın görevlerine dair yönetmelikle Osmanlı Genelkurmayı bünyesinde başkan ve ikinci başkana bağlı seferberlik ve teşkilât, istihbarat, harekât, demiryolları, fen ve harita, kanunlar ve personel olmak üzere yedi şube kuruldu. Daha önce az personelle daha çok bir sekreterlik gibi çalışan genelkurmayın böylece planlama ve koordinasyonda etkin görev alması hedeflendi. Bu dönemin ilk Erkân-ı Harbiyye reisi, 1905’deki vefatına kadar bu makamda kalacak olan Edhem Paşa oldu. Berlin Antlaşması’nın bir gereği olarak 1879 yılında iç güvenlik teşkilatında da bir düzenlemeye gidildi ve başta Makedonya ve Doğu Anadolu bölgeleri olmak üzere kırsal kesimdeki asayiş hizmetlerini görmek üzere zaptiye askerlerinin yerine Jandarma teşkilâtı kuruldu. Fransa model alınarak yapılandırılacak olan Jandarma teşkilâtı, zamanın Savunma Bakanlığı olan Seraskerliğe bağlı olacaktı.  Doğru cevap A’dır.

1885 yılında Goltz Paşa’ya Osmanlı ordusunda biri Askerî Mektepler Umumî Müfettişliği ve diğeri de Erkân-ı Harbiyye İkinci Reisliği olmak üzere iki resmi görev verildi. Orduya subay yetiştiren okulların programlarında değişiklik yaptı. İleriki yıllarda kıta ve karargâhlarda üst düzey görevler alacak olan kurmay subay adaylarının teorik derslerin yanı sıra sahaya inip pratik yapmalarının da yolunu açtı. Osmanlı ordusunda o güne kadar daha ziyade Fransız talimnameleri esas alınmışken, Goltz Paşa, askerî mekteplerin ders programlarına Fransızcanın yanı sıra Almanca ve Rusçayı da koydurduğu gibi, Alman talimnamelerinin Türkçeye çevrilmesine de ön ayak oldu. Yine Goltz Paşa’nın etkisiyle 1886 yılında yeni bir askere alma kanunu çıkartıldı; askerlik yaşı 20-40 arası olarak belirlenirken, muvazzaflık ve yedeklik süreleri de yeniden düzenlendi. Savaş seferberliğini milletin bütün unsurlarıyla güç kaynaklarının harekete geçirilmesi şeklinde anlayan Goltz, Alman ordusunda olduğu gibi, Osmanlı ordusunda da genelkurmayın daha etkin bir role sahip olmasını istiyordu. Genelkurmay Başkanlığının savaş durumuna uygun seferberlik, yığınak ve harekât planlarının hazırlanmasını teşvik etti. Doğru cevap C’dir.

1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’nin çıkışını gerekçe göstererek 1876 Kanun-ı Esasisini (anayasa) askıya alan Sultan Abdülhamid, dış ve iç siyasi şartların zorlamasıyla 23 Temmuz 1908’de Meşrutiyet’i ilân etmek zorunda kaldı. Makedonya’da Enver ve Niyazi Beyler gibi Osmanlı subaylarının dağa çıkarak isyan başlatmasıyla fitili ateşlenen süreç, kısa zamanda II. Abdülhamid’in geri adım atarak otuz senelik tek adam idaresine son vermesiyle neticelendi. Bunun ardından 13 Nisan 1909’da çıkan ve Rumî takvimdeki karşılığıyla “31 Mart Vakası” olarak bilinen II. Abdülhamid taraftarı askerî ayaklanma, padişahın tahtan indirilmesiyle neticelendi. Doğru cevap D’dir.

II. Meşrutiyet döneminde kurulan yeni askerî eğitim kurumları da vardı. Piyade ve topçu atış okulları, yedek subay okulu, astsubay okulu, sağlık ve veteriner sınıflarına mahsus okullarla demiryolu, ulaştırma ve telsiz telgraf sınıf okulları bunlardan bazılarıdır. Doğru cevap A’dır.

Goltz Paşa, Ekim 1909-Ocak 1910 arasında geçici olarak Osmanlı hizmetine geri döndü. Edirne’de düzenlediği büyük tümen manevrası ile Osmanlı ordusunun Balkan kaynaklı bir tehdide karşı seferberlik ve harekât hazırlıklarını sahada icra ettirdi; iki sene sonra Balkan Savaşı’nda Osmanlı ordusunun esas alacağı sefer ve seferberlik planlarının hazırlanmasında rol aldı. Aynı tarihlerde Deniz Kuvvetleri için de yabancı bir danışman heyeti getirtildi. Kara ordusunda Alman etkisi hissedilirken, donanmada 19. yüzyılın ortalarından beri olduğu gibi, yine İngiliz danışmanlar kullanıldı. Nitekim önce 1909 başlarında Amiral Gambel’in başkanlığını yaptığı bir heyet; ardından Mayıs 1910-Şubat 1911 arasında Amiral Williams ve son olarak da Amiral Limpus Nisan 1912’de Osmanlı hizmetine girdi ve Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ile İngiltere’nin düşman kamplara ayrılmasına kadar vazifesini sürdürdü. Doğru cevap E’dir.

II. Meşrutiyet döneminin ilk yılları Osmanlı Hava Kuvvetleri’nin doğuşuna da tanıklık etti. Amerikalı Orville ve Wilbur Wright Kardeşlerin 1903’teki ilk başarılı uçuş denemesinden sonra havacılığın askerî sahada da kullanılması yönünde çalışmalar başlamıştı. Meşrutiyet’in ilânı sonrasında askerî ataşe olarak Fransa’ya gönderilen Fethi (Okyar) Bey, bu ülkede gözlemlediği askerî uçuşları İstanbul’a rapor etti ve bu kabiliyetin Osmanlı ordusuna da kazandırılmasını önerdi. Bu yeni harp alanında hem teçhizata hem de eğitimli personele ihtiyaç vardı. Öncelikle istekli subaylara yönelik olarak 28 Haziran 1911’de bir seçme sınavı yapılarak bundan en yüksek iki notu alan Süvari Yüzbaşı Fesa Bey’le istihkâm Yüzbaşı Yusuf Kenan Bey pilotaj eğitimi almak üzere Fransa’daki Bleriot Fabrikasının uçuş okuluna gönderildi; aynı yıl, Kurmay Yarbay Süreyya Bey (Paşa) Osmanlı havacılık teşkilatını kurmakla görevlendirildi ve Havacılık Komisyonu, Harbiye Nezareti’ne bağlı Kıtaat-ı Mevaki-i Müstahkeme Müfettişliği (Müstahkem Mevki Kıtaları Müfettişliği) 2. Şubesi’nde faaliyete geçti. Doğru cevap B’dir.

Meşrutiyet döneminin siyasi ve askerî tarihinde, Ekim-Aralık 1912 tarihleri arasında cereyan eden Balkan Savaşı ve bu savaşta Osmanlı ordusunun uğradığı ağır mağlubiyet bir dönüm noktası olur; 1908’den itibaren yapılan askerî düzenlemelere rağmen ordunun küçük Balkan devletleri ittifakına (Bulgaristan-Yunanistan-Sırbistan-Karadağ) karşı Çatalca’ya kadar çekilmesi Osmanlı siyasetinde bir şok etkisi yaratır. O güne kadar doğrudan hükümet kurmayıp işleri arkadan idare etmeye çalışan İttihat ve Terakki Fırkası, Balkan Savaşı felâketinin sebep olduğu krizi iktidara el koyma fırsatı olarak değerlendirir. Enver Bey ve Talat Bey’in başını çektiği İttihatçılar 23 Ocak 1913’te Bâbıâli’deki hükümet toplantısını basar ve bu esnada Harbiye Nazırı Nazım Paşa vurularak öldürülür; Enver Bey Sadrazam Mehmed Kâmil Paşa’nın başına silahı dayayıp istifasını alır. Doğru cevap B’dir.

1913 yılı sonunda gelen Liman von Sanders başkanlığındaki heyet, Sultan Abdülhamid döneminde gelen Birinci Alman Askerî Misyonundan farklı olarak sadece danışmanlık değil, Osmanlı birliklerine bizzat komutanlık da yaptı. Savaşın başında İstanbul’daki 1. Ordunun komutanlığına getirilen Liman Paşa, Çanakkale Cephesi’nin açılması sonrasında Gelibolu merkezli 5. Ordu’nun komutanlığı üstlendi. O sıralar Belçika’daki pasif görevinden memnun olmadığı için kendi isteğiyle 12 Aralık 1914’de üçüncü kez Osmanlı hizmetine giren von der Goltz Paşa ise önce Liman Paşa’nın yerine 1. Ordu komutanlığına; ardından Ekim 1915’te Mezopotamya’da yeni oluşturulan 6. Ordu komutanlığına atandı; Irak ve İran sınırında İngilizlerle yapılan çatışmalara katıldı.  Doğru cevap D’dir.

Birinci Dünya Savaşı sırasında bir kısım Osmanlı subayı da pilotluk ve râsıdlık (gözlemci, ikinci pilot) eğitimi için Almanya’ya gönderildi. Almanya ve Bulgaristan’a 22 uçak sipariş edildi. Yılsonuna kadar gelen 19 uçaktan yedisi İstanbul’da bırakıldı; geri kalanı da 4. ve 5. Ordularla Kıyı Müfettişliği emrine verildi. Ağustos 1915’te yine Almanya’dan getirtilen beş deniz uçağı da Boğazlar Umum Kumandanlığına tahsis edildi. Kasım 1915’te kurulan Umur-ı Havaiyye Müfettişliğinin başına da Alman Pilot Yüzbaşı Erich Serno atandı. Uçaklarıyla gelen Alman pilotlar çeşitli cephelerde Osmanlı kara ve deniz kuvvetleriyle müşterek harekâtlar gerçekleştirdi. Doğru cevap C’dir.

Osmanlı tarihinde Osmanlı-Rus Savaşının "93 Harbi" olarak anılmasının sebebi Savaşın yapıldığı 1877-78 yıllarının Rumî takvimde 1293 tarihine denk düşmesidir.

II.Abdülhamit 93 Harbinden sonra devleti içine düştüğü durumdan kurtarmak için ilk olarak askeriyeye el atmıştır.

II. Abdülhamid Osmanlı ordusunun eksikliklerini gidermek ve daha köklü değişikliklikler yapmak için Almanya'dan yardım istemiştir.

Askerî mekteplerin ders programlarına Fransızcanın yanı sıra İtalyanca ve İngilizceyi koydurmamıştır.

II. Abdülhamid' tahtan indirilmesi "31 Mart Vakası"'nın sonuçlarından biridir.

Galatasaray Lisesi II. Meşrutiyet döneminde kurulan yeni askerî eğitim kurumlarından biri değildir.

Osmanlı  Devleti’nin Almanya ile müttefik olarak Birinci Dünya Savaşı’na girmesinin bir numaralı sorumlusu olarak kabul edilen, henüz 33 yaşında iken Osmanlı ordusunun hem siyasi hem de askerî lideri haline gelen kişi Enver Paşa'dır.

Meşrutiyet döneminin siyasi ve askerî tarihinde, Ekim-Aralık 1912 tarihleri arasında cereyan eden Balkan Savaşlarından  sonra  Osmanlı ordusunun uğradığı ağır mağlubiyet bir dönüm noktası olur.

Kütahya 1.Dünya Savaşı zamanında ordu merkezi olarak kullanılan şehirlerden biri değildir.

Dünyada ilk sivil uçuş ABD 'de yapılmıştır.