OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876)

Birleştireceği esnafın üretim kapasitelerini, sermaye durumlarını ve kendilerine ne tür teşvikler verilebileceğini öncelikle analiz eden komisyonun yaptığı faaliyetler neticesinde, 14 Ağustos 1866’da simkeşçi esnafı, Simkeşçiler Şirketi; Eylül 1866’da deri ve deri ürünleriyle uğraşan debbağcı esnafı, Debbağlar Şirketi; 25 Haziran 1867’de at takımları, araba koşumları ve deri eşya imal eden sarraç esnafı, Sarraçlar Şirketi; 9 Nisan 1868’de dokumacı esnafı, Kumaşçılar Şirketi; 14 Nisan 1868’de çeşitli sanayi ürünleriyle aletler üreten dökümcü esnafı, Dökümcüler Şirketi ve 29 Nisan 1868’de de demirci esnafı, Demirciler Şirketi adıyla şirkete dönüştürüldü.

Sir Henry L. Bulwer’in başkanlık ettiği İngiliz heyetiyle Mustafa Reşid Paşa’nın başkanlık ettiği Osmanlı heyeti arasında 16 Ağustos 1838’de Baltalimanı
Ticaret Antlaşması imzalandı.

İlk Osmanlı gümüş sikkesi olan akçe 1326’da Orhan Bey ve ilk altın para ise Fatih Sultan Mehmed döneminde basıldı.

Madeni paranın (sikke) içerisinde bulunan değerli maden miktarını azaltma işlemine tağşiş denirdi.

Osmanlı maliyesinde kâğıt para Tanzimat’ın hemen ardından, Tanzimat’la birlikte verilen sözlerin yerine getirilebilmesi, yani reformların finanse edilebilmesi için çıkarıldı.

Osmanlı Bankası, bütün mal varlığı ve şubeleriyle birlikte 4 Şubat 1863’te kurulan Bank-ı Osmanî-i Şâhâne’ye devredildi.

İngilizlerin, Osmanlı Devleti’nin tahıl ambarı olan Dobruca ovasının tarımsal potansiyelini değerlendirmek amacıyla inşa ettikleri 66 km uzunluğundaki
Köstence-Çernovada (Boğazköy) Demiryolu, Osmanlı Rumelisinde yapılan ilk
demiryoludur.

1865’te yapılan altı milyon sterlinlik borçlanmanın Osmanlı dış borç tarihi açısından büyük bir önemi vardır; zira, hazine, artık önceki borçlanmaların taksitlerini ödeyebilmek için dış borca başvurmak zorundaydı.

Devlet, 1875 senesinde bütçe açıklarının beş milyon liraya ulaşması üzerine dış borçların faizlerinin ancak yarısını ödeyebileceğini ilân etti ve bu moratoryum büyük bir krize ve hazinenin if­lâsına neden oldu.

Osmanlı sanayileşme çabalarının da askeri kaynaklı olarak başladığı ve II. Mahmud’un özellikle Yeniçeri Ocağı’nın yerine kurduğu Asakir-i Mansure Ordusu’nun ihtiyacı olan eşyaların üretimi için bazı modern fabrikalar kurduğu görülecektir. Doğru cevap A dır.

1816 yılında II. Mahmud tarafından satın alınarak ordunun emrine verilen ve 1826 yılında kundura kısmı ilâve edilen Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası faaliyetine başlamıştır? Doğru cevap C dir.

1843 yılında Zeytinburnu’nda boru, ray, pulluk, top, kılıç, süngü, vapur ve fabrika aksamı gibi her türlü demir alet ve eşyayı üretmek üzere bir demir fabrikasının kurulması kararlaştırıldı ve gerekli alet, makine ve ustalar Belçika’dan getirtildi. Doğru cevap E dir.

Devletin sanayi girişimlerinden vazgeçmesinden sonra, 1864’te sanayii desteklemek ve girişimcilere  yol göstermek üzere Islah-ı Sanayi Komisyonu kuruldu. Doğru cevap D dir.

Devlet, ticari değeri yüksek ürünlerin üretimini teşvik amacıyla bazı destekler sağladı. Bu ürünlerin başında 1861 Amerikan iç savaşından dolayı temininde güçlük çekilen pamuk gelmektedir. Doğru cevap B dir.

Devlet bu teşviklerin yanında çiftçiye verilecek özel ve resmi kredileri düzenlemek amacıyla da bazı adımlar attı. 1848’de özel krediler için pilot bölge olarak seçtiği Kütahya’da kredi faizinin en fazla %8 olmasını kararlaştırdı ve her hangi bir aksaklık ve ödeyememe durumunda faize faiz yürütülmesini yasakladı. Doğru cevap B dir.

Hariciye Nazırı Mustafa Reşid Paşa’nın Baltalimanı’ndaki yalısında Sir Henry L. Bulwer’in başkanlık ettiği İngiliz heyetiyle Mustafa Reşid
Paşa’nın başkanlık ettiği Osmanlı heyeti arasında 16 Ağustos 1838’de Baltalimanı Ticaret Antlaşması imzalandı. Doğru cevap D dir.

Kaime, Sadrazam Fuad Paşa’nın İngiltere’den aldığı bir borçla Eylül 1862’de piyasadan çekildi. Doğru cevap  A dır.

4 Şubat 1863’te kurulan Bank-ı Osmanî-i Şâhâne, Kuruluşundan itibaren Osmanlı maliyesi, ekonomisi ve borçlanmaları üzerinde önemli roller oynayan banka, para çıkarma tekeline sahip olma imtiyazını kullanarak devletin yaklaşan 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nı finanse edebilmek için kâğıt para çıkarılması yönündeki talebini reddetti ve yapılan görüşmeler neticesinde komisyon ve iki milyon kuruşluk bir tazminat karşılığında bu isteğe onay verdi. Doğru cevap C dir.

1810 tarihli Fransız kanunu esas alınarak hazırlanan 1861 tarihli Maadin Nizamnamesi de yabancıların bu tür şirketlere sadece ortak olabileceğini öngörmekteydi. Doğru cevap E dir.

Doğru cevap C olacaktır. Sayfa 109 de DEVLET ELİYLE SANAYİLEŞME konu başlığındaki açıklamalarda   "1826 yılında kundura kısmı ilâve edilen Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası; 1827’de Eyüp Bahariye’de üretime geçen İplikhane; Haliç kıyısında 1842 yılında kumaş imaline  başlayan Feshane;1843’te ordu için kumaş ve fes üretmek üzere İzmit’te kurulan İzmit Çuha Fabrikası; 1847’de, askere kışlık giyecek imalinde kullanılan ve aba denilen bir cins yünlü kumaşı üretmek üzere Balıkesir Aba İpliği Fabrikası kurulduğu " şeklinde açıklanmaktadır.