OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876)

1789 Fransız İhtilali’nin ardından yayılan siyasi fikirler, zamanla bireyi ve bunların ortak talepler etrafında bir araya gelmesiyle oluşan kitleyi, iktidar denkleminde hesaba katılması gereken bir güç
haline getirdi. Doğru cevap D dir.

19. yüzyılda Osmanlı toplumsal yaşamında öne çıkan mekânlar, iskeleler, ticaret merkezleri, çarşı-pazarlar, ibadethaneler ve en önemlisi de kahvehanelerdi. Doğru cevap A dır.

Siyasi rejimler, gerek Batı’da gerekse Doğu’da halkın düşüncelerini, olası tepkilerini ve bu tepkilerin örgütlü bir harekete dönüşme ihtimalini denetlemek amacıyla farklı yöntemler geliştirdi. Bu sürecin ilk adımları, hafiyeler vasıtasıyla kamusal alanlarda konuşulanların ya da çeşitli sebeplerle dışarıdan gelen ziyaretçilerden elde edilen duyumların kayda geçirilmesiyle atıldı. Doğru cevap B dir.

İstanbul’daki Fransa elçiliğinde kurulan bir matbaada 1787-90 arasında ikisi Türkçe biri Fransızca üç kitap yayımlandı. Doğru cevap E dir.

Osmanlı Padişahları 17. yüzyıla kadar sefere gidiş-dönüşlerinde, av gezilerinde, merasimlerde, cuma selâmlıklarında ve Ramazan ayına mahsus bir takım dini ziyaretlerde uzaktan da olsa halka görünür; kıyafet değiştirip (tebdil-i kıyafet) tef­tiş amaçlı geziler yaparak başkentte işlerin aksamadan yürümesini sağlamaya çalışırlardı. Ancak yurt gezilerini sembolik bir temas olmaktan çıkaran şey, halkı muhatap alma gibi yeni ve farklı bir uygulamanın aracı olmasıydı. II. Mahmud’un bu gezilerde çarşı pazar dolaşarak müslim-gayrimüslim ayrımı yapmadan halkın şikâyetlerini dinlemesi, bahşişler dağıtması ve sıradan insanlarla yemek yemesi, önceki dönemlere ait padişah algısıyla yan yana dahi getirilemeyecek uygulamalardı. Doğru cevap E'dir.

1831’de yayın hayatına başlayan gazete Takvim-i Vekayi’dir. Doğru cevap C'dir.

Sultan Abdülaziz’in yurt dışındaki gelişmelerle idari ve toplumsal düzenleri yerinde görmek üzere Avrupa’yı ziyareti, Osmanlı padişahları açısından bir ilkti. Doğru cevap A'dır.

İlk Türk matbaası ise İbrahim Müteferrika’nın çabaları neticesinde 1727 yılında kuruldu. Kurucusundan hareketle Müteferrika Matbaası olarak da anılan bu matbaa 1729’da asıl adı Sıhahü’l-Cevherî olan Vankulu Lügatini basarak yayım hayatına başladı. Doğru cevap B'dir.

Levant Herald ve Levant Times and Shipping Gazette Osmanlı Devleti’nde hem İngilizce hem de Fransızca yayım yapmış gazetelerdir. Doğru cevap B'dir.

Takvim-i Vekayi ve Ceride-i Havadis gibi devlet eliyle veya desteğiyle çıkartılan gazetelere, Tercüman-ı Ahval ve Tasvir-i Ef­kâr örneklerinde olduğu gibi 1860’lı yıllardan itibaren özel girişimin çıkardığı gazetelerin de eklenmesiyle, muhalif kesim için görüşlerini ifade edebilecekleri yasal platformlar ortaya çıkmış oldu. Basın yoluyla güçlenen ve mevcut yönetime muhalefet paydasında birleşen muhalif­ler, ilki 1865 yılında Meslek, ikincisi ise 1867’de Yeni Osmanlılar adlarıyla iki siyasi örgüt aracılığıyla mücadele etmeye başladılar. Doğru cevap C'dir.

Sultan Abdülmecid’i tahttan indirmek için gizli çalışmalar yapan örgüt Fedailer Cemiyeti’dir. Doğru cevap E'dir.

Osmanlı Devleti’nde 1867’de çıkarılan Kararname-i Âli ile Türkçe ve yabancı dillerdeki basın faaliyetlerine ciddi sınırlamalar getirildi. Doğru cevap C'dir.

Başlangıçta Yeni Osmanlılarla aynı saf­ta yer alıp sonra yollarını ayıran Meslekçiler’den Mehmed Bey, Nuri Bey ve Reşad Bey ise Hüseyin Vasfi Paşa’yla birlikte İttihad ve İnkılâb adlı gazeteleri çıkardılar. Meşveret usulünün, yani İslâmî esaslara dayalı anayasal parlamenter bir rejimin kurulması, toplumun tüm kesimlerini kapsayacak şekilde özgürlük sınırlarının genişletilmesi, sadrazamların ve yüksek rütbeli devlet adamlarının icraatlarından ötürü sorumlu tutulup gerektiğinde yargılanması, lüks ve israfın engellenmesi, ülkenin kalkınmasını sağlayacak iktisadi önlemlerin alınması, eğitim seferberliğinin başlatılarak halkın cehaletten kurtarılması, misyonerlerin faaliyetlerine karşı Müslümanların dinlerine sahip çıkması, İslâmî prensiplerden taviz verilmemesi ve Batı taklitçiliğinin terk edilmesi gibi konuları gazetelerinde işlediler. Doğru cevap E'dir.

19. yüzyıl Osmanlı siyaset, fikir ve kültür hayatı bakımından önemli olan Yeni Osmanlılar hareketinin önderleri politikadan edebiyata, gazetecilikten eğitime kadar pek çok farklı alanda yeni yaklaşımlar ortaya koymuş ve basın-yayın yoluyla fikirlerini kamuoyuyla paylaşmışlardı. Batı’nın idari, sosyal ve kültürel yapısıyla kurumlarını, entelektüel düzlemde tartışmaya açmaları ve meşrutiyet fikrinin yayılmasındaki katkıları kayda değerdir. Jön Türkler, İttihat ve Terakki ile Hürriyet ve İtilâf gibi sonraki parti ve cemiyetlerin ortaya çıkmasında oynadıkları rol, Yeni Osmanlıları Türk demokrasi tarihinin öncülerinden biri yapmıştır. Doğru cevap E'dir.

Osmanlı İmparatorluğu, Batıda iki yüzyıl önce örnekleri görülen ve iç ve dış kamuoyunu yönlendirmekte etkin bir araç olan gazeteyi, ancak 19. yüzyılın ilk yarısında gündemine alabildi. 1 Kasım 1831’den itibaren Takvim-i Vekayi adlı resmi gazete yayınlanmaya başlandı. Doğru cevap C dir.

Osmanlı dünyasında yayımlanan ilk dergi ise Mart 1849’da çıkmaya başlayan Vekayi-i Tıbbiye’dir. Doğru cevap A dır.

Mustafa Fazıl Paşa’nın desteğini kesmesinden dolayı maddi açıdan zorlanan Yeni Osmanlılar, bu şartlar altında Avrupa’da kalmalarına gerek kalmadığı düşüncesiyle dönüş için fırsat kollamaya başladı. Önce Sadrazam Âli Paşa’nın af­fettiği Namık Kemal 24 Kasım 1870’te döndü. Doğru cevap C dir.

Ali Suavi’nin çıkardığı Muhbir’in üzerinde cemiyetin amblemi olduğu halde diğerlerini dışlayan bir çizgide yayın yapmaya başlamasından rahatsız olan Namık Kemal ve Ziya Bey, 29 Haziran 1868’den itibaren Londra’da Hürriyet’i yayınlamaya başladılar. Doğru cevap B dir.

Meslek, Haziran 1865’te İstanbul’da Belgrad Ormanları’nda bir araya gelen Sağır Ahmedbeyzâde Mehmed Bey, Menapirzâde Nuri Bey ve Kayazâde Reşad Bey tarafından kuruldu. Adı Fransızca “misyon” kelimesinden esinlenilerek konulan ve İtalyan Carbonarie (Karbonari) Cemiyeti’nin teşkilatlanma prensiplerine göre kurulan cemiyetin Meslekname adı verilen içtüzüğü de hazırlandı. Doğru cevap E dir.

Zanlılar Çengelköy’deki Kuleli Kışlası’na (Kuleli Askerî Lisesi) konulduğu; soruşturma ve yargılama işlemleri de burada yapıldığı için bu olay Kuleli Vakası olarak anıldı.  Tutanaklardan anlaşıldığına göre,  Rasim Bey, fedailer grubuyla telgraf tellerini keserek dışarıyla haberleşmeyi önleyecekti. Doğru cevap D dir