OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1876-1918) - Deneme Sınavı - 5

Sultan II. Abdülhamid döneminde açılan Darühayr-ı Âli ve Birin­ci Dünya Savaşı yıllarında açılan Dârüleytamlar da, korunmaya muhtaç çocuklara mesleki eğitim veren okullardı.

Tanzimat’tan itibaren gerçekleştirilen eğitim reformlarının çoğunda Fransa model alınmıştır ve 1869 yılında yürürlüğe konulan Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi ile eğitim sistemi bu ülkeninkine göre yapılandırılmıştır.

Sibyan mektebi geleneksel eğitim sisteminden devralınan okullardı ve ilk okul seviyesindeydi. Medrese ise geleneksel Osmanlı eğitim sisteminde dini ağırlıklı eğitim evren okullardı. İdadiler farklı tebaaların bir arada eğitim görmesine olanak sağladığı için Osmanlıcılık ideolojisinin doğrudan yansımalarıdır.

Sıbyan mektepleri geleneksel Osmanlı eğitim sisteminden devralınan ilkokullardı. Bu okullarda ilk köklü reformlar, 1850’lerde gerçekleştirilirdi. Zamanla yeni usulde eğitim veren ilkokullara mekteb-i iptidai veya sadece iptidai adı verilirken, sıbyan mektepleri ismi daha ziyade halkın imkanlarıyla açılmış tam bir örgün eğitim kurumu niteliği kazanmamış; eğitim ve öğretim kalitesi düşük okullar için kullanılmıştır.

Rüştiyeler sıbyan mekteplerinden sonra girilen ve eğitim süresi dört yıl olan ortaokullardı. Erkek ve kızlar için ayrı rüştiyeler vardı. İlk erkek rüştiyesi 1846’da ve ilk kız (inâs) rüştiyesi de 1859’da açılmıştır.

Rehnümâ-yı Muallimîn, Öğretmenlere Rehber anlamına gelen eserin adıdır. Sırasıyla Darülmuallimîn-i Rüşdi ve Darülmuallimîn-i Sıbyan ortaokul ve ilk okullara öğretmen yetiştirmek için kurulan kurumlardı. Darülfünun ise yüksek öğrenim amaçlı kurulmuş bir kurumdu. Usul-i cedid ise Osmanlıların modern pedagojiye verdiği addır.

Namık Kemal rüştiyeden itibaren okulların karma sisteme geçilmesini savunmuştur. Savfet Paşa Darülfünunun ikinci kez açılmasında rol oynamış, Kemal Efendi ise Abdülaziz döneminde eğitimin modernleşmesinde önemli rol oynamıştır. Ancak soru kökünde anılan eseri yazarak öğretmenlere rehberlik bilgisi sunan aydın Selim Sabit Efendi’dir.

Hendese-i Mülkiye yani sivil mühendislik okulu 1883 yılında II. Abdülhamit tarafından kurulmuştur. Soru kökündeki diğer kurumlar ise II. Meşrutiyet döneminin kurumlarıdır.

1882 yılında kurulan Sanayi-i Nefise (Güzel Sanatlar) dışında seçeneklerde geçen tüm kurumlar II. Meşrutiyet döneminde kurulmuştur. Darülelhan Konservatuar, Darüleytam ise yetim yurdu anlamına gelmektedir. 1914 yılında kurulan Darülbedayi tiyatro eğitimi vermek amacıyla kurulmuştur.

Tanzimat döneminde birkaç kez açılan ancak varlığını sürdüremeyen Darülfünun (Üniversite) Sultan II. Abdülhamid döneminde 1900 yılında yeniden açılmış, 1933 yılında gerçekleşen üniversite reformu sonrasında da yeniden yapılandırılarak İstanbul Üniversitesi adını almıştır.

Tutum ve davranışlar, faaliyetler ve diğer şeylerin dini ve manevi değerlere dayanmaması gerektiğini savunan ilke Sekülerizm’dir.

Osmanlı Devleti’nin modernleşme çabalarının başlangıcı 19. Yüzyılda gerçekleşmiştir.

1794’te bugünkü anlamda dünyanın ilk öğretmen okulu olan Ecole Normale de Superior Fransa’da kurulmuştur.

Osmanlıların “usul-i cedid” adını verdiği yenilik hareketinin karşılığı modern pedagojidir.

Gayrimüslim çocuklarının eğitimlerini de düzenleyen nizamnameye göre, Müslüman ve Hristiyanların karışık yaşadığı yerlerde her toplum için ayrı bir mektep bulunacak; okulların yapım, bakım ve öğretmen giderleri ilgili toplum tarafından karşılanacak; Hristiyan öğrenciler bu mekteplerde dinlerini öğrenecek ve Osmanlı tarihini kendi dillerinde okuyacaklardı. Dolayısıyla, Müslüman ve gayrimüslüm çocuklar karma eğitim görmezler.

Darülfünun, Osmanlı modern eğitim sistemi içerisinde yükseköğretim kurumlarına verilen isimdir.

İlk öğretmen okulu olan Darülmuallimîn-i Rüşdi, rüştiyelerin öğretmen ihtiyacını karşılamak amacıyla 1848’de oluşturulmuştur.

1848’de açılan Darülmuallimîn-i Rüşdi’nin ilk mezunlarından olan ve Paris’teki Mekteb-i Osmani’ de de öğretmenlik yapan Selim Sabit Efendi, Rehnümâ-yı Muallimîn (Öğretmenlere Rehber) adlı eserinde öğretmenlere etkili öğretim ilke ve yöntemlerini tanıtmıştır.

İslamcılık siyasetinin eğitime yansımaları arasında en önemlisi Müslüman aşiret reislerinin çocuklarından bürokrat ve subay yetiştirmek üzere İstanbul’da bir Aşiret Mektebi’nin açılmasıdır. Bu mektep II. Abdülhamid zamanında faaliyetlerine başlamıştır.

1908 Jön Türk İhtilâli sonrası, eğitime yaptığı katkılardan dolayı Türk Fröbel’i olarak da adlandırılan isim Satı Bey’dir.