OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1876-1918)

1876 tarihli Kanun_i Esasi'ye göre; 50.000 erkek nüfus için bir mebus (milletvekili) seçilmesi, Seçimlerin dört yılda bir yapılması, Milletvekillerinin 30 yaşını geçmemiş kişilerden olması, Milletvekillerinin Türkçe bilen ve yabancı devlet imtiyazı olmayan Osmanlı uyruklulardan seçilip bütün ülkeyi temsil etmesi, seçim kanununun çıkarılması.

Âyan Meclisi, görev alanına giren konularla ilgili kanun çıkarılmasını veya eski yasaların düzeltilmesini isteyebilirdi. Bu meclisin üyeleri, devlete yaptığı hizmetlerle ön plana çıkmış, kırk yaşını doldurmuş ve hükümet üyeliği yapmış güvenilir kişilerle, elçi, vali, patrik, haham ve üst düzey görevliler arasından padişah tarafından seçilirdi. Üyelik belli bir süre için değil, ömür boyuydu; kişi başka bir göreve atansa bile üyeliği sürer; ancak, üyenin kendi isteğiyle başka bir görev istemesi durumunda üyelik düşerdi.

Bâbıâli’yi devreden çıkararak yetkilerini doğrudan kullandı, Mabeyin şifre kâtipliği kuruldu, Vali, vali yardımcısı, ordu komutanı, mutasarrıf, elçi ve konsolos gibi devlet görevlileriyle şifre vasıtasıyla doğrudan ilişkiye geçildi, Sadrazamın bürokrasi üzerindeki nüfuz ve itibarını zayıflattı, Padişahın n kurmuş olduğu sistemin önemli bir ayağını hafiye, yani kendisine bağlı gizli bir istihbarat ve jurnalcılık örgütü oluşturmaktaydı.

Padişah, kanundan ziyade, egemen iradeye itaati önemsiyordu. O egemen irade ise, kendisinin temsil ettiği padişahlık makamıydı.

Osmanlı Devletinde daha önce üst düzey görevlerde bulunmuş bazı bürokratlar, tecrübelerinden yararlanmak amacıyla hükümet üyeliğine atanırdı. Bunların görevleri maliye ve hariciye gibi belli bir alanla ilgili olmadığı için kendilerine sandalyesiz nazır nitelemesi yapılır; konumları günümüzde hükümette yer alan devlet bakanlarına benzerdi.

-Kanun ve tüzük tasarılarını hazırlamak, -Mahkeme veya meclislerin verdiği kararların temyizinde adliye ve idare memurları arasında çıkan anlaşmazlıkları çözmek, -Hükümetle şahıslar arasındaki davalara bakmak, uygulamada karşılaşılan sorunlarda kanun metinlerini yorumlamak, Şura-yı Devlet'in görevidir.

Şûra-yı Devlet, II. Meşrutiyet’ten hemen sonra, 12 Ağustos 1908’de ciddi bir yapı sal düzenlemeye tabi tutuldu ve Mülkiye, Maliye, Tanzimat ile Maarif ve Nafia olmak üzere dört daireye bölündü

Vakıf malları, vasiyet, vasi tayin veya azli, yetim malları ve miras hukukuna ilişkin konular Şeriye mahkemelerinin görev alanına girer.

Merkezle taşra bürokrasisi arasında bir köprü vazifesi gören kapıkethüdalıkları 1909’da yapılan bir düzenlemeyle kaldırıldı.

Avusturya,’nın Bosna ve Hersek’i ilhak etmesi, Bulgaristan’ın bağımsızlığını ilân etmesi, 31 Mart hadisesinin patlak vermesi gibi olaylar II.Meşrutiyet Döneminde gerçekleşmiştir.

Sultan Abdülaziz, Midhat Paşa ve Hüseyin Avni Paşa’nın önderliğinde gerçekleştirilen bir darbe neticesinde tahttan indirilip yerine V. Murad geçirilmiştir.

Kanun-i Esasi’nin getirmiş olduğu seçme ve seçilme şartlarından biri milletvekillerinin 30 yaşını geçmemiş olmasıdır.

İttihat ve Terakki Cemiyeti’yle Ahrar Fırkası’nın katıldığı 1908 seçimlerini İttihatçılar ezici bir çoğunlukla kazanmış ve 17 Aralık 1908’de yapılan görkemli bir açılış töreniyle Meclis-i Mebusan tekrar faaliyete geçmiştir.

Mustafa Reşid Paşa, Mehmed Emin Âli Paşa, Keçecizade Fuad Paşa ve Midhat Paşa II. Abdülhamid’in Bâbıâli ile birlikte devreden çıkardığı isimler arasındadır.

Sultan Abdülhamid dedesi II. Mahmud’u kendisine örnek alıp onun gibi iktidarı talep eden bir padişahtır.

Hafiye teşkilâtının başı olan Fehim Paşa ve bu teşkilâtı kendi çıkarları için kullanan bazı görevliler masum insanlara büyük zararlar verdikleri gibi, kendilerine de büyük menfaatler sağlamışlardır.

Şûra-yı Devlet, II. Meşrutiyet’ten hemen sonra, 12 Ağustos 1908’de ciddi bir yapısal düzenlemeye tabi tutuldu ve Mülkiye, Maliye, Tanzimat ile Maarif ve Nafıa olmak üzere dört daireye bölünmüştür.

II. Mahmud döneminden beri devam eden merkezi bürokratik reformlar neticesinde Osmanlı merkez ve taşra bürokrasisi iş hacmi ve personel olarak öncesiyle kıyas kabul etmez derecede büyümüş ve II. Abdülhamid döneminde tahmini bir rakamla 35.000 kişiyle zirvesine ulaşmıştır.

Küçük Said Paşa'nın Adliye Nazırlığı döneminde nizamiye mahkemelerinin gelişimi için yayınlanan Mehâkim-i Nizamiye Teşkilat Kanunu, Fransız adliye teşkilatı ve kanunları örnek alınarak hazırlanmıştır.

Osmanlı’da merkezle taşra bürokrasisi arasında bir köprü vazifesi gören kapıkethüdalıkları 1909’da yapılan bir düzenlemeyle kaldırılmıştır.